Bij de ene zie je die nauwelijks, bij de andere zijn ze opvallend aanwezig. Ideeën over die duistere kant circuleren genoeg, maar een onderbouwde theorie is er niet. Tot Duitse en Deense psychologen in 2018 met de D(ark)- factor uitpakken. Net als bij de g-factor voor algemene intelligentie, ga je met een test na hoe sterk de D-factor bij jou ontwikkeld is.
De nieuwe studie is een project van Morten Moshagen van de universiteit van Ulm, Benjamin E. Hilbig van de universiteit van Koblenz-Landau en Ingo Zettler van de universiteit van Kopenhagen. In het vakblad Psychological Review publiceren ze in oktober 2018 hun bevindingen, het resultaat van een reeks tests bij een groep proefpersonen. Daarvoor baseren de professors zich op de resultaten van de Britse psycholoog Charles Spearman na een onderzoek van de g-factor bij kinderen: wie een goede score behaalt bij de ene intelligentietest, blijkt ook in andere intelligentieproeven hoog te scoren. Ben je goed in talen, dan is de kans groot dat je ook scoort in wiskunde.
Moshagen, Hilbig en Zettler definiëren de D-factor als “de algemene neiging waarmee iemand zijn eigenbelang nastreeft, zonder enige vorm van mededogen, zelfs als anderen daardoor nadeel ondervinden of bewust kwaad berokkend worden, en met de overtuiging dat dat gedrag gerechtvaardigd is”. Kortom, als je er vooral op uit bent jezelf te bevoordeligen, desnoods ten koste van anderen, en je hebt daarover totaal geen scrupules, dan is je D-factor sterk aanwezig.
De onderzoekers selecteren negen duistere persoonlijkheidstrekjes en gaan bij meer dan 2500 proefpersonen de sterkte van de D-factor na. Die negen persoonlijkheidskenmerken zijn egoïsme, machiavellisme (alles is toegestaan om macht te verwerven), narcisme, psychopathie, eigenbelang, wraakzucht, sadisme, morele onthechting (gedrag rechtvaardigen dat tegen de standaardwaarden en -normen indruist) en psychologisch aanspraak maken (overtuigd zijn dat je meer rechten hebt dan een ander). De proefpersonen geven aan of ze akkoord gaan met stellingen als “ik weet dat ik bijzonder ben, omdat iedereen mij dat continu zegt”, “ik zeg en doe alles om te verkrijgen wat ik wil”, “het is goed gegevens bij te houden die je later tegen anderen kunt gebruiken” en “mensen pijn doen zou opwindend zijn”.
Moshagen, Hilbig en Zettler ontdekken een centrale duistere factor die bij iedereen aanwezig is, maar die zich op een andere manier manifesteert. “Bij de ene uit de D-factor zich als narcisme, bij de andere als egoïsme”, zegt professor Zettler. “Het kan ook gaan om de combinatie van trekjes.” De D-score geeft een idee van het risico op ethisch, moreel of sociaal bedenkelijk gedrag. “Als je de centrale drijfveer in kaart kunt brengen, kan je nagaan of iemand al dan niet een hoge D-factor heeft. Zo kan je het gedrag van iemand interpreteren. Als iemand zich extreem gewelddadig gedraagt, kan je op basis van de D-factor zien of die persoon verder zal ontsporen”, legt Zettler uit. Een donkere kern kan ook betekenen dat je plezier schept in het vernederen van anderen en dat je aanleg hebt om vals te spelen, te stelen of te liegen. “Want de factor uit zich niet altijd op een extreme manier. Hij kan zich ‘beperken’ tot pesten, bedrog, beledigen en bedriegen.” Een hoge score betekent overigens niet dat je nooit iemand zal helpen. Maar vooraleer je dat doet, zal je eerst nagaan of het jezelf ten goede komt.
Zelf de test doen?
Dat kan op http:www.darkfactor.org/ en https://qst.darkfactor.org/. Er is keuze tussen 30, 60 en 90 stellingen, naargelang de grondigheid van de analyse die je wilt.
