Wie na drie jaar werkloosheid niet ingaat op een ‘ultiem voorstel’ in de vorm van een jobaanbod van de overheid, verliest het recht op een werkloosheidsuitkering. Met die hervorming wil CD&V-voorzitter Sammy Mahdi de werkzaamheidsgraad verhogen. Maar die strategie werkt niet, zegt Maarten Hermans, kernlid van denktank Minerva en expert welzijn op het werk bij de christelijke vakbond ACV.
Waarom niet?
Maarten Hermans: Volgens Belgisch en internationaal onderzoek hebben sancties voor werklozen doorgaans geen effect op de werkgelegenheidskansen. Ze vergroten net andere problemen, zoals armoede en psychosociaal welzijn. Daardoor kan het zelfs voor negatieve tewerkstellingseffecten zorgen.
Alleen in België is de werkloosheidsuitkering onbeperkt in de tijd. Het kan toch niet dat alle andere landen het bij het foute eind hebben?
Hermans: Landen vergelijken leidt niet altijd tot een conclusie over beleid. Maar het valt wel op hoe selectief men te werk gaat. Zo zijn de uitkeringen in Denemarken strikter, maar wordt er veel geïnvesteerd in de uitkeringen, de begeleiding van werklozen, de ondersteuning van werkzoekenden enzovoort. Wie dus aan de ene kant restrictiever wil worden, moet ook enorm investeren in de Vlaamse arbeidsbemiddelaar VDAB en andere ondersteuning. Nog frappanter is dat men nieuwe studies van de denktank OESO en de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) gewoon negeert.
Wat staat er in die studies?
Hermans: Allebei lichten ze de hervorming van 2012 door, toen er een versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen kwam. Zowel de OESO als de RVA vindt tien jaar later géén aanwijzingen van een effect op de werkgelegenheid. Steeds meer partijen onderschrijven nochtans de ‘voor wat hoort wat’- gedachte: er moet iets tegenover een uitkering staan.
Een voorbeeld daarvan is de verplichte gemeenschapsdienst voor werklozen waar de Vlaamse regering volgend jaar mee wil beginnen.
Hermans: We zijn er nu al zeker van dat die niet zal bereiken wat de politici vooropstellen: er komt geen sterkere instroom naar betaalde tewerkstelling. Andere landen hebben het systeem rigoureus geëvalueerd, en het werkt niet. Dat alles doet me concluderen dat politici die deze voorstellen genegen zijn niet meer mensen aan het werk willen krijgen, maar zich gewoonweg electoraal willen positioneren.
Opvallend is dat het uitdoven van de werkloosheidsuitkeringen en de gemeenschapsdienst uit de CD&V-koker komen.
Hermans: Ik zie de woorden van Mahdi vooral als deel van een langer lopende, bredere trend in de politieke houding rond sociale zekerheid de afgelopen decennia, ook in andere landen. Bij de CD&V valt de verschuiving meer op, maar ook bij Vooruit hoor je een andere toon. Minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke wil langdurig zieken vanaf 1 januari bestraffen – nog zo’n maatregel waarvan we weten dat hij niet werkt. Vorige week viel voorzitter Conner Rousseau de CD&V aan omdat de VDAB in de eerste helft van dit jaar ‘maar’ twee werkzoekenden bestraft zou hebben. Er wordt tegen elkaar opgeboden.
Sommige politici willen zich gewoon electoraal positioneren.
Welke maatregelen werken dan wel?
Hermans: Het beleid mag zich niet beperken tot activering, ook de gebrekkig functionerende arbeidsmarkt moet worden aangepakt. Langdurig werklozen zijn een relatief kleinere groep aan het worden binnen de inactieven. De resterende werklozen in die groep zijn erg moeilijk aan het werk te krijgen, en dat vraagt de nodige investeringen. Er wordt ook geen aandacht gegeven aan de vacaturezijde: hoeveel werkgevers willen die profielen daadwerkelijk aanwerven? Tegelijkertijd zijn er zo’n half miljoen langdurig zieken. In plaats van curatieve ingrepen te doen, kijken we beter naar de oorzaken. Zeker voor mensen die aan het einde van hun carrière zitten, moet werk werkbaar zijn, niet ziekmakend.
De houding van de CD&V rond sociale zekerheid verschuift.
Brokkelt de steun voor de sociale zekerheid niet af als mensen het gevoel hebben dat hun belastinggeld niet eerlijk verdeeld wordt?
Hermans: Uit Brits onderzoek blijkt dat de manier waarop beleidsmakers over uitkeringssancties voor werklozen en zieken praten, effect heeft op het draagvlak bij de bevolking. Zelfs als Mahdi’s voorstellen nooit realiteit worden, dan nog zorgen zijn woorden ervoor dat mensen meer en meer de associatie maken tussen uitkeringen en de ‘hangmat’. De politici spreken het electoraat dus niet zozeer naar de mond, ze creëren een electoraat.
