Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Vermeersch, vooraan in het binnenlandse nieuws stond het dodelijke treinongeval in Pécrot.
Etienne Vermeersch : De oorzaak was een menselijke fout, maar een goed georganiseerd systeem moet ingebouwde veiligheidsbarrières hebben om die te corrigeren. Mijn vader was machinist en heeft mij altijd voorgehouden dat het Belgische seinsysteem met gesloten blokken een van de veiligste ter wereld was. Het principe daarvan is dat zich nooit twee treinen tegelijkertijd in hetzelfde blok mogen bevinden. Ik heb als kleine jongen al gelezen hoe men er met spiegels voor kon zorgen dat een trein automatisch stilviel als hij voorbij een gesloten ‘signaal’ reed. Met de huidige elektronica moet dat nog eenvoudiger te realiseren zijn. Vroeger was er ook op elke passagierstrein een hoofdconducteur mee, een chef-garde, die kaartjes knipte maar ook de machinist moest controleren. Op de achterste wagon had hij een verhoogje om beter te kunnen uitkijken. Met zo’n dubbele controle zou het snel opvallen als de trein rechts rijdt in plaats van links.
Is er te weinig geïnvesteerd in veiligheid?
Vermeersch: Veiligheid moet een absolute prioriteit zijn. Ik vrees dat er in het beleid van de Spoorwegen de voorbije jaren veel verkeerde beslissingen zijn genomen. Er werden bijvoorbeeld fortuinen uitgetrokken om de hogesnelheidstrein naar Nederland door Antwerpen-Centraal te laten rijden, terwijl het zoveel goedkoper geweest was om hem in Berchem te laten stoppen en daar in een snelle pendel naar Antwerpen-Centraal te voorzien. Met dat uitgespaarde geld had men al heel wat veiligheidsvoorzieningen kunnen verbeteren. Het hoeft ook niet altijd veel te kosten. Ik zie op de trein kleine meisjes hun vriendjes opbellen met de gsm, maar een machinist is blijkbaar niet te bereiken. Terwijl iedere trein toch een nummer heeft dat met een gsm-nummer gelinkt kan worden. Idem voor de verdeelcentrales waar men de stroom kan afsluiten. In ieder station en seinhuis moet toch een kaart hangen met de relevante nummers. Vaak gaat het allemaal minder om financiële middelen dan om verstandige planning. Dat merk je ook aan de gebrekkige communicatie met de reizigers. Waarom wordt de bestemming van een vertrekkende trein niet in elk station via de luidspreker aangekondigd? Waarom het eerstvolgende station niet in elke trein? Ik heb per spoor gereisd in Japan, daar kan zelfs een buitenlander zich nauwelijks vergissen. Maar hier heb ik al geregeld door een vertraging een verkeerde trein genomen. Bij de NMBS zijn er tal van details die, met wat meer inzet en voorbereiding, de service en de veiligheid kunnen verhogen zonder dat het iets kost.
Vergroot een privatisering van het spoorverkeer, zoals in Engeland, het risico op ongelukken?
Vermeersch: Dat staat vast. Concurrentie kan positief zijn, maar in bepaalde sectoren is een monopolie noodzakelijk. Het spoorwegnet is daar een goed voorbeeld van. Als men daar de concurrentie laat spelen, gaat dat onvermijdelijk ten koste van de veiligheid. Wie zijn machinisten maar gedurende drie maanden opleidt, heeft minder kosten dan wie daar een jaar aan besteedt. Wat te maken heeft met veiligheid moet onder één enkel beheer blijven: de volledige spoorinfrastructuur, de signalisatie, de verkeersregeling en de controles. Maar kun je de kosten door één maatschappij laten dragen, en het winstgevende deel door andere?
Men moet het in de EU oprukkende idee om alles te privatiseren absoluut de kop indrukken. Net zoals de liberalisering van de elektriciteitsvoorziening. Elektriciteit wordt in belangrijke mate opgewekt door kernenergie, waarbij elk land instaat voor de berging van zijn hoog- en laagradioactief afval. Als bijvoorbeeld België zijn productie van kernenergie zou stopzetten maar elektriciteit betrekt uit Frankrijk, zal men ons dan aanspreken om ons deel van het afval te bergen? Dat is een van de vérstrekkende gevolgen van een vrije elektriciteitsmarkt, waarmee men mijns inziens te weinig rekening houdt.
De mond- en klauwzeerepidemie blijft de EU teisteren, en de Europese maatregelen wekken woede op.
Vermeersch: In deze crisis blijken de beslissingen te worden genomen door slechts enkele mensen die deel uitmaken van het veterinair comité: dit is technocratie. Zij verbieden vaccinaties, tegen het gezond verstand van de hele Europese bevolking in. De normale houding ten overstaan van ziekten die vatbaar zijn voor risicoloze vaccinatie is uiteraard vaccineren. Het tegenargument is essentieel economisch: we kunnen dan niet meer uitvoeren naar landen die vaccinatie verbieden. Maar dat lijkt me niet zo erg, want we produceren toch al te veel vee, met alle nadelen vandien. Een ander bezwaar is dat je na vaccinatie niet meer kan zien of een dier lijdt aan mond- en klauwzeer, dan wel of het antistoffen produceert ten gevolge van de inenting. Maar je kan nog wel klinisch vaststellen of het mond- en klauwzeer heeft, en dan de passende quarantaine-maatregelen nemen.
Zelfs indien men een algemene vaccinatie afwijst, is ringvaccinatie in een kring van vijf tot tien kilometer rond een besmettingshaard een evidente oplossing. Dan kan de uitvoer van andere dieren gewoon doorgaan. Maar ook dat is Europa lange tijd koppig blijven weigeren. Hoed af voor de Nederlandse minister van Landbouw Laurens-Jan Brinkhorst, die verklaarde dat hij wél ringvaccinaties zou doorvoeren, met of zonder toelating van het Europees veterinair comité. Waren ze in Engeland zo doortastend geweest, dan was de plaag misschien al lang onder controle. Dat vaccinatie zelfs in dierentuinen niet toegelaten werd, is te gek voor woorden.
Zal dit alles gevolgen hebben voor de houding van de bevolking tegen Europa?
Vermeersch: Dat kan, maar ik vrees dat het dan verkeerde gevolgen zullen zijn. Men moet niet ageren tegen Europa, maar tegen het democratisch deficit in Europa. Het Europees parlement toont zich ook in deze crisis totaal onmachtig. En dat op de top in Stockholm niet meer dan een kwartiertje wordt vrijgemaakt voor een ramp van deze omvang, laat ook geen beste indruk na. Europa kan veel goed doen, maar eerst moeten volwaardige democratische besluitvormingsmechanismen worden uitgebouwd. We zitten voorlopig met een technocratisch in plaats van met een democratisch Europa.
Is het ethisch aanvaardbaar dat de mens zomaar miljoenen dieren afmaakt en op een hoop gooit?
Vermeersch: Het levend vee wordt op massale wijze van het ene land naar het andere getransporteerd, iets waartegen mensen als Michel Vandenbosch van Gaia terecht protesteren. De enige zinnige reden voor dat vervoer is om elders de fok te verbeteren. Maar daartoe volstaan beperkte transporten. Het massale vervoer is voor niets nodig en is een aantasting van het dierenwelzijn, een begrip dat Europa blijkbaar niet erkent. Het vormt bovendien een groot risico voor het verspreiden van ziektekiemen. Dat men de dieren dan ter plaatse slacht en het vlees vervoert. De massale vernietigingen van nu zijn stuitend, ook als ze op een zogenaamd humane manier gebeuren. Ze versterken de mentaliteit dat dieren, ook dieren die het lijden kennen, voor ons niets meer zijn dan instrumenten waarover we willekeurig kunnen beschikken. Op ethisch gebied is dat een stap achteruit. Dan spreek ik nog niet over het feit dat er in de wereld een miljard mensen honger lijden, en dat wij onnodig al dat voedsel verbranden.
Op de top van Stockholm is ervoor gepleit om mensen langer te laten of te doen werken. Voor ons land zou dat het terugschroeven van het brugpensioen kunnen betekenen.
Vermeersch: Over de vergrijzing wordt veel geleuterd. De belangrijkste reden waarom we binnenkort opgescheept zitten met een probleem van pensioenen, is dat er een babyboom is geweest. Wie beweert dat we meer kinderen of nieuwe migranten nodig hebben, pleit eigenlijk voor een nieuwe babyboom, die over vijftig jaar dan weer een nieuw vergrijzingsprobleem zal doen ontstaan. En die bij een tegenvallende conjunctuur zal zorgen voor een leger nieuwe werklozen, die niet voor de vergrijsde bevolking zullen kunnen werken, maar integendeel het stelsel van sociale zekerheid nog meer onder druk zullen zetten. Bij het aantrekken van migranten, en dat zullen geschoolde migranten zijn, stelt zich daarenboven de ethische vraag of je de landen van herkomst mag verzwakken met zo’n brain drain.
We moeten er in de eerste plaats op toezien dat de jongeren van vandaag zeer goed worden opgeleid en een werkethos mee krijgen, zodat ze nadien in het arbeidsproces willen en kunnen stappen. Oudere werknemers mogen niet te vroeg worden afgeschreven. Dat men hen de kans geeft om vanaf een zekere leeftijd op een andere, rustigere manier, aan het werk te blijven. Deze verminderde werklast zou de pensioenrechten niet mogen aantasten. Het brugpensioen kan in bepaalde gevallen een oplossing bieden, maar al te vaak werd het door werkgevers misbruikt om goedkopere jonge krachten aan te trekken, terwijl ze de kosten van de oudere werknemer op de maatschappij afwentelden.
Naast berichten over afdankingen duiken ook bedrijfssluitingen weer op. De beurzen storten in, de groei stagneert. Zal de paars-groene regering moeten inbinden?
Vermeersch: Ik heb nooit begrepen waarom de regering zo enthousiast deed over het geld dat plotseling beschikbaar was. Met een staatsschuld als de onze zou ik elke meevaller gebruiken om die schuld te verminderen, niet om geschenken uit te delen. Er is een kettingreactie op gang gekomen waarbij allerlei groepen, soms met recht en reden, vonden dat het eindelijk hun beurt was om opslag of voordelen te verwerven. De regering is daar te gemakkelijk op ingegaan, al heeft minister van Begroting Johan Vande Lanotte (SP) vrij vroeg alarm geslagen. De afgelopen twee jaar is alom het gevoel ontstaan dat de bomen weer tot in de hemel gingen groeien, de ontgoocheling zou groot kunnen zijn.
In Kerk en Leven klaagt hoofdredacteur Marc Van de Voorde over de antikatholieke initiatieven van de regering.
Vermeersch: Dat is belachelijk. Ik som een paar van zijn klachten op. Dat de maatregelen van minister van Cultuur Bert Anciaux (VU) specifiek de katholieke verenigingen of instellingen zouden treffen is niet juist, niet-katholieke worden er evenzeer door geraakt. Dat iemand durft pleiten voor het behoud van kruisbeelden in een rechtbank is onbegrijpelijk. Een rechtbank moet meer dan welk instituut ook onpartijdig zijn. Alleen het feit dat symbolen van één bepaalde godsdienst de schijn van partijdigheid zouden kunnen wekken, is voldoende om ze te verwijderen. Dat geldt uiteraard niet voor kruisbeelden die toevallig in een of ander kunstwerk verwerkt zijn. De kritiek op de financiering van godsdiensten en erediensten is naast de kwestie. Die discussie, die legitiem is en verre van eenvoudig, is nog volop aan de gang. En over de onterechte, soms ronduit leugenachtige, opmerkingen van sommige politici op het werk van de euthanasiecommissie heb ik het hier al meermaals gehad.
Het voorstel van Yves Leterme (CVP) om het kerkelijk en burgerlijk huwelijk los te koppelen is de wereld op zijn kop zetten. In alle maatschappijen wordt het huwelijk, een privé-verbintenis tussen man en vrouw, verbreed tot een maatschappelijk gebeuren. Vaak via godsdienstige rituelen, maar sinds de Franse Revolutie zijn de landen van West-Europa gelaïciseerd en wordt het huwelijk maatschappelijk bekrachtigd door de staat. Waardoor er wettelijke bepalingen aan verbonden zijn. De katholieke kerk van België heeft indertijd aanvaard dat het burgerlijk huwelijk aan het kerkelijke voorafgaat. Doet men dat niet, dan zweven de wettelijke gevolgen in het ijle, en dat betekent dat de relatie kerk-staat volledig op losse schroeven komt te staan. Kardinaal Danneels heeft het voorstel van Leterme dan ook terecht afgewezen.
Dat de regering de katholieken zou pesten, is een kwaadwillige verdraaiing van de werkelijkheid.
Etienne Vermeersch is ethicus.
ETIENNE VERMEERSCH
Koen Meulenaere
