Zouden er al mensen een tweetje klaar hebben voor het volgende racistische incident? Lang kan het niet op zich laten wachten. Wie wordt de volgende blanke middenklasser die tegen Marokkaanse of Turkse Belgen zal roepen dat ze terug naar hun land moeten? Welke politicus, politieagent of forumtijger spuwt zich al in de handjes?
Nadat Luk Van Biesen (Open VLD) naar Meryame Kitir (SP.A) had geroepen dat ze terug naar Marokko moest, herhaalde zich vorige week een bekend toneeltje. Eerst kwam de dader met een halfslachtige poging om de meubelen te redden. Hij had het over de ontslagen werknemers van Caterpillar gehad, niet over Kitir. Dan kwamen de excuses – zonder excuses geen redding, dat was duidelijk. Waarop de betrokkene even zijn bedreigde sociale status en portemonnee checkte en er kordaat voor koos om een minuut of twee door het stof te kruipen. Een tv-moment volgde. Kitir was grootmoedig. Alles was vergeven.
En vooral vergeten. Racismedebatjes flakkeren in dit land heel even op – en sterven even snel weer uit. Ze missen grandioos de kern van het probleem en zorgen zelden voor openingen. De wedloop ‘Wie vraagt als eerste het ontslag van Van Biesen?’ was donderdag het entertainment du jour, tegen vrijdagavond was duidelijk dat hij zou blijven zitten. Op de televisie zei Peter De Roover (N-VA) dat Van Biesens uitspraak niet door de beugel kon. Maar dat Laurette Onkelinx (PS) twee jaar geleden Theo Francken (N-VA) toch ook ‘homofoob’ had genoemd. Racismebestrijding in Vlaanderen? Veel gedaas en getier, en geen millimeter vooruit.
Leest u op onze site nog eens de indrukwekkende lijst van racistische incidenten in het artikel ‘De kracht van vernedering’ van collega Walter Pauli. Ramzi Kaddouri, Zouzou Ben Chikha, DJ Faisal, Oguchi Onyewu of Yousra Benfquih: die namen verwijzen vandaag ook – of vooral – naar de incidenten waar zij in dit land het slachtoffer van waren. Of lees Moed en mededogen, het boek waarin Paula D’Hondt, de voormalige Koninklijk Commissaris voor het Migrantenbeleid (CVP), vertelt hoe ze in de vroege jaren negentig op affiches in djellaba werd afgebeeld, met daarnaast de slogan ‘Alleen hoeren willen integratie’. En lees vooral hoe groot haar frustratie is. Ze staat nog altijd achter haar recepten van 25 jaar geleden. Maar niemand heeft ze met volle energie uitgevoerd. Ons onderwijs, bijvoorbeeld, maakt het voor kinderen met een migratieachtergrond nog altijd erger. Voor wie op zoek is naar slimme investeringen om de economie een injectie te geven: eureka.
Of neem, ten slotte, het magistrale boek van de Amerikaanse zwarte schrijver Ta-Nehisi Coates, Tussen de wereld en mij. Het is een striemende aanklacht tegen racisme in de vorm van een brief aan zijn zoon. Coates vertelt hoe diep racistisch de maatschappelijke orde zelf is, hoe de vernedering en exploitatie veel dieper zit dan de overtuiging van gelijk welk rancuneus individu. En hoe het finaal over de kwetsbaarheid van lijven gaat: hoe een zwart lichaam van bij de geboorte altijd véél meer gevaar loopt dan een blank lichaam.
Marokkaanse, Turkse, Libanese, Palestijnse of Syrische Belgen zijn, zoals de omschrijving zelf al enigszins aangeeft, Belgen. Dat maakt de kreet ‘Ga terug naar uw eigen land’ meteen al absurd. Maar absurditeit is al lang geen argument meer. Fatsoen en goede manieren waren ooit wel een argument, maar ook doodgewoon respect voor een medeburger ligt vandaag moeilijk. Welbegrepen eigenbelang dan? Dat zou toch nog een doorslaggevende motivatie moeten zijn? Wie gelooft dat één groep generaties lang een andere groep kan discrimineren, bespotten of minachten zonder dat die agressie ooit in het eigen gezicht zal ontploffen, die kent zijn geschiedenis niet. En toch helpt zelfs dat niet.
Er is niets mis met debatteren. Maar het gevaar van een gezellig Twitter-relletje is bekend: na afloop kan elk kamp – niet minder op links dan op rechts – zich op de borst kloppen. ‘Dat hebben we weer goed gezegd.’ Het gaat niet over de goede dan wel slechte bedoelingen van deze of gene Luk Van Biesen. Coates zegt het zo: ‘Het hele punt van dit gepraat over “intenties” en “persoonlijke verantwoordelijkheid” is dit: algehele vrijspraak. Er zijn fouten gemaakt. Lichamen zijn te gronde gericht. Mensen zijn geknecht. Maar we bedoelden het goed. We hebben ons best gedaan.’
Als het racismedebat van de laatste 25 jaar iets heeft aangetoond, dan wel hoe vruchteloos een maatschappelijk debat kan zijn. Debatten volstaan al lang niet meer.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
Racismebestrijding in Vlaanderen? Veel gedaas en getier, en geen millimeter vooruit.
