Telt u een durfkapitalist onder uw vrienden? Neelie Kroes wel. Terwijl het gerommel bij de N-VA de Vlaamse opiniemakers overuren bezorgde, bracht Knack samen met het internationaal onderzoeksteam ICIJ een kleine vergetelheid van de Nederlandse oud-EU-commissaris aan het licht. Neelie Kroes was gedurende een slordige negen jaar directeur van een offshorebedrijf op de Bahama’s, samen met haar goede vriend Amin Badr-El-Din, een Jordaanse durfkapitalist. In een moment van zwakte – een mens moet aan zoveel dingen denken – vergat Kroes haar activiteiten in het belastingparadijs te melden aan de Europese Commissie, wat nochtans verplicht is.
Juridisch is het probleem voor Kroes dat ze haar functie niet heeft aangegeven, niet in 2004, toen ze commissaris van Mededinging werd, en niet in 2010, toen ze een nieuwe portefeuille kreeg. Mededinging is geen kleine bevoegdheid in Europa, en Kroes is geen kleine garnaal. Als het nieuws over haar offshore in België relatief snel ondergesneeuwd raakte – anders dan in Nederland – dan komt dat alleen maar omdat wij Europese toppolitici niet echt kennen. Dat is raar. Al jarenlang worden de moeilijkste beslissingen van de Belgische regering doorgeduwd ‘onder druk van Europa’ – met de begrotingsellende van de komende weken zal dat niet anders zijn. Toch weten we amper wie Pierre Moscovici of Margrethe Vestager is. Het is het zoveelste bewijs van hoe de echte macht met de uitbouw van de Europese Unie veel minder zichtbaar is geworden.
In een reactie gaf Kroes aan dat ze nooit echt actief is geweest in Mint Holdings, het Bahamaanse bedrijf in kwestie. Het valt niet uit te sluiten dat die bewering klopt. Mint Holdings was opgezet om de internationale tak van de Amerikaanse energiemaatschappij Enron over te kopen. Maar de deal met Enron – overigens zelf niet echt een onbesproken bedrijf – ging niet door. Is Kroes een ongelukkig slachtoffer van haar eigen vergetelheid, van slechte durfkapitalistische vrienden of van een terloops ongelukje met papieren? In het slechtste geval verliest Kroes nu haar Europees pensioen – volgens de Nederlandse televisie een kleine 9000 euro per maand.
Kroes is een exponent van wat er fout kan gaan wanneer toppolitici naar andere eenzame hoogten trekken, die van het multinationale bedrijfsleven. Toen Kroes in 2004 commissaris werd, gaf ze een cv’tje mee voor het Europees Parlement. Daar bleek dat ze zevenentwintig functies in het bedrijfsleven had gehad, of nog altijd uitoefende. Een paar weken later moest ze nog een kleinigheid toevoegen: haar lobbywerk voor het Amerikaanse ‘defensieconcern’ Lockheed Martin. Ook vergeten. Het menselijke geheugen, het is een vloek.
De affaire-Kroes is alweer geen reclame voor de EU. Het nieuws kwam luttele weken na het bericht dat José Manuel Barroso, de Portugese ex-voorzitter van de Europese Commissie, gaat werken voor Goldman Sachs. Goldman Sachs is de bank die een schadevergoeding van 5 miljard dollar moest betalen voor haar rol in de financiële crisis van 2008. Ex-vicevoorzitter Viviane Reding heeft tegenwoordig een bestuursfunctie bij Agfa-Gevaert. Onze eigen ex-commissaris Karel De Gucht (Open VLD) zit onder meer bij Proximus en ArcelorMittal. De draaideuren draaien op volle toeren.
Maar een connectie met een belastingparadijs weegt voor een ex-commissaris van Mededinging nog net ietsje zwaarder dan de belangenvermenging die mogelijk wordt in het draaideurscenario. De ex-commissarissen met bedrijfsmandaten zullen zelf altijd zeggen dat ze niets illegaals doen, en dat een politicus toch íéts omhanden moet hebben nadat hij Brussel vaarwel heeft gezegd. Bij Kroes is niet alleen de verwevenheid veel groter dan bij de andere genoemden. Zij is een commissaris die in 2008 nog de ‘European Taxpayers’ Award’ met een ferme speech in ontvangst nam en overal een lans brak voor eerlijke concurrentie. Dan valt een bedrijfje op de Bahama’s, actief of niet, niet meer in de grijze zone.
Afgelopen weekend bleek dat minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) het oké vindt dat de politie een woning van een sans-papier binnendringt zonder huiszoekingsbevel: ‘illegaal verblijf is een voortdurend misdrijf’. Foefelen met de fiscus is nog zo’n voortdurend misdrijf – verderop in dit blad vindt u een nieuwe aflevering van het Bahama’s-dossier van Knack-journalist Kristof Clerix. Want, zoals Neelie Kroes het stelde in haar speech voor de European Taxpayers’ Award in 2008, de eerlijke concurrentie is een kwestie van ‘standing up for the little guy’. Zo veel daadkracht van een EU-commissaris, alleen maar in het belang van de kleine man: je zou er tranen in de ogen van krijgen.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
Ook haar lobbywerk voor Lockheed Martin was Neelie Kroes vergeten. Het menselijke geheugen, het is een vloek.
