In de loop der jaren hielp hij honderden vrouwen en een paar mannen om er jonger of mooier uit te zien. ‘Dezelfde cosmetica die vrouwen honderd jaar geleden heeft bevrijd, houdt hun achterkleindochters nu gevangen’, zegt dermatoloog Ilan Karavani. Een gesprek over niet-bestaande modellen, te volle lippen en de angst om oud te worden.
‘Hier is allemaal heel goed over nagedacht’, zegt dermatoloog Ilan Karavani als hij ons rondleidt door Carpe, zijn huidkliniek aan de Antwerpse Jan Van Rijswijcklaan. ‘Als je hier binnenstapt, sta je bijvoorbeeld niet meteen voor de receptie. Nee, je kunt eerst een beetje in de lounge zitten lezen of werken om aan de omgeving te wennen. Alle behandelkamers zijn ook ingericht volgens de energielijnen van Feng Shui.’ Trots laat hij ons de fotostudio zien: het neusje van de zalm op het vlak van huidfotografie. ‘Dit is echt top. Het resultaat van jaren denkwerk’, glundert Karavani. Verderop wordt er nog stevig verbouwd: daar komen ruimtes waar buitenlandse artsen zullen worden opgeleid en praktijkervaring kunnen opdoen.
Een eigen kantoor heeft de dokter niet en dus schuiven we aan in de werkruimte van zijn assistente, die het hele gesprek lang op een hoekje van haar bureau verder zal blijven werken. ‘Het centrale aandachtspunt van deze praktijk is de huid’, begint de dokter. ‘Maar tegelijkertijd is de huid ook het minst belangrijke.’ Hij kijkt ons veelbetekenend aan en vraagt dan of we hem wel goed hebben begrepen. ‘Wat is je huid uiteindelijk?’ gaat hij verder. ‘De ontmoetingsplaats tussen jou en de buitenwereld. Wat wij hier doen, is aan je huid werken tot die als het ware verdwijnt en geen scheidingswand meer vormt. Zolang een vrouw haar spiegelbeeld niet graag ziet, is er nog werk aan de winkel.’
Zijn het allemaal vrouwen die u hier over de vloer krijgt?
ILANKARAVANI: Vroeger bestond 99 procent van mijn patiëntenbestand uit vrouwen. Ondertussen komen er ook meer mannen, maar toch niet meer dan 15 procent. Dat sommigen tegenwoordig wat meer met hun uiterlijk bezig zijn, komt doordat ook de man de laatste jaren een soort lustobject is geworden. Kijk maar naar al die reclameaffiches waarop mannen met een sixpack in lingerie poseren. Dat was vroeger ondenkbaar.
Welke esthetische behandelingen zijn vooral populair bij mannen?
KARAVANI: De moderne heteroseksuele man wil er dynamisch, minder vermoeid en minder streng uitzien en dus laat hij vaak iets aan zijn ogen doen. Meestal zijn dat mensen die voor hun werk veel met anderen in contact komen: zakenlui, vertegenwoordigers, verkopers. Daarnaast zie ik ook veel mannen, vijftigers veelal, die door hun vrouw worden meegesleept. Meestal is het dan de echtgenote die uitlegt wat er bij haar man moet gebeuren. De bedoeling is natuurlijk dat hij beter bij haar handtas en haar jurk past. (lacht) Maar voor alle duidelijkheid: hier in onze praktijk blijven mannen een kleine minderheid.
Hoe komt dat volgens u?
KARAVANI: De meeste mannen hebben hun schoonheid nu eenmaal niet nodig om te verleiden, want daarvoor hebben ze macht, een kredietkaart en een grote auto. Voor vrouwen ligt dat anders: vrouwelijkheid associëren we nog altijd met schoonheid en verleiding. Een mooie dame verdient gemiddeld zelfs dertig procent meer dan een even competente vrouw die er niet goed uitziet. Dat komt natuurlijk doordat de vrouw tweeduizend jaar lang werd onderdrukt. Elk machtssysteem probeert vrouwen eronder te krijgen: door ze in de keuken op te sluiten of hen in zedige kledij te verstoppen, of – omgekeerd – door hen als excuustruus op een kieslijst te zetten.
Feministen hebben het altijd moeilijk gehad met de cosmetische industrie die vrouwen een schoonheidsideaal zou opdringen. Begrijpt u dat?
KARAVANI: Helemaal niet. Cosmetica hebben de vrouw net bevrijd! In 1900 werden vrouwen nog compleet onderdrukt. Ze droegen jurken die hen van de enkels tot net onder de kin bedekten en de enigen die make-up op hadden, waren prostituees en toneelactrices. Vrouwen mochten ook niet zonder chaperon naar buiten, konden geen geld beheren en als ze al mochten werken was dat als secretaresse of verpleegster. Tot ze trouwden natuurlijk, want dan moesten ze thuisblijven. Maar dat veranderde allemaal toen de Eerste Wereldoorlog alle mannen naar het front voerde en de vrouwen hun plaats innamen. Ze gingen werken, beheerden hun eigen geld en begonnen ook nylonkousen te dragen en make-up te gebruiken. Toen de mannen na vier jaar naar huis terugkeerden, waren veel van die vrijheden al verworven. Korte tijd later, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd die oefening nog eens overgedaan. Op het slagveld werd voor vrijheid gestreden, maar op het thuisfront evenzeer. Door de vrouwen.
Is de slinger ondertussen niet te ver naar de andere kant doorgeslagen? Veel vrouwen durven de deur niet meer uit zonder make-up.
KARAVANI: Inderdaad. De cosmetische industrie heeft de vrouwen destijds bevrijd, maar hun achterkleindochters worden er nu door gevangengehouden. Make-up moet een keuze blijven. Een vrouw moet zich ook goed kunnen voelen als ze zonder oogschaduw en lippenstift naar haar werk gaat. Maar veel vrouwen kunnen dat niet meer. Als je morgen botox zou verbieden, gebeurt er niets. Maar zeg tegen vrouwen dat ze geen make-up meer mogen gebruiken en er breekt een revolutie uit.
Uit recent onderzoek blijkt dat een op de vijf Vlaamse meisjes niet tevreden is over haar lichaam en daar eventueel ook iets aan wil laten doen.
KARAVANI: Dat is eigenlijk heel weinig.
Weinig?
KARAVANI: Toch als je ervan uitgaat dat een cosmetische behandeling iets is wat je voor je persoonlijke ontwikkeling ondergaat. Stel dat je in een klein dorp woont waar iedereen je al sinds je geboorte kent. Dan zul je niet snel de neiging hebben om je plots anders te gaan gedragen of je uiterlijk te veranderen. Maar als je naar de grote stad trekt of via televisie of internet met de buitenwereld in contact komt, merk je natuurlijk meteen dat de mensen daar anders praten en er ook anders uitzien. Jou kennen ze niet en dus vraag je je af hoe ze jou zien. Je vergelijkt jezelf met fotomodellen, bekende Vlamingen en andere ideaalbeelden en zo ga je aan jezelf twijfelen. Waarom zien anderen je anders dan je bent? Wie ben je? Sommige mensen beginnen dan de kleren van bekende modeontwerpers te dragen omdat ze denken dat die hun identiteit bepalen, anderen komen bij mij terecht omdat ze iets aan hun gezicht willen veranderen.
Wat voor soort vrouw is de gemiddelde patiënte van uw praktijk?
KARAVANI: In grote lijnen kun je hen in drie categorieën indelen. Om te beginnen zijn er vrouwen die het gewoon leuk vinden om hun huid een beetje te laten opfrissen. Een bezoek aan de dermatoloog is voor hen niet ingrijpender dan naar de kapper of de carwash gaan. Een tweede groep bestaat uit vrouwen die een nieuw leven willen beginnen en daarbij ook een paar dingen aan hun uiterlijk willen veranderen. Ten slotte zijn er mensen die de wanhoop nabij zijn en denken dat hun leven voorbij is als er niets aan hun uiterlijk wordt gedaan. Hun problemen liggen duidelijk veel dieper dan hun huid. Dat is eigenlijk voor de meeste patiënten zo: waar het hen echt om gaat, is sociale integratie. Allemaal willen ze het gevoel hebben dat ze geaccepteerd worden door de groep.
Kan een mens zijn leven echt een nieuwe wending geven door een cosmetische behandeling of ingreep?
KARAVANI: Ja, vaak krijgt iemand daardoor genoeg zelfvertrouwen om zijn leven over een andere boeg te gooien. Sommigen boeken zelfs betere resultaten met zo’n behandeling dan met Prozac of een bezoek aan de psychiater. Omdat ze er beter uitzien, kunnen ze in hun brein een knop omdraaien en hebben ze weer het gevoel dat ze het waard zijn om er te zijn en deel uit te maken van de maatschappij. Maar er zijn natuurlijk ook mensen die er niet in slagen om ook innerlijk te veranderen en die staan hier na een tijd vaak terug. Zo had ik jaren geleden een patiënte van zestig: beeldschoon, helemaal af. Ik kon niets meer aan haar doen. Toch bleef ze om de paar maanden terugkomen. Jarenlang. Wat bleek? Toen ze nog een klein meisje was, had haar moeder haar zo hard geslagen dat ze van de trap rolde en met haar hoofd tegen de deur botste. En wat deed die moeder? Kijken of de deur niet beschadigd was. Dat die vrouw er op haar zestigste nog als een poppeke uitzag, was blijkbaar haar manier om daarmee om te gaan. Dus zei ik haar dat ze beter vrede kon sluiten met haar moeder in plaats van de hele tijd terug te komen om iets aan haar uiterlijk te veranderen. Ik heb haar daarna nooit meer teruggezien. Hopelijk is het haar gelukt om het goed te maken met haar moeder.
Gaat u op elke vraag van een patiënt in?
KARAVANI: Natuurlijk niet. Soms liggen hun verwachtingen veel te hoog en dat levert alleen maar desillusies op. 75 procent van mijn werk hier bestaat dan ook uit nee zeggen. Vaak is dat omdat een vrouw veel te volle lippen wil. Sommige vrouwen zijn elk gevoel voor maat kwijt en hebben totaal niet in de gaten wanneer hun lippen vol genoeg zijn. Het gevolg is dat ze er als een karikatuur gaan uitzien. Overdreven botox-behandelingen weiger ik ook. Weet u dat een vrouw me weleens vraagt om ervoor te zorgen dat haar gezicht niet meer kan bewegen? In alle ernst! Zelfs een kind kan fronsen en rimpels maken! Sommige mensen overdrijven echt. Dat komt natuurlijk doordat ze zich spiegelen aan het vertekende ideaalbeeld dat door de modefotografie wordt gepropageerd. Ze willen eruitzien als gefotoshopte modellen die in werkelijkheid niet eens bestaan. Een kind is ouder dan de vrouwen op die foto’s! Zelfs een baby heeft huidplooien, mondhoeken en een frons, maar op die modefoto’s worden die allemaal uitgewist.
Kunt u uw patiënten er dan van overtuigen dat wat zij vragen niet realistisch is?
KARAVANI: Ik hoef hen niet te overtuigen: zij moeten mij overtuigen. Ik bied hen altijd een alternatief aan en als dat hen niet zint, zijn we klaar. (kijkt lachend naar zijn assistente) Kris hier heeft dat niet graag. Zij vindt dat ik te veel mensen wegstuur. Maar het is niet goed om patiënten altijd op hun wenken te bedienen. Dan zou ik geen haar beter zijn dan een drugsdealer die toekijkt hoe zijn klanten een overdosis nemen.
Zoals is gebeurd met veel Hollywoodsterren, die er na een hele rist ingrepen totaal onnatuurlijk uitzien?
KARAVANI: Inderdaad. Kijk maar hoe het Michael Jackson is vergaan. Tot hij de plaat Thriller maakte, was er één arts die hem behandelde en was het resultaat nog oké. Maar toen vond die dokter het welletjes en nam Michael Jackson andere artsen in de arm. Die zijn duidelijk gezwicht voor zijn geld en het gevolg was dat hij er op den duur niet menselijk meer uitzag.
Waarom hebt u als geneeskundestudent eigenlijk voor de specialisatie dermatologie gekozen?
KARAVANI: Eigenlijk was het niet eens de bedoeling dat ik geneeskunde zou gaan studeren. Mijn grootvader was een geestelijk leider en ook ik was voorbestemd om rabbijn te worden. Maar uiteindelijk heb ik dus voor de wetenschap, voor de geneeskunde gekozen. Omdat ik echt contact met mensen wilde hebben, zag ik het niet zitten om met verdoofde of half comateuze patiënten te werken. Bovendien wilde ik graag mensen van alle leeftijden behandelen: van baby’s tot bejaarden. Geriatrie of pediatrie vielen dus ook af. Uiteindelijk koos ik voor een specialisatie waarbij ik me met mijn patiënten zou kunnen identificeren.
Is uw werk in de loop der jaren erg veranderd?
KARAVANI: Zeker. In het begin deed ik veel facelifts, ooglidcorrecties, liposucties, haartransplantaties en buikwandcorrecties. Die tijd is voorbij. Nu kies ik voor behandelmethodes die minder agressief en ingrijpend zijn: wie hier een behandeling ondergaat, kan de volgende dag gewoon weer aan het werk. Het ergste wat je kan gebeuren, is dat je nog een week met een blauw plekje rondloopt. Meer niet. Gaandeweg is mijn publiek ook veel breder geworden. Tegenwoordig komen mensen hier niet meer uitsluitend om de veroudering van hun huid tegen te gaan. Nee, steeds vaker willen ze alleen een goede huidverzorging.
Waarom doet u geen facelifts meer?
KARAVANI: Omdat zo’n ingreep vaak niet natuurlijk is: achteraf zien mensen er wel strak uit, maar niet jong. Het hele uitgangspunt van een facelift als remedie tegen huidverslapping of rimpels is dan ook fout. Bij zo’n ingreep wordt het overschot aan huid weggetrokken, maar in werkelijkheid krijg je helemaal niet te veel huid naarmate je ouder wordt. Het lijkt alleen alsof je huidoverschot hebt omdat je volume verliest en dat kan met fillers worden hersteld. Een facelift is alleen een goed idee om de verzakte structuren onder de huid te liften.
De cosmetische industrie boomt vandaag niet alleen in het Westen maar bijvoorbeeld ook in het Midden-Oosten en Azië. Willen vrouwen overal ter wereld in wezen hetzelfde?
KARAVANI: Natuurlijk. Alleen de schoonheidsidealen verschillen van streek tot streek. Chinezen willen een meer westers gelaat en in het Midden-Oosten willen ze amandelvormige ogen en uitgesproken jukbeenderen. De Amerikanen willen dan weer dat iedereen kan zien dat ze een ingreep hebben ondergaan of met botox zijn behandeld. In de Verenigde Staten wil iedereen er ook hetzelfde uitzien. Elke vrouw wil dezelfde maat en vorm van borsten en dezelfde botox en fillers. Kijk maar eens naar Amerikaanse feuilletons zoals The Bold and the Beautiful: alle acteurs lijken op elkaar. Uiteindelijk komt het overal ter wereld op hetzelfde neer: mensen willen bij de groep horen.
Maar het ideaal van de eeuwige jeugd is wel een typisch westers fenomeen?
KARAVANI: In veel culturen kunnen mensen niet wachten om bejaard te zijn omdat ze dan bij de wijzen van hun stam horen. Maar in het Westen hemelen wij het vitale gedeelte van het leven op. Zodra bejaarden niet meer productief zijn en niet meer kunnen consumeren, zijn ze out. Dan stop je ze in een home of vragen ze om euthanasie. Klaar. De verrimpelde bejaarde wordt als de boosdoener van onze economie afgeschilderd en dus wil niemand bij die groep horen.
Dat is toch goed voor uw business?
KARAVANI: Puur economisch gezien wel, ja. Maar toch ben ik er niet blij mee dat de vraag groter wordt. Dat beangstigt mij zelfs. Want wat zal ik met dat geld doen als ik straks op mijn zeventigste te horen krijg dat ik niets meer in deze samenleving te zoeken heb? Wat ben ik dan met mijn succes?
DOOR ANN PEUTEMAN EN HAN RENARD, FOTO’S LIES WILLAERT
‘Mannen hebben hun schoonheid niet nodig om te verleiden, want daarvoor hebben ze macht, een kredietkaart en een grote auto.’
‘Ik wil geen drugdealer zijn die toekijkt hoe zijn klanten een overdosis nemen.’
