Begin dit jaar werd Geert Bourgeois voorzitter van VU-ID 21, nadat z’n partij in 1999 tegen zijn zin in de Vlaamse regering was gestapt.
Van alle partijen in de paarse coalities wordt VU-ID 21 het minst geassocieerd met het regeringswerk, want alleen aanwezig in de Vlaamse en niet in de federale coalitie. Wat de openhartigheid van VU-voorzitter Geert Bourgeois geen klein beetje bevordert. Hij voelt zich geenszins onder de curatele van Guy Verhofstadt, laat staan die van Louis Michel.
Vorige week borrelde het enthousiasme op na verklaringen van de Brusselse PS’er Philippe Moureaux over een beperkte fiscale autonomie voor gewesten en gemeenschappen. Maar Moureaux zei ook dat een akkoord daarover alleen in de federale regering kon worden gevonden. Niet in de Conferentie voor de Staatshervorming (Costa), waarvan hij medevoorzitter is, want die had volgens hem weinig nut.
Geert Bourgeois: Moureaux’ proces van de Costa is juist. Hij is de eerste niet die zegt dat de Costa niet vlot. De Costa is nuttig geweest voor studie- en denkwerk. Maar de conferentie krijgt de afwerking van de staatshervoming niet op gang.
Het akkoord over de federalisering van landbouw en buitenlandse handel kwam tot stand binnen de federale overheid. Trouwens, Patrik Vankrunkelsven, co-voorzitter van de Costa, heeft de verklaringen van Moureaux net als iedereen uit de pers vernomen. Het is geen geheim dat de communicatie tussen de twee Costa-voorzitters, Moureaux en Vankrunkelsven, zeer moeilijk is.
Ik weet eigenlijk niet wat te denken van die uitspraken van Moureaux. Mij lijkt het alsof hij een verborgen agenda heeft. Want hij haalt toch zwaar uit naar de liberalen. Hij verdenkt ze ervan na een eventueel electoraal succes op 8 oktober op nieuwe verkiezingen aan te sturen. Het is nog niet het j’en ai marre du CVP van Edmond Leburton, maar het komt toch dicht in de buurt. En dat terwijl we volop in de hervorming van de fiscaliteit zitten.
PS-voorzitter Elio Di Rupo heeft voordien al kanttekeningen gemaakt bij het optreden van deze regering – denk maar aan zijn bijna beledigende opmerkingen aan het adres van justitieminister Marc Verwilghen (VLD). Is de PS deze regering beu? In wiens naam spreekt Moureaux? In naam van de PS? In eigen naam? Met Moureaux weet je nooit.
U lijkt ook niet gerust op al de belastingverlagingen die de federale regering wil doorvoeren.
Bourgeois: De discussie over de fiscale hervorming is nog lang niet rond. En niet alleen wegens de grotere autonomie die men aan de gewesten en gemeenschappen wil toekennen. Dit is een liberale hervorming – let wel, geen VLD-hervorming, maar een PRL-nummertje. Dit is een belastingverlaging tout court. Terwijl de VLD toch vragende partij is voor een vereenvoudiging van het stelsel. Van een grote schoonmaak in de aftrekposten, van de strijd tegen de fraude of de verschuiving van belasting op arbeid naar andere factoren, van milieufiscaliteit… daar is allemaal geen sprake van.
Minister van Financiën Didier Reynders heeft zijn plannen voor een belastingverlaging al uitgetekend. Pas daarna wordt er gepraat over een beperkte fiscale autonomie voor gewesten en gemeenschappen. Hoe ver kan die autonomie nog reiken na de plannen van minister Reynders?
Bourgeois: Reynders heeft in het verleden al gespeeld met de gedachte om voor gewesten en gemeenschapen een soort kortingensysteem, een opcentiemensysteem toe te kennen van 2,5 procent – wat minder is dan voor de gemeenten.
Kunt u daarmee een VU-congres paaien?
Bourgeois: Wij eisen uiteraard meer: tariefautonomie en controle op de aftrekposten. De VLD zal nu ook maar eens de daad bij het woord moeten voegen. Ik herinner me een tekst goedgekeurd tijdens een open VLD-congres over communautaire personenbelasting, regionale vennootschapsbelasting en federale btw.
Diverse formules zijn mogelijk, maar het moet in elk geval een fiscale autonomie zijn waaraan een echt beleid kan worden gekoppeld.
Ook de Vlaamse regering moet consequent zijn. Wij hebben in Vlaanderen amper tien procent eigen ontvangsten. Dat is veel minder dan in andere federale staten.
Vanmorgen nog hoorde ik op de radio een verklaring van Vlaams minister Mieke Vogels (Agalev) die adoptie fiscaal aftrekbaar wil maken. Wel, dat kan ze niet zonder die fiscale autonomie. Je kan pas een beleid voeren als je bepaalde fiscale aftrekmogelijkheden controleert. Denk maar aan investeringsaftrekken, aftrekken voor permanente vorming en opleiding om de tewerkstellingsgraad nog op te voeren, kinderopvang, huisvesting, gezinsbeleid. Ik neem aan dat de Vlaamse ministers die niet tot de VU-stal behoren vanuit hun uitgangspunten stilaan tot dezelfde conclusie komen.
Intussen zit deze Vlaamse regering financieel al op het tandvlees?
Bourgeois: Minister-president Patrick Dewael zal nu eens moeten bewijzen dat hij de orthodoxie gehanteerd heeft. Destijds heb ik het Vlaams regeerakkoord geëvalueerd als ‘behoorlijk tot zeer goed’, maar ik bleef altijd bezorgd over het overdreven budgettaire optimisme van Dewael. En ik ben lang niet de enige.
Ik behoor tot een generatie die vanaf het moment dat ze in het beroepsleven stapte heeft moeten inleveren op vanalles en nog wat. We betalen inderdaad veel belastingen. Toch blijft de schuldafbouw prioritair. Daarom moet de Vlaamse regering heel oordeelkundig te werk gaan bij het vastleggen van de beleidskeuzes.
In het najaar organiseren we een grote enquête over de Kleurennota van Dewael. Die Kleurennota stijgt niet uit boven het niveau van een hooggestemde verhandeling van een humaniorascholier. Ze staat bol van schone gedachten, maar vooral van gemeenplaatsen. Er gaat geen enkele bezieling van uit.
Dewael heeft opgeroepen tot een groot maatschappelijk debat daarover, maar dat lukt niet echt. Daarom trekken we met de VU zelf de boer op voor een enquête en een debat – niet alleen over cultuur en Vlaamse identiteit, maar ook over mobiliteit, armoede, stedelijke problemen, Vlaanderen in de wereld, buitenlands beleid.
Van een Vlaams buitenlands beleid hebben we de voorbije maanden weinig vernomen.
Bourgeois: Louis Michel is de facto de leider van de federale regering. Hij heeft dat buitenlands beleid helemaal naar zich toe gehaald. Johan Sauwens (VU) heeft al initiatieven genomen, maar Patrick Dewael zou op dat terrein wat actiever mogen zijn. Ik heb hem destijds een brief geschreven in verband met de Europese stellingname van Duits minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer over een federaal Europa. Daar moet hij op inspelen.
Iedereen heeft het intussen over een verbeterd communautair klimaat. Bij het Brusselse gerecht zijn we intussen opnieuw in de jaren dertig beland, met magistraten die geen woord Nederlands begrijpen.
Bourgeois: Philippe Moureaux zegt alvast dat die zogenaamde communautaire vrede maar schijn is. Ik merk alleen dat er wat meer Franstaligen aanwezig zijn op de viering van de feestdag van de Vlaamse gemeenschap. Vlaamse en francofone ministers zijn lief voor elkaar, spreken met twee woorden.
Ik heb er niks op tegen dat we met elkaar op een hoffelijke manier overleggen. Als het debat maar vooruit gaat. Maar deze regering heeft wat de taalwetgeving in Brussel aangaat een stap achteruit gezet – al werd de kiem al gelegd onder de vorige regering door minister van Justitie Stefaan De Clerck.
Wat mij verbaast is dat daarop zo weinig reactie komt van Vlaamse kant. Zelfs niet van de Vlaamse Beweging. Tien jaar geleden was dat uitgesloten.
Dit alles gebeurt onder het mom van de efficiëntere uitbouw van de magistratuur en het wegwerken van de achterstand. Wat niet klopt. We hebben niet nog meer magistraten nodig. Volgens studiewerk kan het zelfs met minder. Ze moeten wel beter geoutilleerd zijn. Brusselse parketmagistraten vertellen me dat ze in de file staan op de trap naar het fotokopieerapparaat. Procureurs en substituten schrijven hun kantschriften met de hand. Er is drie miljard frank geïnvesteerd in automatisering, maar de magistraten zijn niet eens on line.
Minister Verwilghen geeft me gelijk, maar toch trapt hij in het discours van de Franstaligen. Het is duidelijk dat je met tweetalige magistraten sneller en efficiënter kan werken dan met eentalige. Onlangs heb ik meegemaakt dat een jonge boef werd opgepakt en prompt weer naar huis werd gestuurd omdat er geen anderstalige magistraat aanwezig was.
We zitten nu in een hoogconjunctuur. Optimisme is troef. Premier Verhofstadt plukt de vruchten van een lang inleveringsbeleid. Maar we moeten opletten voor al te grote euforie.
Is er sprake van verblinding?
Bourgeois: We hebben nu de middelen om nieuwe klemtonen te leggen. Maar ik ben heel terughoudend om de teugels te vieren wat de staatsfinanciën betreft. De Europese Centrale Bank trekt de rente op en prompt zakt de euro, de olieprijzen staan heel hoog, de hoogconjunctuur blijft niet duren.
Maar, zo zegt premier Verhofstadt, de regering geeft geen geld uit, ze geeft het geld terug aan de burgers.
Bourgeois: We leven nu eenmaal in een tijd dat de verpakking van de boodschap belangrijker wordt dan de boodschap zelf. Zulke verklaringen hebben alles te maken met de aanwezigheid van communicatiespecialist Noël Slangen in deze regering. Verhofstadt, dat is Slangen, hè. Hij heeft daarbij het geluk dat het geheugen van de burgers en van de media bijzonder kort is.
Verhofstadt heeft een nieuwe wind laten waaien, maar als je bekijkt wat op het terrein werd gerealiseerd, dan is dat toch vrij mager. De hervorming van de ambtenarij staat in de steigers. Minister Luc Van den Bossche meent het ernstig, maar hij heeft te kampen met zware oppositie van de Franstaligen die de hervorming ervaren als een Vlaams manoeuvre.
Wat is er van het asielbeleid dat ‘snel en efficiënt’ zou worden geregeld? De toestand is er niet op verbeterd. Wel integendeel, het aantal asielaanvragen blijft stijgen. Als de naturalisatie niet gekoppeld wordt aan inburgering leidt dat tot problemen. Vluchtelingen die hier arriveren moeten zich integreren, anders rafel je heel dat samenlevingsweefsel uit elkaar. Wij zitten hier uiteraard met de slagschaduw van het Vlaams Blok, die elke discussie over inburgering op voorhand verdacht maakt.
In Nederland rust er geen taboe op dat debat. Onlangs sprak ik met Ton de Graaf van D’66, die me zei: ‘Wij zijn Frits Bolkestein erg dankbaar, omdat hij een aantal thema’s bespreekbaar heeft gemaakt zonder dat we in het rechts extremisme zijn verzeild.’
De VU heeft gevochten om die verplichte inburgering in het Vlaamse regeerakkoord te laten opnemen. Maar federaal willen SP en Agalev daar niet van weten, met als gevolg dat het asielbeleid stilaan een puinhoop wordt.
Wie u zo bezig hoort kan alleen besluiten dat de Vlaams regering onder curatele staat van de federale coalitie. De federalisering van Landbouw werd federaal uitgewerkt. Het is niet echt duidelijk wat daar werd geregeld. De enige zekerheid die we daarover hebben is dat Verhofstadt zo snel mogelijk zijn partijgenoot en minister van Landbouw Jaak Gabriëls wil lozen, want ongeschikt voor het ministerieel ambt. Kan de VU in zo’n Vlaamse regering blijven?
Bourgeois: Ik ben voor deelneming aan de regering. Wellicht hadden we eerst een aantal verworvenheden van resoluties goedgekeurd door het Vlaams parlement moeten laten opnemen in het akkoord alvorens in de Vlaamse regering te stappen. Dat is niet gebeurd.
We zijn nu eenmaal de kleinste partner in deze coalitie. Als je een regeerakkoord sluit, dan weet je dat je niet alle punten van je programma kan verwezenlijken.
Maar de afspraak met onze Vlaamse partners dat zij zowel in de Gemeenschapsregering als in de federale coalitie dezelfde taal zouden hanteren, was me destijds iets te vrijblijvend. Al moet ik toegeven dat onze partners stilaan een Vlaamse reflex krijgen. Minister van Tewerkstelling Renaat Landuyt heeft al begrepen dat hij geen doeltreffend beleid kan voeren zonder de invoering van Vlaamse cao’s.
Hoe evalueert u het eerste jaar van de Vlaamse regering?
Bourgeois: De Vlaamse regering is gestart met de bedoeling haar beleid gestaag uit te bouwen, anders dan de federale die meteen ‘snel en efficiënt’ wilde handelen. Er werden een aantal belangrijke beslissingen genomen in verband met de zorgverzekering, al heeft die naar mijn smaak een iets te hoog SP-CVP-gehalte. Daar zie ik dan weer geen ontzuiling. Het is een publiek geheim dat voor het akkoord over de zorgverzekering de pen van Mieke Vogels werd vastgehouden door iemand van het socialistische ziekenfonds. Het is een embryonale aanzet van een eigen Vlaamse sociale zekerheid, maar ik had liever een akkoord dat wat minder op maat van de ziekenfondsen was geschreven.
Dat akkoord staat weer op de helling, want er is anderhalf miljard frank tekort voor de gelijkschakeling van de lonen.
Bourgeois: Misschien. Dat brengt ons bij het probleem van de budgettaire orthodoxie. Ik kijk uit naar de september-verklaring die de federale state of the union voorafgaat. Als we de rit willen uitfietsen, moet er maar eens duidelijkheid komen over een echt meerjarenplan.
Eigenlijk zijn de socialisten zeer dominant in de paarse regeringen. Soms lijkt het wel alsof de Vlaamse regering niet door Patrick Dewael (VLD) maar door Steve Stevaert (SP) wordt geleid.
Bourgeois: Er gaat natuurlijk geen week voorbij of Stevaert bevalt van een nieuw idee: een cadeau hier, een cadeau daar. De socialisten zijn driftig op zoek naar een nieuw profiel. Ze hebben Quaregnon afgezworen. Als ik de verklaringen van Patrick Janssens in Knack lees dan is dat gelijkheidsprincipe niet langer heilig. Het gaat hem alleen nog over gelijke kansen – dat is wat wij ook zeggen. Janssens staat nu met z’n SP in het centrum. Hij heeft nog wel problemen met erfenissen van twee, drie miljard, maar echt onoverkomelijk is dat voor de SP niet meer. Dat hebben ze allemaal afgezworen. Hun arbeiders in de volkswijken hebben ze massaal in de armen van het Vlaams Blok geduwd, omdat ze een aantal problemen al te lang hebben genegeerd. Hun antwoord nu is de ‘weggeef-democratie’: gratis openbaar vervoer, afschaffing van kijk- en luistergeld, gratis ophaling van huisvuil, gratis cheques voor dit en voor dat. Daarmee komen ze in de beeldvorming bijzonder sterk uit de verf. Of dat een goed beleid is, dat is weer wat anders.
Dewael lijkt daarop geen antwoord te hebben. Wat hem stilaan bij de VLD in de problemen brengt. Dat kan ook voor moeilijkheden zorgen binnen de Vlaamse regering.
Bourgeois: Ik kan die positie van Dewael binnen de VLD moeilijk inschatten. Uit mijn contacten met VLD-militanten blijkt inderdaad dat die bijzonder ontevreden zijn, over ruimtelijke ordening, de naturalisatiewetgeving, de weggeef-nummers van de SP. Maar totnogtoe blijven de VLD’ers in de pas, omdat ze met z’n allen achter die wortel van de belastingverlaging lopen. Voorlopig.
Ik ben voor open communicatie en heb dus geen enkele nostalgie naar de periode van Jean-Luc Dehaene. Maar nu zitten we in wat Verhofstadt de open debatcultuur noemt. Niettemin zijn daar fricties ontstaan, meer nog op het federale dan op het Vlaamse niveau.
De federale regering lanceert het Zilverfonds zonder dat daarover vooraf is gepraat, laat staan onderhandeld. Bij de PRL waren ze daar zelfs zeer negatief over. Verhofstadt zegt nu wel dat hij dat allemaal in zijn verklaring voor het parlement zal verwerken. Daar komt dan Reynders met zijn belastinghervorming bij. Die werd evenmin op regeringsniveau besproken. In dat plan zit niets van de SP- noch van de VLD-verzuchtingen, laat staan dat daarin al groene prioriteiten zouden steken. Toch gaat dat allemaal in één pot.
Wordt het komende jaar dat van de ontnuchtering?
Bourgeois: Het wordt het moment van de waarheid. Er werden intussen tal van kansen gemist. Ons voorstel inzake decumul heeft het niet gehaald. De CVP had daar voor een alternatieve meerderheid kunnen zorgen, maar vertikte het. De VLD heeft ook gepast. Verbazend toch als je weet wat ze bij de VLD destijds op papier zetten over de verwerpelijke cumul.
Misschien hebben ze bij de VLD geen exemplaar meer van het eerste Burgermanifest?
Bourgeois: Het lijkt erop. Als ik nu zie hoe Hugo Coveliers (VLD) zich achter de staatsraison zet in de zaak van de Turkse activiste Fehriye Erdal. Dat stemt tot nadenken.
Voor de houding van de VLD in de federale regering zie ik maar twee verklaringen. Ofwel heeft de VLD al zijn principes ingeslikt, ofwel worden de Vlaamse liberalen volkomen gedomineerd door de Franstalige PRL van Louis Michel.
Niet Verhofstadt maar Michel heeft deze regering gevormd. Louis Michel weegt dan ook op dit kabinet. In het buitenlands beleid krijgen de Vlamingen geen enkele stem. De VU zal daar de komende maanden in elk geval wat meer aandacht aan besteden. De commissie-Lumumba heeft slechts betekenis in het debat over Centraal-Afrika, terwijl wij Vlamingen helemaal in beslag werden genomen door de rol van Gaston Eyskens in deze affaire.
Michel lanceerde die commissie om een wit voetje te halen bij Kabila. Ik verneem nu dat Michel er een tweede kabinet op nahoudt bij zijn partijgenoot en minister-president Hervé Hasquin van de Franse Gemeenschap, en dat onze Congo-diplomatie zich afspeelt rond het Waals-Brusselse huis in Kinshasa. Met het oog waarop? Op de Waals-Brusselse economische belangen? Daar willen we nu eens het fijne van weten.
We hebben dat meegemaakt in de Erdal-zaak waar alles werd opgeofferd aan de staatsraison. Het is mij opgevallen dat ook Agalev daarin meedraaide, bijvoorbeeld in de zaak van de wapenleveringen aan Mexico. De groenen wilden Michel en Duquesne duidelijk niet voor het hoofd stoten. Wij hebben destijds een regering laten vallen wegens dat soort wapenleveringen. De principes van Agalev en Ecolo zijn blijkbaar erg rekbaar.
Rik van Cauwelaert
