Gruwelbeelden uit Irak. Iran. Massamoorden in Darfur. Terreuraanslagen. Armoede. Staatsgrepen. Dictaturen. Chaos. De wereld is voor velen een erg gevaarlijke plek, onveiliger dan vroeger. We vergissen ons.
Het aantal oorlogen in de wereld is de afgelopen vijftien jaar zowat gehalveerd. Jaar na jaar worden ze minder gewelddadig. Volkenmoorden en grootschalige moordpartijen zijn sinds hun hoogtepunt in 1988 aanzienlijk in aantal afgenomen. Nooit eerder waren er zo weinig internationale crises als in de voorbije halve eeuw. Nooit waren er zo weinig staatsgrepen. Mensenrechten worden beter gerespecteerd op bijna alle continenten. Het aantal democratieën in de wereld neemt jaar na jaar toe en het aantal dictaturen daalt in dezelfde mate.
Dat zijn enkele van de opvallendste conclusies uit studies die vorig jaar zijn verschenen. Voeg daarbij de cijfers uit recent onderzoek waaruit blijkt dat het internationale terrorisme helemaal niet die grootschalige bedreiging vormt die media en politiek ervan maken. Er is geen ontkomen aan: vroeger was het niet beter. Sinds het einde van de Koude Oorlog is de wereld veiliger geworden.
Nog een portie ‘ander’ nieuws? De levensverwachting is bijna overal gestegen (behalve in Afrika) en de kindersterfte overal afgenomen (zelfs in Afrika). Enkele honderden miljoenen mensen zijn van onder de armoededrempel gekropen, vooral in India en in China. Onderwijs ging er in de afgelopen tien jaar met rasse schreden op vooruit. De wereld is er voor velen ook beter op geworden.
Al dat goede nieuws komt er niet zomaar. Het is al evenmin een waarborg voor een gouden toekomst. Er zijn immers heel wat tijdbommen aan het tikken. Maar als de wereld er wat veiliger en beter op is geworden, dan is dat het werk van vele individuen, niet-gouvernementele organisaties, lokale en nationale overheden, en internationale organisaties. Uit een recente studie (van het Amerikaanse Rand-onderzoeksinstituut) blijkt bijvoorbeeld dat de Verenigde Naties opvallend goed scoren met hun vredesoperaties. Onze blik wordt vertroebeld door enkele spectaculaire mislukkingen, maar twee derde van de VN-operaties blijkt een succes te zijn. Voor hun bijna twintig lopende vredesoperaties in de wereld geven de Verenigde Naties jaarlijks minder uit dan de Verenigde Staten in één maand in Irak.
Waarom voelen we de wereld niet aan zoals ze echt is? Zeventig jaar geleden schreef de Nederlandse cultuurfilosoof Johan Huizinga een nog steeds lezenswaardig boekje over de wereld van toen: In de schaduwen van morgen. Koorts heeft onze tijd zonder twijfel, schreef hij. Hij hing een sfeerbeeld op van een wereld in de ban van pessimisme en machteloosheid: ‘Van het staatsleven af tot het gezinsleven toe schijnt een ontwrichting aan de orde, als zich nooit te voren voordeed.’ De wereld van 1935 verschilt niet zo heel erg van de wereld van vandaag, zo lijkt het wel: met haar Deense cartoonrellen en haar spierballentaal, haar universeel onbehagen en haar gevoel willoos meegesleurd te worden in de stroom des tijds. En hoe machtelozer men zich voelt, hoe groter elk gevaar lijkt. Hoe groter ook de behoefte aan een zondebok: de Jood in de jaren dertig, de moslim/het Westen vandaag (u kiest maar, afhankelijk van waar u woont).
De wereld is niet onveiliger geworden. De wereld is onzekerder geworden – want ze zit weer in een van haar periodieke scharniermomenten. Wie dat beseft, heeft alvast de eerste stap gezet om de koorts van deze tijd te bestrijden.
Rik Coolsaet
