Een vijfde van Oostenrijk kiest zondag in Wenen een nieuw deelstaatparlement. De omstreden FPÖ dreigt te worden afgestraft, een jaar na haar debuut in de nationale regering.
Drie partijen winnen: de socialisten (SPÖ), de christen-democraten (ÖVP) en de groenen. En één partij betaalt het gelag: de uiterst rechtse FPÖ. Zo ziet de prognose eruit voor de deelstaatverkiezingen in Wenen. De FPÖ krijgt allicht een flinke optater van haar zwaar ontgoochelde aanhang. Jarenlang wist kopstuk Jörg Haider met zijn bekende sneren bange, gefrustreerde kiezers naar zijn rechtspopulistische formatie te lokken. Maar nu zijn partij al meer dan een jaar in de nationale regering zit, moeten de kleine lieden de broeksriem aanhalen. Het strenge besparingsbeleid van haar minister van Financiën Karl-Heinz Grasser kostte de FPÖ bij vorige deelstaatverkiezingen al 5 procentpunt in Stiermarken en 2 procentpunt in Burgenland. Haar afvallige kiezers liepen daar niet in groten getale over naar een andere partij, ze gingen gewoon niet naar de stembus.
In Wenen dreigt de regeringsdeelneming nog grotere schade aan te richten. Een paar maanden geleden verplichtten schandalen de plaatselijke FPÖ-aanvoerder Hilmar Kabas tot de aftocht. Gepensioneerd rechter Helene Partik-Pablé werd lijsttrekster. Ze pakte uit met ‘Wie zwart stemt, kiest rood. Wie rood stemt, kiest groen’. FPÖ-affiches met ‘Rood-groen. Wenen heeft meer buitenlanders nodig’, zetten de toon. Partik-Pablé wil mobiliseren, werven om te gaan stemmen, rond de thema’s criminaliteit, drugs, allochtonen en ‘weg met privileges’.
HOE HOGER, HOE CONSERVATIEVER
Oostenrijk telt 8 miljoen inwoners, van wie er 1,6 in de hoofdstad (tegelijk deelstaat) Wenen leven. Van die 1,6 miljoen zijn er 285.000 buitenlander – vooral immigranten uit ex-Joegoslavië en Turken. Hun getal neemt sinds 1995 af. Toch blijft de FPÖ zich opwerpen als ‘redster van de echte Oostenrijkers’. Ze polemiseert tegen het voornemen van de roden (SPÖ) om een deel van de 200.000 woningen die eigendom zijn van de stad ook aan buitenlanders te verhuren. De zwarten (ÖVP) dringen aan op integratie; de groenen eisen stemrecht voor vreemdelingen. De christen-democratische ÖVP wil 15 procent van de woningen van de stad verkopen, maar stoot op het nein van haar socialistische partner in de deelstaatcoalitie.
Ander ingrediënt in de verkiezingsstrijd: parkeergelegenheid voor de 720.000 auto’s in Wenen. De FPÖ wil gratis parkeren, de SPÖ zegt dat het niet kan. De groenen pleiten voor een vlottere verkeersstroom.
Tenslotte is er het onvermijdelijke onveiligheidsgevoel. De FPÖ eist meer politie op straat en waarschuwt voor een drugsramp. Hoewel de criminaliteitsgraad terugloopt. Wenen registreert per jaar ongeveer 150.000 misdrijven. Van eenderde worden de daders gevonden. Het aantal drugsverslaafden ligt tussen 5000 en 6000.
SPÖ-burgemeester, Landeshauptmann Michael Häupl, torent boven het gewoel uit. Volgens de peiligen versterkt hij zondag zijn rode burcht. Sinds 1994 bestuurt hij Wenen met de zwarten, tot tevredenheid van de meerderheid van de bevolking. Met de plaatselijke ÖVP-chef Bernhard Görg vormde hij vorig jaar front tegen het samengaan van ÖVP en FPÖ in de nationale regering. De traditionele Grosse Koalition bleef in Wenen overeind, terwijl Europa Oostenrijk brandmerkte omdat extreem-rechts mee aan de macht kwam. ‘Wenen is anders’, wil de slogan, en hij blijkt nog waar ook. De rest van het land beantwoordt aan de regel: hoe hoger boven de zeespiegel, hoe conservatiever, hoe rechtser.
VALT DE REGERING?
De vraag is nu: omarmt topscorer Michael Häupl na de verkiezingen opnieuw de ÖVP als coalitiepartner, ofwel de groenen? Het antwoord heeft een sterke signaalwerking in de Oostenrijkse politiek. Rood-groen klieft het partijenveld doormidden en schept een confrontatiepatroon tussen links en rechts. Rood-zwart wijst er integendeel op dat het harmoniemodel kan worden hersteld, in het centrum.
Rood lijkt na zondag aan bod. Tegenover het stadhuis, in het nationaal partijgebouw van de SPÖ, legt voorzitter Alfred Gusenbauer uit: ‘De tendens rood-groen bloeit, maar in de ÖVP zoekt een groep samenwerking met ons. Delen van de economische sector verzetten zich tegen een opdeling van het politieke landschap in links en rechts.’
Valt de regering als de FPÖ zwaar verliest in Wenen? ‘Niet noodzakelijk. Mocht ze een klap krijgen van 10 procentpunt en het gevoel ontstaat dat ze met acht riemen achteruit roeit zolang ze in de regering zit, dan wordt de toestand binnen de FPÖ natuurlijk zeer onzeker en zou ze de regering kunnen verlaten.’
F.V.
