Vlaams economieminister Eric Van Rompuy gaat naar de IJzer- bedevaart, maar is voorzichtig over een nieuwe staatshervorming.

Als voorzitter Lionel Vandenberghe zondag op de IJzerbedevaart de Vlamingen in de federale instellingen viseert, dan voelt Vlaams minister van Economie Eric Van Rompuy (CVP) zich niet aangesproken. Ook niet familiaal, al is oudere broer Herman vice-premier in de Belgische regering. De jongste Van Rompuy vindt het behoren tot een Vlaamse of een federale regering geen criterium om Vlaamse politici te beoordelen. Van Rompuy waarschuwt de Vlaamse beweging voorts voor overdreven verwachtingen. De volgende staatshervorming zal technisch ingewikkeld zijn en politiek zeer moeilijk liggen. Want meer fiscale autonomie en de splitsing van de gezondheidszorg en de kinderbijslag zullen Wallonië verarmen. Ook omdat Van Rompuy de staatshervorming nodig vindt, trekt hij volgend weekend naar Diksmuide.

ERIC VAN ROMPUY : Als er een Vlaamse regering en een Vlaams parlement zijn, dan hebben we dat in grote mate aan de IJzerbedevaart te danken, en niet aan Johan Anthierens (zie pag. 16). Dit is het jaarlijkse rendez-vous van de democratische Vlaamse beweging, met invloed op de politiek. De oproep uit 1992 van Lionel Vandenberghe ?Waalse vrienden, laten we scheiden? werd door de CVP ernstig besproken. Dat was net voor de Sint-Michielsakkoorden en we zijn daarover samengekomen met onder meer Jean-Luc Dehaene, Herman en de fractieleiders. Er heerste toen een preseparatistisch klimaat. De IJzerbedevaart heeft nog altijd een boodschap, maar het is aan de politiek om het ritme en de concrete invulling te bepalen. Wat Vandenberghe zegt, is langetermijndenken.

U zegt uitdrukkelijk dat de IJzerbedevaart de bijeenkomst is van de democratische Vlaamse beweging. Het Vlaams Blok en de aanverwante extreem-rechtse organisaties komen niet meer. Is dat een goede zuivering ?

VAN ROMPUY : De kaarten liggen nu duidelijk. Vorig jaar bleef ik weg, omwille van de onduidelijkheid. Het is onmogelijk om alles te verzoenen. De separatistische beweging is nu afgevoerd en de verwarring tussen de Vlaamse beweging en extreem-rechts behoort tot het verleden. Wie voor een democratische Vlaamse beweging is, moet daarom meer dan vroeger aanwezig zijn.

Lionel Vandenberghe doet aan langetermijndenken. Hij zal het ook hebben over meer sociaal-economische autonomie voor Vlaanderen. Hoe kan de politiek daarop reageren ?

VAN ROMPUY : Het stoort mij dat de Vlamingen er niet van overtuigd zijn dat de autonomie ook resultaat opleverde. Als we de publieke opinie en de jonge generatie willen overtuigen om verder te gaan met de staatshervorming, dan moeten we ook de positieve resultaten daarvan onder ogen zien. De Vlaamse economie doet het verrassend goed, in vergelijking met andere regio’s in Europa. Volgens cijfers van Eurostat bedroeg de werkloosheidsgraad twee jaar geleden 5,8 procent. Nederland zat toen op 7,5 procent. Als de Belgische economie met twee procent blijft groeien, en Wallonië bijna niet meer groeit, dan doet Vlaanderen het zeer goed. Dit jaar verwachten wij een groeicijfer van rond drie procent. Er worden veel banen gecreëerd. De jongste vijftien jaar kwamen er in Wallonië 58.000 nieuwe jobs bij, in Vlaanderen 290.000. Sinds 1990 kwamen er netto 120.000 jobs bij.

Ons productieapparaat is de jongste jaren fundamenteel gereorganiseerd. Wij geven geen frank meer aan verlieslatende sectoren, in tegenstelling tot Wallonië. De portefeuille van de Gewestelijke Investeringsmaatschappij (Gimv) is volledig op toekomstgerichte sectoren gericht. Die Gimv is in 1981 opgericht met een waarde van een half miljard vandaag heeft ze een intrinsieke waarde van vijftig miljard, met parels als Barco. Elke dag trekken Vlaamse bedrijven naar de beurs. De economie en het beleid zijn in Vlaanderen toekomstgericht. De kloof tussen Vlaanderen en Wallonië wordt schrijnend en is verontrustend voor de toekomst van België.

Als we die zegebulletins aanhoren, lijkt het alsof we het nooit zo goed hadden ?

VAN ROMPUY : De beursgang van de Gimv was succesvol, terwijl Wallonië nog altijd geld stopt in Forges de Clabecq en Cockerill Sambre. Wallonië telt nog 18 procent van de industriële investeringen van dit land. Van de banen in de privé-sector komt 64 procent uit Vlaanderen. Dat er bij ons geen problemen zijn, is het laatste wat ik wil beweren. Onze banencreatie is te zwak twee keer zwakker dan in Nederland. Onze economie is ook bijzonder kwetsbaar, doordat 54 procent van de toegevoegde waarde van de industrie in buitenlandse handen is in Nederland is dat maar twintig procent. Onze industrie was exogeen : we trokken veel buitenlandse, multinationale ondernemingen aan. Maar multinationals spreiden hun activiteiten meer en meer over de wereld. De Europese Unie is groter geworden, Oost-Europa kwam erbij. We trekken vandaag nog maar vijf procent van de buitenlandse investeerders aan.

Vandaar uw boze reactie op Vlaams parlementslid Peter Vanvelthoven (SP), die vorige week beweerde dat Ford-Genk wel eens dezelfde weg als Renault-Vilvoorde zou kunnen opgaan.

VAN ROMPUY : Als Ford-Genk twintig miljard wil investeren, zouden we ons daar beter over verheugen.

Grote bedrijven kan Vlaanderen niet meer aantrekken ?

VAN ROMPUY : Die zijn hier nog, in onder meer de automobielsector en de chemie. Maar voor de toekomst moeten we het meer van de starters hebben en van eigen ondernemingen die doorgroeien. De geboorteratio van Vlaamse ondernemingen is te laag. We moeten het Vlaams ondernemerschap stimuleren. Maar dat veronderstelt dat we de marktinstrumenten moeten beheersen, dat we over sociale en fiscale instrumenten moeten beschikken. Die hebben we nu niet. Ofwel moet het Belgische macrobeleid in onze richting evolueren, ofwel moet Vlaanderen die instrumenten in handen nemen.

Maar ondanks dat, boert Vlaanderen niet zo slecht ?

VAN ROMPUY : We moeten zeker geen klaagzangen aanheffen. Bert Anciaux (VU-voorzitter) stelt het voor alsof de Vlaamse economie na vijftien jaar autonomie een puinhoop is. Wat is dan de motivatie om verder te gaan met de staatshervorming ?

Zonder die autonomie stonden we niet waar we staan ?

VAN ROMPUY : Neen. Eén van de grote politieke feiten van het vorige jaar is dat Wallonië erkent dat het micro-economisch beleid waarvoor de regio’s bevoegd zijn, in Wallonië gefaald heeft. Wallonië slaagde er niet in het productieapparaat te vernieuwen, het Waalse binnenlands product en investeringscijfer liggen ver onder het Belgisch gemiddelde. In Genk ligt de werkloosheid niet hoger dan voor de mijnsluiting. Wallonië kreeg dertig miljard frank voor Henegouwen, zonder resultaat. Wallonië weet nu dat het fout was om bij de oude structuren te blijven zweren, het erkent le modèle flamand.

Vlaanderen deed het goed de voorbije vijftien jaar, maar botst nu op de grenzen van zijn autonomie ?

VAN ROMPUY : We moeten in het Belgische macrobeleid sleutelen aan de fiscaliteit en de arbeidskost. Dat zijn marktgerichte instrumenten. België kan daar omwille van budgettaire redenen onvoldoende op inspelen, maar aan Waalse zijde is er ook onwil om iets te veranderen. De Waalse socialisten willen niet praten over de verlaging van de vennootschapsbelasting en pas schoorvoetend over de arbeidskosten. Als België het niet doet, moeten wij die instrumenten zelf in handen krijgen.

Zou er aan Waalse zijde veel veranderen met een andere, liberale regeringspartner ?

VAN ROMPUY : Niet alleen de PS staat op de rem. Jean Gol (gewezen vice-premier en voorzitter van de PRL) was altijd zeer etatistisch. De PSC evolueerde met Philippe Maystadt ook altijd in die richting. Ik pleit niet voor coalitiewissels. Naarmate de macro-instrumenten sterker marktgericht zijn, zal de vraag naar een nieuwe staatshervorming in Vlaanderen veel scherper worden gesteld.

De Vlaamse beweging gelooft schijnbaar niet dat Vlaanderen het goed doet ?

VAN ROMPUY : De Walen verwijten ons triomfalisme. Maar in Vlaanderen zelf is er sprake van een vorm van miserabilisme.

Renault heeft dat gevoel alleen versterkt.

VAN ROMPUY :Renault was een kaakslag, maar doet niets af aan de goede basis van onze economie. Renault heeft wel de groei van de economie geremd door het vertrouwen van consument en investeerder te schokken. Daar waren mensen aan het werk die niet representatief zijn voor wat multinationale ondernemingen en de markteconomie kunnen. Zeer veel multinationale bedrijven gedragen zich zeer correct. Ford-Genk gaat tussen 1997 en 2001 21 miljard frank investeren, en krijgt daarvoor 800 miljoen frank expansiesteun. Opel investeerde zeer zwaar. Wat Renault deed, was een schande. Daarom denken dat er een markteconomie bestaat waarin er geen bedrijven sluiten en andere de deuren openen, is naïef. Maar onze economie werkt totaal anders dan tien jaar geleden. Negentig procent van de informatietechnologie bevindt zich in Vlaanderen. Er komen dit jaar netto, na de falingen en sluitingen, 20.000 banen bij. De vraag is of we de komende jaren over voldoende instrumenten zullen beschikken om nog beter te doen. Dat kan op federaal of op Vlaams niveau.

Komt er in 1999 een nieuwe ronde in de staatshervorming ?

VAN ROMPUY : Dat weet ik niet. We moeten zeker ons dossier technisch beter voorbereiden. We willen de kinderbijslagen en de gezondheidszorg regionaliseren en ze bovendien financieren met de algemene middelen, de belastingopbrengst dus. Het gaat om zeshonderd miljard frank, acht procent van het bruto nationaal product (BNP). Gaan we de belastingen verhogen ? Nu al gaat 46 procent van de belastingen naar de regio’s. We gaan als regio toch geen eigen belastingen heffen om de kinderbijslag te financieren ? Ik wens de Vlaamse regering veel succes.

Zegt u nu : de Vlamingen zijn daar al jaren over bezig, maar hebben de zaak nooit grondig bestudeerd ?

VAN ROMPUY : We staan nergens. Welke financieringstechnieken zullen we toepassen ? Wivina Demeester (Vlaams minister van begroting, CVP) heeft een voorstel om de hele belasting in de gewesten te heffen en de centrale kas vanuit de gewesten te financieren. Dat vraagt een enorme omschakeling. Kijk maar eens tot welke discussies de verschillende successierechten in Wallonië en Vlaanderen aanleiding geven. Bovendien is een staatshervorming in 1999 alleen mogelijk in een coalitie met drie partijen. De Volksunie wil niet meer met de CVP praten, Agalev en Ecolo zullen ook wel terughoudend zijn. De krachttoer van Dehaene om steun van de oppositie te verwerven, zal niet meer herhaalbaar zijn. Maar een coalitie met drie partijen is onwaarschijnlijk. Ik ga dus naar de IJzerbedevaart omdat ik een staatshervorming nodig vind, maar ik bind mij niet vast op een datum, op 1999.

Wat moet er gebeuren ?

VAN ROMPUY : De Vlaamse beweging, de partijen en het parlement moeten het debat beter voorbereiden. Vroeger vertrokken we van veredelde dotaties. We namen een deel van de personenbelasting of de BTW voor het onderwijs. Nu wil Vlaanderen van de eigen fiscaliteit vertrekken. Dat is veel moeilijker, omdat in de sociale zekerheid werkgevers en werknemers bijdragen. Dat omvormen en naar de algemene fiscaliteit brengen, is een ingewikkelde operatie, net op een moment dat al onze buurlanden hun fiscaliteit hervormen. We vertrekken straks niet meer van het zogeheten Moureaux-principe : de Walen kregen wat ze in België hadden en de situatie van de Vlamingen werd in de loop van tien jaar rechtgetrokken door bonussen te geven. Dat kostte de federale schatkist vele tientallen miljarden, maar we geraakten zo in 1988 en 1993 wel uit de staatshervorming. Vertrekken van de eigen fiscaliteit, betekent voor Wallonië welvaartsverlies. Dat is een verarmingsproces.

Waarom zouden de Walen die stap dan zetten ?

VAN ROMPUY : Dat is mijn vrees. De Vlaamse beweging onderschat de moeilijkheidsgraad. Dit is geen staatshervorming waar iedereen beter van wordt. Er zal een herverdeling van de welvaart gebeuren tussen Vlaanderen en Wallonië. Daarvoor is in het parlement een tweederde meerderheid nodig, ook aan Waalse zijde.

Dit wordt een explosieve situatie.

VAN ROMPUY : Wij willen de vennootschapsbelasting de winstbelasting regionaliseren. Wallonië int daar nog vijftien procent van. Dat betekent voor Wallonië een verlies van dertig miljard.

En de implosie.

VAN ROMPUY : Als we de fiscale draagkracht als basis nemen, verarmt Wallonië. We moeten de zaken goed inschatten. Technisch zijn we niet klaar voor de splitsing. Ook politiek liggen de kaarten anders. Geen enkele politieke partij zal zich engageren voor een staatshervorming in 1999. Ook niet aan Vlaamse zijde. Bert Anciaux ontpopt zich nu als de grote Witte Ridder en praat nog zeer weinig over de staatshervorming. Het lijkt wel zijn enige doel om de machtsgeile en corrupte CVP voor eeuwig en altijd van de macht te verwijderen. Daarvoor wil hij zelfs een coalitie met de socialisten en de liberalen steunen. Ik neem hem op zijn woord : hij zal dus met ons niet aan een staatshervorming werken. De liberalen deden de jongste tien jaar niets om de staatshervorming mogelijk te maken. In 1988 lagen ze dwars, in 1993 probeerden ze de meerderheid af te slanken door overlopers binnen te halen. Op den duur moesten we Jan De Corte (Rossem) van stal halen om er te geraken. Guy Verhofstadt (VLD-voorzitter) levert nu wat lippendienst aan de Vlaamse eisen, maar vindt dit een zaak voor het parlement. Daarin heeft Lionel Vandenberghe honderd procent gelijk. Als de staatshervorming geen deel uitmaakt van een regeerakkoord, komt ze er nooit. Na tien jaar afwezigheid van de macht, zullen de liberalen daar geen struikelblok van maken. Bovendien spuwt de Witte Beweging op onze instellingen. Ook de Vlaamse instellingen deelden, ten onrechte, in de crisis. De Witte Ridders boezemen mij weinig vertrouwen in, maar de volgende verkiezingen zullen wellicht vooral rond justitie draaien.

Deze staatshervorming is nodig, zegt u. Maar stel dat ze er niet komt. Wat dan ?

VAN ROMPUY : We moeten vandaag eens rustig een balans maken en wat minder ronkende 11-juliverklaringen afleggen. Het wordt een verschrikkelijk moeilijke zaak. Want het resultaat van een hervorming moet werkbaar zijn, anders moeten we er niet aan beginnen. De twee Vlaamse partijen die de staatshervorming mogelijk maakten, de SP en de CVP, die twee keer hun nek uitstaken…

En één man bij de VU.

VAN ROMPUY : Ja, Hugo Schiltz voor wie ik een grote bewondering heb. Hij speelde daarin een grote rol. Maar door de debilisering van de Volksunie onder Anciaux speelt die partij niet meer mee.

Wallonië trekt de broekriem aan om vooral geen vragende partij te zijn voor een nieuwe staatshervorming, want die zou Wallonië verarmen. Vlaanderen is weer vragende partij en staat dus zwak aan de startlijn.

VAN ROMPUY : Vlaanderen moet een tijdsdimensie durven inbouwen. Het moet niet in 1999 gebeuren. De federale regeringsvorming zal zeker in het teken moeten staan van fiscaliteit en arbeidskost. Wij zullen daar als Vlaamse partijen moeten op wegen. Voor Vlaanderen moet daar na de toetreding tot de economische en monetaire unie een doorbraak komen. Ik zou als minister van Economie liever die instrumenten in Vlaamse handen hebben, maar we zijn er technisch niet klaar voor. We moeten bovendien de Walen overtuigen. In de vorige staatshervormingen sloten mensen als Schiltz en Dehaene een pact met de PS. Nu zijn die kanalen er niet meer. Ten derde is er in Vlaanderen geen klimaat om ervoor te gaan. Wie zal zijn nek uitsteken ?

Bestaat het risico dat de Vlamingen nog eens de prijs in Brussel betalen ?

VAN ROMPUY : Brussel maakt de zaken alleen complexer voor persoonsgebonden materies als gezondheidszorg en kinderbijslag. Maar het echte debat gaat over welvaartsverschuiving van Vlaanderen naar Wallonië. Het Vlaams parlement doet alsof, eens zijn werk afgerond, alle Vlaamse partijen en vervolgens de Walen al zijn voorstellen zullen slikken. Zo werkt dat niet. Er zijn nog veel horden te nemen.

Uw broer heeft een andere agenda dan u.

VAN ROMPUY : Hij en Dehaene zijn niet overtuigd van de mogelijkheden van een nieuwe staatshervorming.

Vandenberghe vindt de Vlamingen in de federale instellingen het grootste probleem.

VAN ROMPUY : Als we Vlaamse instellingen hebben, is dat dankzij Dehaene. We moeten die opsplitsing niet maken. We hebben de parlementsleden nodig voor een nieuwe staatshervorming. De vraag is hoe we de staatshervorming weer op de politieke agenda krijgen. Na dit vreselijke Dutroux-jaar liggen de prioriteiten anders.

Het getuigt haast van slechte smaak om nu nog over communautaire dossiers te praten.

VAN ROMPUY : Ja, zo van waar kom jij mee aandragen ? Vandaar dat het rechtstreeks verkozen parlement en de Vlaamse regering niet uit de verf kwamen. De agenda was federaal en de sfeer is er niet naar om grote crashes te organiseren.

De publieke opinie is niet mee, de partijen volgen niet, de Waalse gesprekspartner is niet mee. De kans dat er iets gebeurt, is zo goed als onbestaand ?

VAN ROMPUY : We moeten daaraan werken. De partijen moeten vandaag de volgende ronde van de staatshervorming voorbereiden om straks niet ontgoocheld te moeten vaststellen dat we er niet uitgeraken. Ik heb geen mirakeloplossingen, maar ik zie de moeilijkheidsgraad wel in. Als we 600 miljard overhevelen, dan gaat dat niet zonder ook een deel van de schuld te regionaliseren. Ik pleit voor more brains.

Volgens Vandenberghe blijft er na het halen van de Maastrichtnorm nog alleen het koningshuis over als bindmiddel.

VAN ROMPUY : Dat is niet waar. Het is juist onze frustratie dat over fiscaliteit, justitie, veiligheid, werkloosheid en sociale zekerheid nog altijd op Belgisch niveau wordt beslist.

Wat moet er op het Belgische niveau blijven ?

VAN ROMPUY : Voor mij is België geen axioma. Maar geen enkele traditionele partij is separatistisch, en ook bij het publiek leeft dat niet. Na de muntunie zullen de kostendifferentiëlen enorm belangrijk zijn. Dat moeten wij rechttrekken, ten opzichte van vooral Nederland. Wij zouden die bevoegdheden graag in Vlaamse handen krijgen, maar de vraag is hoe we dat doen, op democratische wijze. Het gaat over harde thema’s : fiscaliteit, loonkost, concurrentiepositie. Onze economie is machtsgericht en wil zich aanpassen, maar heeft dan nood aan een eigen investeringsklimaat.

Peter Renard Rik Van Cauwelaert

Eric Van Rompuy : Dit is geen staatshervorming waar iedereen beter van wordt. Wallonië zal verarmen.

Van Rompuy : Ik heb veel bewondering voor Hugo Schiltz, maar sinds de debilisering van de VU onder Anciaux (foto), speelt die partij niet meer mee.