Frank Vandenbroucke (SP), Pierre Chevalier (VLD) en Karel Pinxten (CVP) gaan in heel aparte omstandigheden naar de verkiezingen. Drie campagnes in tegenstroom.
DE MAN STEEKT al helemaal in zomeruniform. Onderhemd, bretels en afgedragen bermuda-shorts boven zijn hagelwitte benen, die zelfs Dash niet witter krijgt. Met de handen in de zakken luistert hij, af en toe instemmend knikkend, terwijl zijn vrouw de politieke situatie analyzeert. De vrouw komt net tot haar konklusie : “Moeten ze van die affaire nu zo’n spel maken ? Iedereen probeert toch belastingen te ontlopen, allez na ! ” Haar toehoorder, Frank Vandenbroucke (SP), kijkt lichtjes gegeneerd naar zijn gevolg. Met de affaire bedoelt de vrouw uiteraard Agusta. Even later, op weg naar een volgende voordeur, zegt Vandenbroucke : “Louis Tobback houdt hier niet van. Ik ben één keer met hem op stap geweest. Als we aanbelden, wachtte hij telkens wat verderop. Alleen als hij zag dat we vriendelijk werden ontvangen, kwam hij mee een praatje slaan. “
Canvassing noemen de Engelsen het. Van huis tot huis trekken, aanbellen, mensen een verkiezingsfolder in de handen duwen, zo mogelijk een korte babbel. Kortom : stemmenwerven. Als deze campagne is afgelopen zal Vandenbroucke, schatten zijn compagnons, aan zo’n 10.000 voordeuren hebben aangebeld. De gemeenten en wijken in het Leuvense en het Hageland, waar hij zijn campagne voert, werden vooraf zorgvuldig uitgekozen door medewerkers.
Eén van de wijken die Vandenbroucke vorige week bezocht, was er een in Diest. De Poels-wijk, genoemd naar de sociaal bewogen pastoor Poels en gebouwd langs een lange lus, de Emiel Vanderveldestraat. Zo te zien een thuishonk van de SP. In bijna elke straat hangen in minstens één huis SP-affiches voor het raam. “Toch haalt ook het Vlaams Blok hier nogal wat stemmen, ” geeft Vandenbroucke toe. “De meesten zeggen het niet. Maar gaandeweg voel je dat. “
Vooral de jongeren in de Poels-wijk gedragen zich nogal afstandelijk. Al weigeren ze zelden het toegestoken drukwerk. Ouderen, gepensioneerden, laten hun sympatieën duidelijker blijken. Sommigen leggen de SP-lijsttrekker meteen hun persoonlijke, vaak medische problemen voor, beklagen zich vooral over de verhoging van het remgeld. “… En de inflatie, dat doet pijn, ” flapt er één uit. “Daarmee houdt de politiek in Brussel geen rekening. Jaja, de inflatie en dan die milieutaks. ” Rapporten van Planbureau of Nationale Bank zetten hier geen zoden aan de dijk. De uitgekiende en duurbetaalde campagneplannen van de opperfiksers en bollebozen van reklamebureaus geven hier geen pas. Enkele toppolitici kregen dat in de gaten. Zij trekken opnieuw de straat op voor huisbezoeken een manier van campagne voeren die de jongste decennia haast volkomen in onbruik was geraakt.
FRANK ZET DOOR.
Voor Vandenbroucke is dit een biezonder delikate, zelfs gewaagde werkwijze. Bij elke duw op de bel riskeert hij onaangename sneren over Agusta en verbrand geld naar het hoofd te krijgen. Maar de kiezers tonen zich terughoudender, minder hardvochtig dan de vaderlandse pers.
Frank Vandenbroucke weet intussen wat een politieke knock down is. Tijdens de woelige perskonferentie vlak voor zijn ontslag toefde hij even in de kamer waar, volgens bokser Mohammad Ali, vleermuizen rondgieren en krokodillen op trombones blazen. De meeste politici herstellen zich zelden of nooit van zo’n klap. Vandenbroucke echter lijkt, voorlopig, de Agusta-affaire uit zijn geest te hebben gevlakt.
“Frank zet door, ” luidt zijn verkiezingsslogan. En monter stuitert de gewezen minister van Buitenlandse Zaken in de Poels-wijk van de ene voordeur naar de andere, alsof dit zijn allereerste kiescampagne is. “’t Kan vreemd klinken, maar ik doe dit graag, ” zegt hij. Zijn goed humeur laat hem hier zelden in de steek, ook niet als even later op de markt van Diest een spuiter hem toeroept : “Frank, vandaag ben ik met den brommer, maar na de verkiezingen vlieg ik met nen helikopter ! ” De grapjas blijkt nog een SP-sympatisant te zijn ook.
Bij vorige verkiezingen kon Vandenbroucke, zeker als SP-voorzitter, op de massale financiële steun van de partij teren. Dit keer werkt hij met een opvallend laag budget. Samen met een vier-, vijftal andere SP-kandidaten voor de Vlaamse raad en de kamer moet hij het met nagenoeg 700.000 frank rooien. Geen commerciële affichages. Geen advertenties in de landelijke kranten. Mailings worden niet verstuurd, maar door militanten in duizenden bussen gedropt.
“Een bewuste keuze. De mensen zouden het allicht niet nemen mocht ik, na de Agusta-perikelen, een grootse campagne opzetten. Bovendien hebben we al een fors deel van ons budget bij de gemeenteverkiezingen opgebruikt, ” legt Vandenbroucke uit. “We zijn nu al anderhalve week aan de slag. Echt vijandige en onaangename reakties heb ik nog niet gekregen. Ofwel wordt me gezegd : doorzetten ! of we kunnen je toch vertrouwen ? “
“Er speelt hier ook een gevoelen van medeleven”, zegt het Diestse gemeenteraadslid en vierde opvolger op de SP-kamerlijst Marc Florquin. “Zo van : dat zoiets nu net Frank moest overkomen. “
“Vergis je niet, ” zegt Vandenbroucke. “De mensen beseffen perfekt waar het dit keer op staat : hun sociale zekerheid en niets anders. De communautaire ondertoon van de vorige campagnes is kompleet weg. Door het discours van Guy Verhofstadt zitten we opnieuw bij de oude tegenstellingen. “
IN DE VUURLINIE.
“Ik geloof ook niet in die reklamebureaus, ” zegt defensieminister Karel Pinxten (CVP). “Zoiets waait via Groot-Brittannië uit de Verenigde Staten over, maar is in België onbruikbaar. Want er is hier geen ruimte voor polarizatie. Hier draait alles rond overleg, consensus. Je moet ook na de verkiezingen met elkaar praten. Als je die reklamejongens ongeremd loslaat, tast je ook de ziel van de eigen partij aan. Dat ze zich inlaten met de opmaak van affiches en folders, tot daar toe. Maar van de politieke boodschap moeten ze afblijven. “
De loopbaan van Karel Pinxten kende al een aantal verrassende zwenkingen. In ’87 was de burgemeester van het Limburgse Overpelt voorbestemd voor een plaats op de CVP-kamerlijst. Die bestemming kwam er niet uit en in ’89 werd hij tot Europees parlementslid gekozen. In ’91 belandde hij uiteindelijk toch in de kamer van volksvertegenwoordigers. Vier jaar later, eind ’94, op een moment dat hij de wenk kreeg om zich voor een funktie in de Vlaamse regering op te warmen, vorderden premier Jean-Luc Dehaene (CVP) en CVP-voorzitter Johan Van Hecke hem op als opvolger van de in opspraak geraakte partijgenoot en minister van Defensie Leo Delcroix. Op advies van de premier nam Pinxten een tweetal maanden de tijd om de militaire dossiers in te studeren. Die studietijd was pas achter de rug of Dehaene oordeelde de tijd rijp om de regering vroegtijdig te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven.
Terwijl zijn direkte rivalen in de kiesomschrijving Hasselt – Tongeren – Maaseik, onder wie het VLD-kanon Patrick Dewael, omgeremd campagne kunnen voeren, pendelt Pinxten dagelijks heen en weer. Tussen Brussel, voor de lopende regeringszaken en door de situatie in ex-Joegoslavië zijn er dat nogal wat , en Limburg, voor de campagne.
“Doorgaans geniet je in een campagne als minister wel een groot voordeel, alleen al omwille van de media-bekendheid. Maar dat speelt minder als je amper een drietal maanden in de regering hebt gezeteld, waarvan twee maanden met een biezonder low profile, ” weet Pinxten. “Door de omstandigheden kan ik minder op het terrein aanwezig zijn dan mijn naaste konkurrenten. Er zijn de traditionele regeringsverplichtingen, zeker nu met de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Daarbij komt nog een vergadering van de Westeuropese Unie (WEU) in Portugal en tussendoor een geregeld overleg in Brussel in verband met onze troepen in ex-Joegoslavië. ” De verkiezingsslogan van Pinxten ligt trouwens in dezelfde lijn : “In de vuurlinie. “
“Eigenlijk ondergaat een politicus tal van beslissingen. Om te beginnen en dat is maar goed ook die van de kiezer, maar ook die van de eigen partij, de regering, de premier. Je stapt ’s morgens buiten als parlementslid en je keert ’s avonds terug als minister van Defensie. Het overvalt je. Het heeft iets onvoorspelbaars, net als deze kiescampagne. “
Limburg werd de voorbije maanden wel biezonder geteisterd door opeenvolgende affaires. Eerst was er Louis Vanveltoven (SP), die als voorzitter van de Vlaamse raad vroegtijdig ontslag nam. Daarna volgde Leo Delcroix. En recent nog kwam Willy Claes (SP) in de Agusta-zaak in opspraak. Claes, intussen sekretaris-generaal van de Navo, is uiteraard geen kandidaat meer, maar zijn schaduw hangt nog steeds boven het Limburgse politieke toneel en vooral boven de lokale SP.
“Belangrijker is dat de affaires de geloofwaardigheid van de regering niet aantastten, ” vindt Pinxten. “Dat blijkt ook uit de manier waarop de andere partijen zich momenteel op premier Dehaene richten. Hij zette van meetaf de toon voor deze campagne. Voor zover ik op het terrein kon ondervinden, zijn de schandalen in deze campagne niet echt aan de orde misschien ligt dat bij de SP iets anders. Er wordt in elk geval niet over gepraat. En da’s maar goed ook. Als iedere partij voor de eigen deur veegt… “
“De voorbije gebeurtenissen hebben trouwens aangetoond dat het zuiveringssysteem werkt. Niemand is onaantastbaar. Wie meende ontslag te moeten nemen, heeft dat ook gedaan, vrij vlot zelfs. Al geeft het wel een naar gevoel als daar op de ministerraad plots een lege plaats valt. “
Waarmee Pinxten doelt op het ontslag van Frank Vandenbroucke, met wie hij destijds in Cambridge studeerde. Canvassing, zoals Vandenbroucke doet, is aan de defensieminister niet besteed, maar geen enkele Limburgse markt is hem onbekend.
“Op zo’n markt ontmoet je honderden kiezers tegelijk. De mensen tonen zich daar spontaner dan wanneer je bij ze aanbelt. Die zo al moeilijk definieerbare band tussen de kiezer en de politicus kan je niet of nauwelijks professioneel bewerken. Dat voel je ook bij marktbezoeken. Buitenlandse problemen zoals ex-Joegoslavië of Ruanda komen hier niet aan bod. De mensen zijn met de eigen problemen bezig en spreken je daarop aan. Daarom loop ik ook niet hoog weg met de zogenaamde media training. De mensen voelen haast instinktief het verschil tussen autenticiteit en akteertalent. Je moet niet alleen aanspreekbaar maar ook herkenbaar blijven. Zoniet dreig je tussen twee stoelen te belanden, zoals Guy Verhofstadt. Tot voor kort wou de VLD-voorzitter alle langdurig werklozen naar het OCMW verkassen, het kindergeld 100 procent fiskalizeren, onze pensioensystemen opblazen, noem maar op. Jaren aan een stuk heeft hij ons met ijskoude facts and figures gebombardeerd. Op aangeven van het reklamebureau Saatchi & Saatchi, komt hij plotseling met een totaal gewijzigd want opvallend sociaal discours op de proppen, dat bovendien totaal haaks op de liberale traditie staat. Wie kan daarop betrouwen ? Verhofstadt is de gaai in de fabel van La Fontaine die zich met de veren van de pauw wil tooien en die uiteindelijk zowel door de pauwen als door de gaaien aan de deur wordt gezet. “
ZEKER NU !
“Frank Van Acker haalde in Brugge een pak liberale stemmen, ” beweert Pierre Chevalier (VLD). “Bij de parlementsverkiezingen van 1981 kwam hij op ruim 20 procent uit. Bij de gemeenteverkiezingen van ’82 steeg Van Acker in één klap naar 36 procent. Zonder meer het gevolg van de forse steun die hij bij de Brugse middenstand genoot. Die kiezers hebben in het verleden voor mij gestemd. Sommigen hebben mij verzekerd dat ze dat ook nu zullen doen. “
Sedert de verkiezingen van 1991 en na zijn geruchtmakende overstap van SP naar VLD in november ’92 heeft Chevalier geen kiescampagne meer gevoerd. In ’91 was hij goed voor nagenoeg 10.000 voorkeurstemmen. “Ondanks een zeer matige steun van de nationale SP. Een recente CVP-peiling zou hebben uitgewezen dat ik samen met Joachim Coens (CVP), zoon van wijlen Daniël Coens, de bekendste politicus van het Brugse ben. Toegegeven : bekendheid is nog geen populariteit. Maar je voelt wel dat ze ook in Brugge op zoek zijn naar een politicus die ze in Brussel een stem geeft. “
Dit keer echter biedt Chevalier, ooit de gedoodverfde opvolger van Van Acker, zich voor de kiezers van de omschrijving Brugge aan als VLD-lijsttrekker voor de kamer. “A shot in the dark, ” oordeelt hij nuchter. “Na mijn overstap naar de VLD heb ik er lang over gedacht de aktieve politiek te verlaten. Ik wilde me wel in de VLD engageren, maar geen mandaat meer ambiëren. Soms overvalt het me nog : ik was er beter mee gestopt. “
De overstap van Chevalier van SP naar VLD ging destijds met bitsige scheldpartijen gepaard. Vooral toenmalig SP-voorzitter Frank Vandenbroucke voelde zich in de kuif gepikt en hakte toen fel in op de in zijn ogen frivole Chevalier.
“Na al die verdachtmakingen had ik gezworen nooit nog één woord met die man (Vandenbroucke) te wisselen, ” verzekert Chevalier. “En kijk, deze week zitten we bij De Standaard samen in een debat over sociale zekerheid. Het schijnt dat hij lang heeft geaarzeld alvorens de uitnodiging te aanvaarden… “
“Ik besef dat ik door die overstap van SP naar VLD kwestbaar blijf. Het kan me op elk moment voor de voeten worden geworpen. Onlangs nog op weg naar het voetbal in Brugge riep er één : Overloper ! Je gaat ons pensioen afpakken ! Die onverminderde animositeit tussen Guy Verhofstadt en Louis Tobback stelt mijn overstap nog scherper, zeker bij SP’ers. “
“De hele equipe, die me tot nog toe bij elke campagne bijstond, is mee opgestapt richting VLD. De harde SP-kern die met al haar vezels aan de partij vasthangt, zal me nooit volgen. Onlangs was ik nog op de werkvloer in de Brugeoise, bij de vakbondsafgevaardigden. Dat die niet voor mij stemmen was wel duidelijk. Maar eens het gesprek op gang, voelde je toch dat ze over de sociale zekerheid veel genuanceerder denken dan de bonzen op het SP-hoofdkwartier. Wat dan weer hoopvol stemt. “
BOEREN.
“Heelwat mensen hebben hun vaste banden met bepaalde partijen losgelaten. Dat merk je nergens zo scherp als in de volksere buurten van Knokke jawel, die zijn er. De oubollige partijtrouw is nagenoeg verdwenen. Vroeger werd er daar in Knokke SP gestemd, nu kiest de overgrote meerderheid verrassend genoeg voor burgemeester Maurice Lippens en diens lijst van Gemeentebelangen, een amalgaam van liberalen, socialisten en kristen-demokraten. Daar valt de scherpste kritiek op de SP te horen, vooral op Willy Claes. In andere traditoneel SP-gestemde wijken van Brugge heeft het Vlaams Blok het terrein nagenoeg volledig bezet. “
Allicht kan het migrantenstandpunt van de VLD hier alsnog winst opleveren. “Na het jongste VLD-kongres in Brugge gingen we met Verhofstadt even tanken, ” vertelt Chevalier. “Een drietal mannen die hem herkenden, staken meteen de duim omhoog : proficiat, met jullie migrantenstandpunt ! Bangelijk ? Als dat de prijs is die ik moet betalen om mensen ervan af te houden voor het Blok te stemmen… Trouwens, zit de VLD op de verkrampte Vlaams-Bloklijn omdat we aankondigen buitenlandse kriminelen over de grens te zullen zetten ? Dat gaat toch een stuk minder ver dan minister Johan Vande Lanotte (SP) van Binnenlandse Zaken, die genaturalizeerde migranten die een misstap begaan de Belgische nationaliteit wil ontnemen. “
“Van liberale kant hoor ik nauwelijks nog kritiek op mijn overkomst. Daar begrijpen ze zo’n overstap blijkbaar beter. Sterker nog : in de kustgemeenten waar ik destijds als SP’er met de grootste argwaan werd bejegend, hebben ze me als VLD’er volkomen aanvaard. Door mijn bijdrage aan de sociale plannen van Verhofstadt heb ik bij de VLD een pak waardering gevonden. Het is geen geheim dat die plannen geïnspireerd zijn door de sociaal-demokratische voorstellen van wijlen Frank Van Acker al mag ik van de SP zijn naam niet meer uitspreken. In 1990 heeft de SP op haar kongres Van Ackers voorstellen botweg afgeschoten. Met wat ze daar uiteindelijk goedkeurden, valt vandaag niets meer aan te vangen. Die verstarring, ook nu van een Louis Tobback, blijft ronduit verbluffend. Er rest de Vlaamse socialisten niks anders dan de mensen de daver op het lijf te jagen : de liberalen willen ons pensioen afpakken. Niks is gemakkelijker. Veel gemakkelijker alleszins dan wat Labour-leider Tony Blair in Groot-Brittannië onderneemt. “
In West-Vlaanderen worstelt Chevalier met een bijkomende handicap : de volte face van de VLD in verband met het mestaktieplan. “De CVP heeft dat veel sluwer aangepakt. En je kan overal in West-Vlaanderen de gevolgen zien. Bij de boeren is de CVP opnieuw massaal aanwezig. Een landbouwer in Westkapelle gaf me de toestemming op zijn weide een verkiezingsbord te planten. Twee dagen later ging mijn bord tegen de grond en stond er een CVP-plakkaat. Die van de Boerenbond waren even langs geweest. Wij hebben ons daarop verkeken. Temeer omdat we de indruk wekten het Map van minister Norbert De Batselier (SP) onverkort te willen uitvoeren. De landbouw is immers veel meer dan alleen de boeren. Daar hangt een hele industrie aan vast. Da’s een omvangrijke groep die de jongste tijd nogal wat kontakten met de VLD legde en die nu dreigt zich van ons af te keren. “
Rik Van Cauwelaert
Frank Vandenbroucke : stemmen werven op de straat.
Karel Pinxten : pendelen tussen Limburg en Brussel.
Pierre Chevalier : de gevolgen van een overstap.
