In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week willy kuijpers over de staking, het Overlegcentrum voor Vlaamse Verenigingen, de Senaat, de vrijmaking van de wereldhandel, en de spanning tussen Israël en Iran.

Mijnheer Kuijpers, de vakbonden hebben met een staking en een betoging in Brussel geprotesteerd tegen het Generatiepact van de regering. Maar die wil zeker de grote lijnen van dat pact niet meer wijzigen.

WILLY KUIJPERS: Ik wil eerst opmerken dat de datum van deze actie mij een beetje stoort. Toevallig de dag voor een zo al verlengd weekend, dat is cynisch en bijna een karikatuur van de sociale strijd. Verder eindigt voor mij het stakingsrecht waar de rechten van de gemeenschap en het openbare leven beginnen. Het is uit diezelfde gemeenschap dat de vakbonden gretig allerhande toelagen ontvangen. Dat alleen al zou hen er overigens toe moeten aanzetten om hun verantwoordelijkheid te dragen, en bijvoorbeeld een juridische structuur aan te nemen.

Ten gronde mis ik bij het zogenaamde middenveld een bredere visie op het begrip ‘arbeid’. Dat is anno 2005 iets totaal anders dan dertig, laat staan honderd jaar geleden. We leven allemaal twintig jaar langer dan vroeger, aan dat feit kun je niet zomaar voorbijgaan. En niet alleen vanwege de kosten van pensioenen en gezondheidzorg. De mid-denvelders zelf proppen al die te vroeg gepensioneerden in bussen voor bedrijfsbezoeken of cursussen kantklossen, om ze toch met iets bezig te houden, tussen hun 55 en hun 85.

Vlaanderen moet een ethisch debat over zinvolle arbeid voeren. In mijn eigen dorp Herent zie ik hoe na de sluiting van Henkel heel wat mensen met een hoge competentie in een brugpensioen zijn weggemoffeld. Terwijl ze nog best waardevolle arbeid en diensten kunnen en willen verlenen. Misschien geen veertig uur per week meer, maar toch tien of vijftien. Ik pleit voor de snelle invoering van een aangepast systeem van deeltijds werken voor oudere werknemers. Dat wordt nu administratief veel te moeilijk gemaakt, zodat mensen het ofwel in het zwart doen, of het van lieverlee maar laten. De massa vroeg gepensioneerde onderwijskrachten bijvoorbeeld, zou in tal van deeltijdse formules operationeel kunnen blijven, eventueel zelfs met opdrachten in het buitenland. Als de stress van het schoolleven maar wegvalt.

De liberalen trekken zich van de staking niet veel aan, maar bij de SP.A lijken ze geschrokken van de kloof met het ABVV.

KUIJPERS: Die kloof op zichzelf hoeft niet negatief te zijn. De politieke partijen hebben zich terecht losgemaakt van de moederschoot die de vakbonden lang geweest zijn. Het lijkt mij ook normaal in een democratie. Ik denk dat in Nederland de kloof, bewust, nog veel groter is. Maar onze vakbonden willen dat niet begrijpen. Kijk maar hoe ze nog altijd hun mensen op ministerposten schuiven, of in kabinetten en overheidsdiensten droppen. Je moet kiezen wat je wilt zijn: pressiegroep of politieke partij.

Minister van Welzijn Inge Vervotte (CD&V) heeft een rapport gepubliceerd waaruit blijkt dat in het welvarende Vlaanderen toch nog 15 procent van de mensen onder de armoedegrens leeft.

KUIJPERS: Een alarmerend cijfer. Ik vind dit reden genoeg om een Staten Generaal bijeen te roepen van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV). Er zijn trouwens meerdere thema’s die daarom vragen, thema’s die voor de toekomst van Vlaanderen van groot belang zijn. Om te beginnen dus een grotere solidariteit met die 15 % minderbedeelden. En in het verlengde daarvan het debat waarover ik net sprak, over de invulling van het begrip ‘arbeid’ in ons volksbestaan en in ons individuele leven.

Maar het OVV moet zich ook buigen over de voortrekkersrol van het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Wijlen Maurits Van Haegendoren pleitte al voor universitaire samenwerking, toen de Vlaamse Interuniversitaire Raad nog niet bestond. Dat pleidooi blijft actueel en mag niet verslappen. Industrie en overheid moeten samen met universiteiten en hogescholen overleggen welk onderzoek nodig is voor onze regio, en niet alleen uitgaande van economische overwegingen.

We beleven een periode van een geglobaliseerde techniek, in handen van enkele Bill Gatesen, die sommige re- gio’s en bevolkingscategorieën benadeelt. Heel wat mensen kunnen die vaak gedigitaliseerde technieken niet meer volgen, en moeten afhaken. Dat is dikwijls een aanzet tot armoede. We zitten opgescheept met een zowel mate-riële als mentale immobiliteit, waarbij men de mensen dan maar gijzelt voor hun televisietoestel. Is dat het mensbeeld dat wij voorstaan? Dan zou ik net als pater Desideer Stracke zeggen: ‘Arm Vlaanderen.’

Het OVV moet het voortouw nemen in deze discussie. Wat kan helpen is een hernieuwde of versterkte samenwerking met de buurregio’s. Want onze vertrouwdheid met Nederland neemt af, al hebben we veel gemeenschappelijke pijnpunten. Ook met Wallonië zijn er steeds minder bruggen. Jammer, want als de Walen uitpakken met een Marshallplan, zouden wij in overleg met hen iets gelijkaardigs moeten doen. Ik denk ook aan Frans-Vlaanderen. Dat zijn vier miljoen Vlamingen, al spreken ze dan Frans.

We moeten tegelijkertijd de algemene cultuurpolitiek in de Europese Unie onder de loep nemen. Onder meer het verengelsen van onze taal en onze gedachten. Hoe staat de Nederlandstalige gemeenschap in de EU daartegenover? Ik mis dat debat. Het is behartigenswaardig dat het OVV zich inzet voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, die overigens in de sterren geschreven staat, maar het actieterrein moet veel breder zijn dan dat.

De Senaat kwam vorige week voor het eerst samen na drie maanden vakantie. Gestemd kon er niet worden, omdat er onvoldoende senatoren van de meerderheid aanwezig waren. Jean-Marie Dedecker (VLD) noemt de Senaat een reisbureau.

KUIJPERS: Mijn oordeel staat al langer vast, hoewel ik zelf oud-senator ben: schaf de Senaat af, en vervang hem door een echte ‘Bundesrat’ van de deelstaten. Het is jammer van die mooie vergaderruimte, maar daar moeten ze dan maar een museum van maken. Bijkomend voordeel is dat de ongezonde band tussen de wetgevende macht en de monarchie wordt doorgeknipt, want de drie ‘senatoren van rechtswege’ zijn een smet op een democratisch verkozen instelling.

Deze Senaat is een onderdeel van een niet voldragen federalisme, en schiet zijn doel totaal voorbij. De rol van ‘reflectiekamer’ moet worden overgenomen door de academische wereld. Regering en parlement zouden veel meer de universiteiten moeten inschakelen in onderzoek en planning op lange termijn.

De Europese staats- en regeringsleiders zijn samengekomen op een informele top in Hampton Court bij Londen. Een belangrijk thema in de wandelgangen was de komende WTO-conferentie in Hongkong. Daar staan onder meer de Europese landbouwsubsidies ter discussie.

KUIJPERS: De keuze voor een geglobaliseerde landbouwpolitiek zou de intrede kunnen betekenen van de ontwikkelingslanden in de mondiale voedselproductie. Dat zou voor een deel een oplossing kunnen bieden voor één element van armoede. Wij in het Westen moeten dan maar werken met bepaalde quota, en met gelijke prijzen. Een verbreding van het ‘Max Havelaar-principe’. Zo loopt landbouwpolitiek over in handelspolitiek. We moeten wel blijven zorgen voor een eigen voedselreserve, voor tijden van nood of onheil. We mogen onze laatste twee procent landbouwers niet opofferen, of we worden helemaal afhankelijk van anderen. We moeten er in Vlaanderen naar streven dat zo’n vijf procent van de actieve bevolking zich bezighoudt met landbouw, én met het beheer van de open ruimte, inclusief natuurbehoud en recreatie.

Laten we ook een rem zetten op de altijd maar intensievere en dus destructievere landbouw, waarin een appel geen appel meer is, maar een gecondi-tioneerd product van de agrotechniek. Stop met het ontwerpen van ploegen die nóg diepere voren trekken, zodat er van de hele humuslaag niets meer overschiet en de erosie blijft toenemen.

Zijn kleine ontwikkelingslanden wel gebaat met de vrijmaking van de markt?

KUIJPERS: Alleen als dat met de grootste omzichtigheid gebeurt. Het is als met de liberalisering van de elektriciteitsvoorziening. Die zou de stroom goedkoper maken, en een grotere rechtvaardigheid doen ontstaan in een tot dan toe gemonopoliseerde sector. Niets is minder waar. Het enige wat we hebben gedaan, is onze energiemarkt in de schoot van de Fransen gegooid.

Vrijhandel op wereldniveau is alleen een stap vooruit als er begeleidende maatregelen worden genomen. Er moeten in de ontwikkelingslanden voldoende democratische structuren komen, en er moet voldoende kapitaal en infrastructuur zijn, zeker voor het vervoer. Dat is de eerste vijftig jaar uitgesloten. In die periode zal elke wilde toepassing van het vrijhandelsprincipe alleen maar leiden tot meer macht en rijkdom van de multinationals, en van de plaatselijke oligarchieën. Dat wordt de heropleving van het ‘Mobutu-systeem’.

De Iraanse president Mahmoud Ahma- dinejad roept op om de staat Israël te vernietigen.

KUIJPERS: Een ongeoorloofde uitspraak, maar het mag de aandacht niet afleiden van de essentie: in het Midden-Oosten kan de lont alleen uit het kruitvat als alle betrokkenen de Palestijnse staat erkennen, en inspanningen doen om die leefbaar te maken of dat alvast niet te verhinderen. Maak van Jeruzalem een ontmoetingsstad. Investeer de petro-miljarden, die nu worden verkwist aan militaire uitgaven, in scholen en opleidingsprojecten. Hou op met de Pales-tijnse arbeiders te gebruiken als minderwaardige gastarbeiders. En stop met de boycot van de Palestijnse producten. Doe zeker niet zoals de Joodse kolonisten, die bij de ontruiming van Gaza opzettelijk de olijfboomgaarden vernielden. Als de Amerikaanse broeder een rol wil spelen, ook ten aanzien van Iran, dan moet hij van een democratisch Palestina een volwaardige partner maken. Dat neemt zowel Hezbollah als de ultrazionisten de wind uit de zeilen.

Koen Meulenaere

Willy Kuijpers : ‘Schaf de Senaat af. De universiteiten moeten de reflectiekamer zijn.’