De vraag naar Vlaamse jeugdseries uit zwart-witte tijden explodeert.

‘Oude jeugdseries zijn mijn passie. Dat is een overblijfsel van mijn eindverhandeling. Ik wou eigenlijk onderzoek doen naar de kinderprogramma’s uit mijn jeugd, de Merlina’s en aanverwanten uit de jaren tachtig. Mijn promotoren vonden het beter dat ik een vroeger tijdvak zou bestuderen. Voor die periode was het immers nu of nooit: de mensen achter de eerste generatie kinderseries – die ruwweg loopt van midden jaren vijftig tot midden jaren zeventig – werden al een dagje ouder. Mijn medestudent Joeri Vanbiervliet en ik kwamen net op tijd om hun verhalen niet verloren te laten gaan. Intussen zijn veel van die acteurs en medewerkers overleden.

Het bekijken van die oude series was voor mij echt een openbaring. Ze zijn traag, te traag voor de televisiestandaarden van vandaag. Maar wat een verbeeldingskracht en passie hebben de makers erin gestoken! Dat verklaart ook hun enorme impact en populariteit. Laat in een gesprek met een vijftiger maar eens de woorden ‘kapitein’ en ‘Zeppos’ vallen en merk dan hoe zijn ogen beginnen te glinsteren. Sinds ik die series zelf heb bekeken, begrijp ik dat perfect.

In die tijd had je twee soorten jeugdseries: series die zich toen in het heden afspeelden, zoals Kapitein Zeppos, en historische series à la Fabian van Fallada. Zeppos en konsoorten ogen gedateerd, maar de jeugdreeksen met historische inslag hebben de tand des tijds uitstekend doorstaan. Je kunt nu wel lachen om de amateuristische speciale effecten, maar de magie van die verhalen blijft overeind. Dat is uiteindelijk de grote troef van die oude series. De verhaallijnen zaten bijzonder sterk ineen.

De mensen die deze series maakten, geloofden in hun vak en gingen tot het uiterste om een prachtige uitzending af te leveren. Je hoort dat aan hun verhalen, maar je ziet het ook gewoon in hun werk. Bert Struys, de man achter het merendeel van die oude series, was een idealist. Hoe hij zonder noemenswaardig budget toch zulke kwaliteit heeft kunnen brengen, daar vallen heldenverhalen over te vertellen. De Kat was zijn laatste realisatie, nadien werd hij in vreemde omstandigheden opzijgeschoven. Nadien zag je het niveau van de Vlaamse jeugdseries zakken. Het absurdisme maakte zijn intrede. Vóór het vertrek van Struys zag je al af en toe bizarre komische insteken zonder echte functie in het verhaal, maar nadien was het hek echt van de dam. Denk maar aan de jeugdserie Tim, een vreemd hippieverhaal met onverklaarbaar pratende auto’s en zo. Qua samenhang viel het nog het best te vergelijken met een lsd-trip. Zelfs de acteurs uit Tim bekenden me later dat ze het verhaal totaal niet konden volgen. Om maar te zeggen: zeker niet alle jeugdseries uit de gouden periode waren groots.

Tijdens het maken van mijn scriptie merkten we hoeveel vraag er naar die oude series was. De VRT is daar jarenlang doof voor gebleven. Pas na de grote actie van 50 jaar televisie, in 2003, hebben ze die oude series op dvd uitgebracht. Zoals verwacht werd dat een gigantisch succes.

Ik kan begrijpen dat de jeugdprogramma’s van vandaag troep lijken voor mensen die in de jaren zestig en zeventig jong waren. Er zit minder magie in de huidige series, minder creativiteit ook. Neem nu Pokémon: ik snap dat ook niet hè, en zo oud ben ik nu zelf ook weer niet. Dat de moderne series van in het begin heel commercieel zijn opgevat, heeft daar waarschijnlijk ook mee te maken.

Nog niet zo heel lang geleden heb ik Merlina, een favoriet uit mijn eigen jeugd, teruggezien. Viel dát even tegen, zeker in vergelijking met de oudere jeugdseries die ik had leren kennen. Ergens kon ik nog wel vatten wat ik er als kind zo boeiend aan vond, maar tegelijk dacht ik: was het dát maar? Een serie als Fabian van Fallada staat er nog steeds. Die fantasie en dat meeslepende verhaal gaan niet kapot.’

DE SCRIPTIE OVER VLAAMSE JEUGDSERIES UIT 1955 TOT 1975 STAAT ONLINE OP www.geocities.com/wordt-vervolgd.