Om ‘progressieve ideeën’ te realiseren, sleutelt het kartel SP.A/Spirit aan een nieuwe electorale formule: een ‘projectlijst’. Op Groen! wordt daarvoor niet gerekend. De ecologische partij probeert op eigen kracht weer in het federale parlement te geraken.
‘Het heeft in Vlaanderen geen zin meer om met één politieke partij naar de kiezer te gaan. Zelfs niet met een kartel van twee sociaalprogressieve partijen. We moeten met een toekomstgericht project, met een sociaalprogressieve projectlijst naar de kiezer stappen.’ Dat schrijven SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte en zijn kartelcollega en Spirit-voorzitter Geert Lambert in een opmerkelijke bijdrage in een nieuw nummer van het socialistisch tijdschrift Samenleving en politiek (Sampol). Op zo’n ‘projectlijst’ komen dan niet alleen kandidaten van hun partijen, maar ook mensen van ‘actie- of belangengroepen en politieke bewegingen en geëngageerde individuen’. Met hen wordt een contract gesloten om bij verkiezingen een gezamenlijk project te verdedigen en dit bij een coalitievorming in een regeerprogramma te sluizen. Voor de rest blijven die groepen en bewegingen in de redenering van Vande Lanotte en Lambert hun ‘bewegingsvrijheid’ behouden.
Gloednieuw is dit idee niet. Sinds zijn aantreden als SP.A-voorzitter heeft Vande Lanotte het al enkele keren uitgetest. Op een partijcongres in maart vorig jaar mochten de Bond Beter Leefmilieu, 11.11.11, de Fietsersbond, Natuurpunt, Pax Christi en de Gezinsbond de teksten van een eerste deel van een nieuwe beginselverklaring van de SP.A amenderen. En bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen gaven SP.A en Spirit hun campagnezendtijd op radio en televisie weg aan dertien verenigingen. Ook in dit plaatje past het overhalen van Margaretha Guidone om de overstap te maken van Groen! naar de SP.A: zij wist de Al Gore-film An Inconvenient Truth aan de politiek te slijten en mocht vervolgens op de klimaattop in Nairobi het woord voeren voor België.
Op deze vingeroefeningen van Vande Lanotte is er ook kritiek. Zo merkte de Gentse politicoloog Carl Devos, hoofdredacteur van Sampol en gangmaker van een nieuwe socialistische beginselverklaring, al na het SP.A-congres van vorig jaar op dat Vande Lanotte mikt op ‘de progressieve mediaankiezer die niet verstoord mag worden door een te scherpe instapdrempel’ en dat een socialistische partij erover moet waken ‘niet al te veel compromissen in haar eigen beginselverklaring in te schrijven’.
Maar de denkpiste van Vande Lanotte en Lambert heeft dan ook veel meer een electorale dan een ideologische functie. Politieke partijen hebben volgens hen nog altijd zin als ledenverenigingen met een visie, een programma en allianties met ‘bevriende organisaties als vakbonden en ziekenfondsen’. Maar daarnaast zijn er ook ‘pressiegroepen, middenveldverenigingen en opiniemakers die in de politieke ruimte een rol spelen’. Om de agenda niet alleen door christendemocraten en liberalen te laten bepalen en om zelf ‘sociaalprogressieve ideeën in politieke macht om te zetten’, is samenwerking het ordewoord, aldus Vande Lanotte en Lambert. Hun kartel is daar een voorbeeld van en een ‘progressieve projectlijst’ is een volgende stap, want ‘sociaalprogressieve verdeeldheid is pretentieus en contraproductief’.
Dat is meteen een grimmige uithaal naar Groen!. SP.A en Spirit gaan ervan uit dat Groen! ook in hun nieuwe poging tot verruiming geen zin heeft. Dat wordt in hetzelfde Sampol-nummer bevestigd door voormalig Groen!-kopstuk Jos Geysels, die zich opnieuw afzet tegen ‘een weinig productieve karteldiscussie’ en zijn pleidooi herhaalt voor ‘programmatorische afspraken’ over bijvoorbeeld een klimaatplan en het vasthouden aan de uitstap uit de kernenergie.
Groen! profileert zich intussen als een ‘ecologische partij’, die haar campagne voor de komende parlementsverkiezingen focust op de klimaatverandering en de armoedebestrijding. Na het debacle van 2003, toen Groen! uit het federale parlement verdween, worden die verkiezingen een zaak van erop of eronder voor voorzitter Vera Dua. Zelf trekt ze de Senaatslijst, terwijl voor de Kamerverkiezingen met zes nieuwe en nauwelijks bekende lijsttrekkers wordt uitgepakt. Die worstelden zich door een assessment voor een pollcomité. Dat brak twee groene ‘beloften’ zuur op. In Oost-Vlaanderen moet Els Keytsman jurist Stefaan Van Hecke laten voorgaan en in Antwerpen neemt niet Freya Piryns, maar Jong Groen!-voorzitster Meryem Almaci de Kamerlijst op sleeptouw. Piryns wijkt uit naar de Senaatslijst.
Dua put hoop uit de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen om vanaf de zomer weer zes volksvertegenwoordigers en twee senatoren van Groen! te hebben. Maar de generatiewissel op de lijsten is ook een enorme gok. Door het voorspelde campagnegeweld tussen Guy Verhofstadt (VLD) en Yves Leterme (CD&V) krijgt Groen! het niet gemakkelijk om gehoord en gezien te worden. Het electorale risico neemt voor de partij bovendien nog toe als SP.A en Spirit al bij de komende verkiezingen kunnen doorzetten met hun ‘projectlijst’.
Patrick Martens
