Perenbomen beginnen weer te bloeien en bladeren kleuren minder rood: de gevolgen van de voorbije warme herfstdagen zijn nu al zichtbaar, zegt emeritus professor Martin Hermy (KU Leuven).
‘Worden de bladeren geel en krom, kijk naar uw kachel om.’ Het is maar een van de vele weerspreuken die aan vervanging toe zijn door de klimaatverandering. Deze zomer lieten bomen al massaal hun bladeren vallen vanwege de droogte en de hitte, en nu, zucht emeritus professor groenbeheer, natuurbeheer en ecologie Martin Hermy (KU Leuven), zijn sommige soorten het noorden kwijt door de abnormaal warme herfsttemperaturen. ‘Er zijn soorten die vroeger en langer bloeien, zoals de zevenzonenboom, de Perzisch ijzerhout, de voorjaarsgentiaan en de Japanse sierkers.’ Hermy heeft zelfs weet van perenbomen die weer bloeien. ‘Terwijl dat pas in april hoort te gebeuren. Een perenboom die in de herfst bloeit, zal geen normale vruchtvorming kunnen hebben en het komende voorjaar dus minder vruchten produceren.’
3 inheemse soorten in België zijn droogtetolerant
Hoe uit de herfststress zich momenteel nog bij bomen?
Martin Hermy: Het groeiseizoen wordt langer en in theorie zou je verwachten dat de bladeren dan later vallen. Maar zoals we dit jaar zagen, hebben de bomen deze zomer al veel van hun bladeren afgeworpen om zich tegen uitdroging te beschermen. Gelukkig hebben we eind september enkele koude nachten gehad. Daardoor is het klassieke proces van bladafbraak toch nog op tijd op gang gekomen en behoorlijk normaal verlopen. Had september die paar koude nachten niet gehad, dan zouden veel bladeren waarschijnlijk vandaag nog aan de bomen hangen. Ook de degradatie van het bladgroen is normaal verlopen. De onderliggende pigmenten, vooral de gele, zijn geleidelijk aan zichtbaar geworden. En door een combinatie van koude nachten en warme, zonnige dagen is de overgang naar de rode kleur, die je vooral ziet bij Amerikaanse boomsoorten, eveneens relatief goed verlopen. Maar omdat het aantal koude nachten de afgelopen weken beperkt was, zijn de rode herfstkleuren dit jaar minder aanwezig.
Zijn er boomsoorten die er stilaan de brui aan geven door de abnormale temperaturen?
Hermy: Zo’n vaart lijkt het niet te lopen. Als planten en bomen gezond zijn, kunnen ze die stress op korte termijn wel aan. Alleen al door hun leeftijd hebben vele bomen heel wat meegemaakt. Maar de grilligheid die de klimaatverandering met zich meebrengt, is geen goede zaak. Soorten die weinig droogte- en hittetolerant zijn, gaan op sommige plaatsen minder goed groeien en mogelijk vroeger afsterven, zoals een beuk op droge leemgronden. We hebben in België bovendien slechts drie inheemse soorten die behoorlijk droogte- en hittetolerant zijn: de jeneverbes, de grove den en de donzige eik. Alle andere droogtetolerante soorten in België zijn niet inheems. Als we zoals voorspeld een keer om de vier jaar met extreme droogte zullen te maken krijgen, ziet het er voor onze inheemse soorten dus niet goed uit. Een bijkomend probleem is de intensere regenval in de winter, in combinatie met onze grotendeels verharde Vlaamse bodem. Dat vergroot het risico op overstromingen. We zullen dus de groeiplaatsen moeten aanpassen, zodat de droogtetolerante bomen in de winter voldoende droog kunnen blijven. Ook de leeftijd speelt een rol. Oude bomen, die sowieso al last hebben van kwaaltjes, zien meer af van de klimaatverandering dan jongere bomen. Maar voor de jongste bomen, die dit jaar geplant werden, is de abnormale droogte al helemaal rampzalig.
Zijn er ook soorten die profiteren van de warmere temperaturen?
Hermy: Winter- en altijdgroene soorten, zoals de liguster, de kleine maagdenpalm en de klimop, zijn er gebaat bij. De laatste decennia zijn die soorten aan het uitbreiden. Dat komt omdat ze in warme winters aan fotosynthese kunnen blijven doen. We noemen het fenomeen laurofilisatie – naar laurus of laurier, eveneens een altijdgroene soort. Soorten die in de winter geen blad hebben, kunnen dat uiteraard niet en liggen noodgedwongen stil.
