Bert De Graeve zet de BRTN op een nieuw spoor. Hij moet zowel de vakbonden als de overheid van de goede zin ervan overtuigen.
EEN DEZER DAGEN zendt de openbare omroep BRTN klank noch beeld uit. 24 uren lang ruis en sneeuw : staking ! Het was alweer een tijd geleden. De onrust die zich van het omroeppersoneel meester heeft gemaakt, heeft alles te maken met het ontwerp van maxi-decreet voor de BRTN. Of liever, met het ontwerp van ontwerp, want het heeft nog een heel procedureel traject voor de boeg. Dat maxi-decreet legt het statuut, de werking en de financiering van de openbare omroep meteen voor lange tijd vast. Daarmee moet het instituut slagvaardigheid kunnen verwerven in het nieuwe, concurrentiële medialandschap.
Dat laatste hopen althans de Vlaamse ministers, die daarvoor een externe manager aantrokken, ex- Alcatel-topman Bert De Graeve. Op weinig elegante manier werd de oude BRTN-top de laan uitgestuurd en kregen alle 60-plussers de wacht aangezegd. En directeur Karel Bruggenman van het departement Cultuur, die pas volgend jaar zestig wordt, kreeg twee weken geleden onverhoeds te horen dat hij zich binnenkort niet meer voor de dienst moet aanmelden. Daarmee werd in zekere zin al een bepaling van het ontwerp van maxi-decreet uitgevoerd, hoewel dat toen nog door niemand was goedgekeurd.
VOORRECHT.
De nieuwe gedelegeerd bestuurder had met het zogenaamde mini-decreet de vrije hand gekregen om een eind te stellen aan de sclerose, lethargie, koudwatervrees en politieke betutteling die de BRTN heetten te verlammen. Van het oude topkader kreeg alleen radiobaas Piet Van Roe genade in De Graeves ogen. Want Van Roe had, in tegenstelling tot de televisie, glansrijk de concurrentieslag om de luisteraar gewonnen. De lokale, ?vrije? radio’s waren geenszins partij voor de BRTN-radio gebleken, die dan ook een positie als onbedreigde marktleider kon veroveren. Hoewel. Mediaminister Eric Van Rompuy (CVP) kijkt hoofdschuddend aan tegen het chaotische wereldje van de lokale radio’s. Wanneer die er niet in slagen om in eigen huis orde op zaken te stellen, zal hij niet aarzelen om, via een nieuw decreet, een zendvergunning te verlenen aan een landelijk commercieel radiostation.
Van Roe kreeg het voor het zeggen bij de televisie, het zorgenkindje van de BRTN, en in zijn zog rukte daar nog een rist radiofiguren in op. Ook de televisie-nieuwsdienst kreeg een radiojournalist als nieuwe hoofdredacteur, Leo Hellemans. Van Roes succes steunt op marktonderzoeken, uitgevoerd door het bureau Censydiam. Daarmee oriënteerde hij de radionetten naar een programmatie die de luisteraar volgens Censydiam ervan verwacht. Met soortgelijke onderzoeken wil hij nu ook het kijkerspubliek op dezelfde manier hecht aan de twee BRTN-televisienetten kluisteren : u vraagt, wij draaien.
Het maxi-decreet moet De Graeve nu de instrumenten verlenen om zijn opties ook wettelijk te verankeren. Het instituut aan de Reyerslaan genoot daarbij het zeldzame voorrecht om zijn eigen wettelijke (?decretale?) kader te mogen bedenken. De gedelegeerd bestuurder werkte daar een ontwerp voor uit en werd daarmee als het ware zijn eigen wetgever. Vrij letterlijk zelfs, want het document dat hij daarover opstelde, draagt dan ook de hoofding ?Ontwerp van decreet? en is aangevuld met een tweede document, een ?Memorie van toelichting?. Net echt wetgevend werk dus.
De twaalfkoppige raad van bestuur aanvaardde vorige week maandag de krachtlijnen van De Graeves denkwerk, vorige vrijdag werden de laatste correcties door de raad goedgekeurd en begin deze week ging de definitieve tekst op de post naar de voogd van de BRTN, mediaminister Van Rompuy. Die kan het kant en klare ontwerp meteen voor goedkeuring naar het Vlaams Parlement doorsturen.
Maar Van Rompuy moet er wel eerst de goedkeuring voor krijgen van zijn collega’s in de Vlaamse Regering. Bovendien moeten de Mediaraad, de Raad van State en ook de Sociaal-Economische Raad voor Vlaanderen (Serv) er nog advies over uitbrengen. Vervolgens gaat het ontwerp naar de commissie Media van het Vlaams Parlement, vooraleer het in plenaire vergadering kan worden goedgekeurd. Of het Parlement echt in oktober al aan de bespreking kan beginnen, zoals Van Rompuy de BRTN beloofde, is nog helemaal niet zeker.
AANDEELHOUDERS.
En dan moet het echte werk beginnen. Het wordt, bijvoorbeeld, uitkijken naar de bereidheid van de overheid om op De Graeves financiële eisen in te gaan. De BRTN vraagt geen extra middelen op haar dotatie, nu goed voor een 8 miljard frank. De Graeve verlangt wel dat de dotatie jaarlijks met drie procent zou groeien, wat dus méér is dan een inflatiecorrectie. Bovendien vraagt hij van de Vlaamse Gemeenschap een overbruggingskrediet van 2,2 miljard en wil hij dat ze een decennium lang 775 miljoen frank per jaar ophoest voor de pensioenlasten van de omroep.
In de personeelskosten zit de crux van De Graeves financiële plan. Hij wil het ambtenarenstatuut laten uitdoven en werknemers voortaan contractueel aanwerven, zoals in de privé-sector. Die zullen dus ook niet langer van de ambtenarenbarema’s genieten, maar ?loon naar werken? krijgen. Van de nu zowat 2.400 personeelsleden moeten er bijna vijfhonderd verdwijnen via een verplicht pensioen voor iedereen op 60 jaar en de mogelijkheid van vervroegd pensioen op 55. Samen met een hogere productiviteit en een soepeler werkreglement levert dit alles de BRTN uiteindelijk voor drie miljard frank besparingen op. Het is tegen dit alles dat de vakbonden vorige week in het geweer zijn gekomen.
Even belangrijk in het ontwerp van decreet is het nieuwe juridische statuut dat De Graeve de BRTN wil geven. De omroep wordt omgevormd tot een naamloze vennootschap naar publiek recht met, vooralsnog, de overheid als enige aandeelhouder. Die nieuwe structuur moet, zo wou het ook minister Van Rompuy, alle opties open houden, met inbegrip van ?allianties? met andere omroepen, participaties vanwege de privé-sector, de oprichting van dochterondernemingen enzovoorts.
Had de gedelegeerd bestuurder zijn zin gekregen, dan was het voor de Vlaamse Gemeenschap zelfs mogelijk om de meerderheid van de BRTN-aandelen te verkopen. De overheid zou dan enkel via een zogeheten golden share een doorslaggevende stem in het beheer hebben gehouden. Toen de raad van bestuur zich vorige week maandag over De Graeves huiswerk boog, besloot ze echter dat het overheidsaandeel nooit minder dan 51 procent mag bedragen.
VOLKSMOND.
De reden daarvoor laat zich raden : een intrede van de privé-sector in het BRTN-aandeelhouderschap komt neer op een intrede van de commercie. Aandelen moeten tot nader order een minimaal rendement opleveren, wat in de omroep betekent : een kwantitatief zo groot mogelijk kijkerspubliek. Daardoor zou de BRTN-programmatie zich uiteindelijk nog in weinig meer onderscheiden van een doorsnee commercieel station, nauwelijks nog aandacht opbrengen voor de noden van kleine, commercieel ?onrendabele? doelgroepen en zodoende zijn karakter van openbare dienst verliezen.
Op dit ene punt van de aandeelhoudersstructuur na, ondervond De Graeve weinig tegenwind in de raad van bestuur. Dat de raad de gedelegeerd bestuurder niet volgde toen hij, in een flamingantische bui, de BRTN wou herdopen tot ?VRT Vlaamse Radio en Televisie?, is maar een detail. En dat zijn plan van deze zomer om koor en orkest van de omroep over te dragen aan het orkest I Fiamminghi uiteindelijk niet doorgaat, is veeleer het resultaat van de politieke weerstand ertegen, dan van bezwaren binnen de raad.
De Graeve wou van koor en orkest af omdat hij ze te zwaar vond wegen in zijn budget. Maar een terloopse opmerking van cultuurminister Luc Martens (CVP) daaromtrent in de commissie Cultuur van het Vlaams Parlement heeft wellicht meer effect gesorteerd dan mogelijke bezwaren binnen de raad van bestuur. Martens had laten uitschijnen dat het vooral minister-president Luc Van den Brande (CVP) was die erop had aangedrongen dat zijn geliefkoosde orkest I Fiamminghi van die overdracht zou profiteren en de cultuurminister suggereerde daarbij zelfs het verband met het feit dat Van den Brandes dochter, de vriendin is van Dries Cel, de manager van I Fiamminghi.
Maar dat het de vakbonden waren die gingen dwarsliggen, had niet alleen ?objectieve?, syndicale redenen. Ze hadden bovendien de indruk gekregen dat ook De Graeve er schijnt van uit te gaan dat, zoals de volksmond wil, al te veel omroepmedewerkers slechts nietsnutten en luiaards zijn. Een geijkt grapje zegt : bij de BRTN werkt één derde, één derde werkt niet en één derde werkt tegen. Zoiets drukt op het eergevoel, dat moet men niet doen met mensen.
M.R.
Bert de Graeve genoot het voorrecht om zijn eigen wet te mogen schrijven.
Eric Van Rompuy : alle opties open houden.
