Manu Ruys noemde CD&Vûvoorzitter Stefaan De Clerck ooit een overgangspaus die over twee jaar gelukkig zal zijn als burgemeester van Kortrijk. Maar dan mag de desertie van Johan Van Hecke en Karel Pinxten hem niet al te veel politieke schade berokkenen.

Met dat eigengereide optreden heeft De Clerck meer dan één medestander verbaasd. De Kortrijkzaan had immers twee jaar geleden aangekondigd dat hij de partij stevig in de klauw zou nemen om ze des te grondiger bij te spijkeren. Maar voorlopig blijft de naamsverandering van CVP naar CD&V de enige zichtbare vernieuwing die De Clerck tot een goed einde bracht.

Twee jaar geleden was er evenwel geen houden aan. Na de verkiezingsnederlaag van 13 juni 1999 eiste Stefaan De Clerck meteen het voorzitterschap van de CVP op. Hij was immers de enige _ op premier Jean-Luc Dehaene na _ die ongekneusd uit de ring kwam. In Kortrijk behaalde De Clerck meer dan 70.000 voorkeurstemmen. Als opvolger op de Europese CVP-lijst kreeg hij nog eens 180.000 stemmen achter zijn naam. Die score zou hij een jaar later nog eens bevestigen bij de gemeenteraadsverkiezingen waar hij met 15.262 voorkeurstemmen de nieuwe burgemeester van Kortrijk werd.

In de weken na de verkiezingen van juni 1999 was de verwarring groot in de CVP. Jean-Luc Dehaene was de enige echte voorstander van deelname aan een nieuwe coalitie met de liberalen. Vlak voor de verkiezingen nog was Dehaene, tijdens een onderhoud met Louis Michel, het premierschap van de nieuwe regering aangeboden. Maar de CVP was te zeer vernederd uit de verkiezingsslag gekomen om een nieuwe coalitie uit te bouwen. Alle zelfvertrouwen was zoek. Buitendien hechtte niemand van de partijtop geloof aan gewezen gouverneur Fons Verplaetse van de Nationale Bank die voor 2000 een economische groei van zo maar eventjes drie procent voorspelde.

Na een onderhoud met onder meer uittredend vice-premier Herman Van Rompuy, die voor de oppositie koos, besloot Dehaene de politieke scène te verlaten. Ook CVP-voorzitter Marc Van Peel, intussen schepen van de stad Antwerpen, besefte na de nederlaag dat zijn toekomst in de Wetstraat achter de rug was.

In die dagen nam Stefaan De Clerck, gesterkt door zijn electorale score en opgejut door een enthousiaste West-Vlaamse achterban, resoluut het voortouw. Dehaene, Van Rompuy en Van Peel lieten hem de vrije baan. De Clerck was wel vaak wat onberekenbaar in zijn politieke optreden, maar dat namen ze d’r graag bij. In het najaar 1999 werd de 48-jarige Kortrijkzaan tot nieuwe CVP-voorzitter gekozen, nauwelijks negen jaar na zijn intrede in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

DE GROTE CLANS

Bij de CVP schoot Stefaan De Clerck pijlsnel omhoog. In 1990 kwam hij in de Kamer als vervanger van Antoon Steverlynck uit Anzegem. Het was een uitgemaakte zaak. Advocaat Stefaan De Clerck was immers de zoon van wijlen Berten De Clerck, ooit een van de West-Vlaamse boegbeelden van de CVP.

Vader De Clerck, in zijn jeugd stichter en gouwleider van het Jong Volksche Front en een supporter van de taalacties van Flor Grammens, zat van 1946 tot 1971 onafgebroken in het parlement voor de CVP, eerst als kamerlid, daarna als senator. Tussendoor was vader De Clerck minister van Middenstand in de regering-Lefèvre-Spaak en staatssecretaris voor Nederlandse Cultuur in de regering-Harmel. Waarna hij voorzitter werd van het Nationaal Christelijk Middenstandsverbond (NCMV) _ intussen omgevormd tot Unie van Zelfstandige Ondernemers (Unizo) _ een beweging die zich voluit achter de politieke carrière van Stefaan zou zetten.

Oom van Stefaan De Clerck was Robert Vandekerckhove, ook een CVP-kopstuk en de eerste voorzitter van de Vlaamse Cultuurraad. Daarnaast heeft Stefaan De Clerck ook rechtstreekse en onrechtstreekse banden met de aloude CVP-families Dequae en Van der Stichel. Zijn schoonvader Jozef De Jaeghere is de gewezen burgemeester van Kortrijk.

Stefaan De Clerck groeide op, omringd door deze families, ondernemers vaak, die na de oorlog de wat verkommerde Kortrijkse regio optilden tot wat nu het Texas van Vlaanderen heet. Dat Stefaan De Clerck zich graag laat voorstaan op zijn linkse verleden aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar hij rechten studeerde en mee wetswinkels oprichtte, nemen ze er daar in Kortrijk graag bij, als een kleine jeugdzonde, een extravagantie. Want als het erop aankwam, bewandelde de sportieve Stefaan De Clerck, ooit kapitein van de Kortrijkse basketbalploeg die in 1976 de Belgische beker won, de voor hem uitgestippelde lijnen.

Nog geen jaar nadat hij Steverlynck opvolgde, kwamen de verkiezingen van november 1991. Meteen eiste De Clerck, die tot dan alleen politieke ervaring opdeed op het kabinet van Herman Van Rompuy, de kop van de Kortrijkse CVP-lijst. Het kwam tot hooglopende ruzies met die van ”t syndicaat’, de ACW-clan van Marc Olivier. Er vielen grote woorden. Het ACW dreigde met scheurlijsten. Bij de regeringsvorming van 1992 werd bij de CVP aan Stefaan De Clerck gedacht als minister van Middenstand en KMO’s. Opnieuw ging de ACW-vleugel in het verzet. Uiteindelijk kreeg West-Vlaanderen dan toch een minister met André Bourgeois op Landbouw.

Later kwam het tot een wapenstilstand, en keerden de clans van De Clerck en Olivier zich eendrachtig tegen een andere belangrijke Kortrijkse groep, die rond voormalig burgemeester van Kortrijk en steunpilaar van het NCMV, Emannuel baron de Béthune, uit het naburige Marke.

DE LOKROEP VAN VERHOFSTADT

De intrede van Stefaan De Clerck in de Kamer en vooral zijn machtige achterban, waren sommigen niet ontgaan. Het was dan ook geen wonder dat Guy Verhofstadt bij zijn omvorming van de oude PVV in de VLD, waarbij nogal wat volk van andere partijen de Vlaamse liberalen kwam versterken, lange tijd ging hengelen in de Kortrijkse CVP-vijver, hopend op een overstap van de jonge De Clerck. En die was zeker niet ongevoelig voor de lokroep van Verhofstadt. Wellicht hebben zijn vlotte contacten met de Vlaamse liberalen hem in augustus tijdens de nu veelbesproken ontmoeting met Vlaams minister-president Patrick Dewael tot al te gewaagde confidenties gebracht.

Dat De Clerck het goed kon vinden met de liberalen kregen ze ook bij de CVP in de gaten. Waarop zijn opmars werd versneld.

In 1995 werd De Clerck minister van Justitie. Zijn ministeriële debuut verliep moeilijk. Hij lag geregeld onder vuur. Toen Herman De Croo in de Kamer uitpakte met een brief waarin de minister van Justitie tussenbeide leek te komen in een rechtszaak, kwam hij dicht bij een voortijdig ontslag. Maar De Croo is een berekend politicus en geen killer, en dus kwam de jonge CVP-minister er met een waarschuwing af.

Toen in 1996 de zaak-Dutroux losbarstte, slaagde De Clerck erin het heersende ongenoegen te kanaliseren. Het leverde hem landelijke populariteit op. Ook nadat hij in april 1998 samen met minister van Binnenlandse Zaken Johan Vande Lanotte (SP.A) ontslag moest nemen als gevolg van de ontsnapping van Marc Dutroux, bleef die populariteit overeind, zoals blijkt uit zijn verkiezingsresultaten van 1999 en 2000. Die populariteit stuwde hem ook naar het voorzitterschap van de CVP, een partij waarvan De Clerck dacht dat hij ze kon managen als een bedrijf. Maar dat pakte al snel anders uit. Dat hij eerder dit jaar ontslag nam uit de Kamer zorgde voor een vervreemding van het Brusselse partijhoofdkwartier en van zijn mandatarissen.

De christen-democratie die de CD&V-voorzitter voor de geest stond, strookte vaak niet met wat zijn achterban verwachtte. Soms leek hij een voorzitter op zoek naar een partij. Vandaar zijn voortdurende misverstanden, wrijvingen en uiteindelijk zijn breuk met Johan Van Hecke, met wie hij tot voor kort continu overleg pleegde.

De Clerck hield ook voortdurend rekening met een voortijdig uiteenvallen van de paars-groene coalitie van Guy Verhofstadt en koesterde de stille hoop binnenkort door de liberalen, die hij als de natuurlijke bondgenoten van zijn CD&V beschouwde, aan de regeringstafel te worden uitgenodigd. Waardoor hij zijn Vlaamse en federale verkozenen verplichtte oppositie te voeren met de handrem op. Al die twijfels dreigt Stefaan De Clerck duur te betalen. Tenzij hij zich van nu af aan toelegt op het voeren van een echte oppositie. Het ontbreekt hem niet aan strijdpunten.

Rik van Cauwelaert

Bij de oprichting van de VLD was De Clerck niet ongevoelig voor de lokroep van Verhofstadt.