In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Mark Eyskens over de nieuwe rel met de VS, de flair van Blair, de voorverkiezingen in de VS, en de toekomst van de EU.
nMijnheer Eyskens, de Verenigde Staten zijn boos over een paar kritische uitspraken van minister van Defensie André Flahaut (PS) in een interview in ‘Humo’.
MARK EYSKENS: De Amerikanen waren al kittelorig na wat in het recente verleden is gebeurd, de uitspraken van Flahaut zijn een flater van belang. De Amerikanen zijn ervan overtuigd dat de fundamentele houding van de Belgische regering grondig anti-Amerikaans is, en dat elke gelegenheid wordt aangegrepen om hen een paar schoppen te verkopen. Dit incident kan grote gevolgen hebben, niet zozeer voor Flahaut die door niet veel mensen ernstig wordt genomen, maar wel voor Guy Verhofstadt (VLD) die nog altijd kandidaat is voor een topfunctie in de Europese Unie. Het is evident dat de EU zich aan de top niemand kan veroorloven die niet on speaking terms is met de Amerikanen. Volgens geruchten in de wandelgangen maakt Verhofstadt onder meer daarom geen kans om Commissievoorzitter te worden. Bovendien is hij in ongenade gevallen bij Tony Blair, nochtans zijn grote vriend toen hij premier werd. Verhofstadt is door Flahaut in een onmogelijke situatie gewrongen: als hij hem ontslaat, roept iedereen dat de premier kruipt voor de VS, als hij hem enkel op de vingers tikt, zijn de Amerikanen niet tevreden.
In Engeland wordt Tony Blair door Lord Brian Hutton vrijgepleit van schuld bij de zelfmoord van wapenexpert David Kelly. De BBC wordt van nalatigheid in de informatievergaring beticht.
EYSKENS: Veel commentatoren hadden voorspeld dat Blair met grote kleerscheuren uit deze zaak zou komen, maar het tegendeel is gebeurd. Het toont aan dat in onze samenleving bepaalde mediatieke overdrijvingen een boemerangeffect beginnen uit te lokken. Eenzelfde discussie doet zich voor in de financiële pers. Zowel in de VS als in Frankrijk zijn er ondernemingen failliet gegaan door de negatieve analyses van financiële journalisten. Sommige van die bedrijven hebben de betrokken kranten voor de rechtbank gedaagd en hebben gelijk en een schadevergoeding gekregen. In de zaak-Kelly is het opmerkelijk dat net de BBC als verliezer uit deze strijd komt. De BBC is een instituut dat de Britse grenzen ruim overstijgt en wordt door velen beschouwd als het beste televisiestation ter wereld. Het zou jammer zijn mocht dat afkalven.
Blair had de dag voordien ook de stemming over hogere inschrijvingsgelden aan de universiteiten overleefd.
EYSKENS: Blair is een briljant politicus. Hij durft ingaan tegen de stroom, wat in deze tijd opvallend is. Hij is het tegenovergestelde van een populist. Heel wat maatregelen die hij heeft getroffen zijn allesbehalve populair, maar toch schrikt hij daar niet voor terug. Ook met zijn keuze om achter de Amerikanen te gaan staan in de oorlog in Irak heeft hij niet de gemakkelijkste weg gekozen. Blair mag als voorbeeld dienen voor de nieuwe generatie politici: je moet niet zeggen wat de mensen graag horen, je moet zeggen wat ze nodig hebben.
Het rapport-Hutton spreekt Blair en de inlichtingendiensten ook vrij van het opsmukken van de wapenrapporten over Irak. Maar de Amerikaanse regering geeft zelf stilaan toe dat er geen massavernietigingswapens waren in Irak. Dat was nochtans de hoofdreden voor de inval.
EYSKENS: Ik heb altijd de stelling verdedigd dat Saddam Hoessein geen atoomwapens had, omdat die onmiddellijk gedetecteerd zouden worden, en dat biologische en ook sommige chemische wapens zo klein zijn dat ze in een schoenendoos of in een fles verborgen kunnen worden. Het is onmogelijk om die te vinden, en misschien zijn ze wel het land uitgesmokkeld naar Syrië. Ik snap niet waarom de Amerikanen dat niet beter uitleggen, en waarom ze hun propaganda zo hebben gefixeerd op het vinden van die wapens. Het is toch vreemd dat Saddam Hoessein, indien hij echt niets te verbergen had, gedurende vijf jaar kat en muis heeft gespeeld met de wapeninspecteurs van de VN. Hij heeft ze zelfs buitengezet, hoewel hij wist dat hem dat op zeer zware economische sancties te staan kwam.
De Amerikanen hadden meer de nadruk moeten leggen op het humanitaire interventierecht, zij het dat dat enkel kan onder VN-vlag. Men zou in het VN-Handvest moeten opnemen dat de internationale gemeenschap mag interveniëren in landen die hun eigen burgers onderdrukken of uitmoorden. Dat is trouwens gebeurd in Kosovo, maar dan onder leiding van de NAVO en ook zonder VN-mandaat. De grote landen moeten binnen de VN zo een regeling uitwerken. De Amerikanen kunnen daar een grote rol in spelen. Het zou hun internationale imago wat oppoetsen, want hun unilateralisme van vandaag is vanuit de beginselen van het volkerenrecht onaanvaardbaar.
Voetnoot: deze week is aan het licht gekomen dat terwijl de Amerikanen in de VN aan het pleiten waren voor een VN-mandaat, Saddam Hoessein volop bezig was Franse politici om te kopen. De houding van de Fransen in de Veiligheidsraad was dus vrij hypocriet. De grote pacifisten waren mensen die achter de schermen zaakjes deden met Saddam.
In Amerika heeft John Kerry de eerste twee voorverkiezingen, in Iowa en New Hampshire, gewonnen. Wordt hij de uitdager van George Bush?
EYSKENS: Mogelijk, en dat zou niet slecht zijn. Kerry is zeker geen populist, terwijl zijn concurrent Howard Dean daar wel neigingen toe vertoont. Het blijkt dat ook het Amerikaanse publiek de voorkeur geeft aan een man die ernstig overkomt, en zinvolle en genuanceerde zaken zegt. Als Bush niet oppast, zou Kerry een gevaarlijke rivaal kunnen worden. Veel zal afhangen van de economische evolutie de komende maanden, want dat blijft in de VS toch een van de meest doorslaggevende factoren.
Gewezen Europees Commissievoorzitter Jacques Delors toont zich in een interview in ‘De Morgen’ pessimistisch over de toekomst van de EU.
EYSKENS: Hij is niet de enige die de toetreding van tien nieuwe leden bestempelt als een politieke noodzaak maar een economische onmogelijkheid, althans op korte termijn. Dat staat eigenlijk ook zo in de toetredingsverdragen, want de tien nieuwelingen komen eerst in een overgangsregime vooraleer helemaal volwaardig lid te zijn. Van het vrij verkeer van personen bijvoorbeeld, waarvoor sommigen zo bevreesd zijn, is de eerste twee jaar geen sprake. Ook toen Griekenland, Portugal en zelfs Spanje bij de EU kwamen, voorspelden doemdenkers de ergste rampen, maar die drie hebben zich veel sneller aangepast dan men ooit had durven vermoeden. Ik denk dat hetzelfde zal gelden voor landen als Tsjechië, Slovenië en de Baltische staten. Polen is misschien een moeilijkere klus door het belang van de landbouw.
Ik ben veel meer bezorgd over twee andere punten. Om te beginnen de eurozone. We hebben een gemeenschappelijke munt met een gemeenschappelijk monetair beleid vanuit Frankfurt, maar de rest is niet gevolgd. Het Stabiliteitspact ligt op apegapen, en een economisch bestuur van de eurozone is er niet. Ook de Conventie is daar niet uit geraakt. Als we die eurozone niet gaan besturen met een gezamenlijk economisch, budgettair en financieel beleid, dan wordt de gemeenschappelijke munt een soort geest die uit de fles is opgestegen en wat heen en weer zweeft boven een economisch onsamenhangend landschap. Dat is voor de toekomst een groot probleem. Men beseft niet dat de euro geen definitieve verworvenheid is.
Een tweede taboe weegt op het probleem van de vergrijzing, waardoor de financiering van de sociale zekerheid en de pensioenen in het gedrang komt. Dat wordt nu alom onderkend, maar men durft nog altijd niet zeggen dat we in Europa een gezamenlijk selectief immigratiebeleid moeten voeren. Zoiets blijft onbespreekbaar, uit schrik voor de demagogie van de extreem-rechtse partijen. Op het World Economic Forum in Davos heeft men een nota uitgedeeld die een catastrofe voorspelt, en ook de Europese Commissie heeft een soortgelijk rapport opgesteld. De geboortegraad is veel te laag in Europa. Om die via de nataliteitspolitiek op te krikken, heb je minstens vijftig jaar nodig. In afwachting moet er absoluut een selectieve immigratie komen. Nu hebben we clandestiene immigranten die in het zwart werken en noch aan de belastingen noch aan de sociale zekerheid bijdragen. En als ze geen werk vinden, komen ze in criminogene milieus terecht. We cumuleren dus alle nadelen daarvan, en wekken racistische reacties op bij de brede bevolking. Dat moet worden omgebogen, maar bij ons heeft alleen Patrick Dewael (VLD) de moed opgebracht het openlijk te verkondigen. Verhofstadt heb ik het niet horen zeggen, en alle politieke partijen zwijgen.
De Europese Commissie wil tegen 2013 de uitgaven fors verhogen, maar de zes nettobetalers van de EU hebben eerder al laten weten dat zij het budget willen beperken.
EYSKENS: De Conventie heeft geen enkele institutionele poort geopend om de financiering van de uitgebreide unie mogelijk te maken. Men had in het ontwerp van grondwet ten minste moeten voorzien dat het Europees parlement belastingen kan heffen, desnoods alleen indirecte. Alle technici weten dat in een Europa van 450 miljoen consumenten een heffing van twee eurocent op de benzine toelaat om alle Europese uitgaven te financieren. En dan ben je verlost van de ellende dat vijfentwintig nationale parlementen telkens weer de Europese dotaties moeten goedkeuren.
Maar men heeft het niet aangedurfd en het gevolg is een impasse. De zes nettobetalers, waaronder Duitsland, zeggen dat het Europese budget niet boven 1 procent van het gezamenlijke bbp mag stijgen, maar met zo een plafond kan je niets ondernemen en moet je zelfs het huidige beleid afbouwen. In plaats van sterker te worden, worden de Europese instellingen alleen maar zwakker in hun verhouding tot de nationale regeringen. Dat was vijftien jaar geleden de strategie van Margaret Thatcher, maar ik zie tot mijn spijt dat Duitsland en Frankrijk daar nu volop aan mee doen. En de tien nieuwe lidstaten zijn ook al landen zonder veel communautair verleden. Daarom waarschuwt Delors terecht voor de verwatering van Europa tot een grote vrijhandelszone met zwakke instellingen. De euro is een uitschieter, het is een mirakel dat daarover ooit een consensus is ontstaan. We moeten dat situeren in de periode van de Duitse hereniging, en de deal tussen François Mitterrand en Helmut Kohl. Maar de Europese geest van toen is weg, en dat is zeer betreurenswaardig.
Koen Meulenaere
