De Syrische president Bashar al-Assad wendde een Amerikaanse raketaanval af met de belofte dat hij het arsenaal chemische wapens zou vernietigen. In een exclusief interview is hij zich van geen kwaad bewust. ‘Als Syriërs kennen wij ons land beter. Wij weten wat waar is.’

Hij houdt van zijn land, zegt hij, natuurlijk wel. De Syrische president Bashar al-Assad klinkt bij het begin van ons gesprek als een doorsneepoliticus. Door en voor het volk, om te dienen en te beschermen, dat discours. ‘Ik ben in dat opzicht niet anders dan de meeste mensen. Maar het is niet alleen een kwestie van emotionele betrokkenheid. Het gaat er ook om wat je voor je land kunt doen, vooral als je de macht hebt om er iets voor te doen’, heet het. ‘Dat wordt in crisissituaties bijzonder duidelijk. Zeker nu, op het moment dat ik mijn land moet beschermen, merk ik hoezeer ik ervan hou.’

Alleen: een doorsneepoliticus wordt niet beschuldigd van burgerexecuties en aanvallen met saringas. Een gesprek over eerlijke verkiezingen, de vergissingen van het Westen, en leven in ontkenning.

Meneer de president, als u een echte patriot zou zijn, zou u aftreden en de weg vrijmaken voor onderhandelingen over een interim-regering of voor een wapenstilstand met de gewapende oppositie.

Assad: Over mijn lot oordeelt het Syrische volk. Dat is geen zaak waarover zomaar een paar groepen kunnen beslissen. Want wie zijn die fracties? Wie vertegenwoordigen ze? Het Syrische volk, of ten minste toch een deel ervan? Als dat het geval zou zijn, dan moeten ze die kwestie maar in het stemhokje oplossen.

Bent u dan bereid om de kiezer over die kwestie te laten beslissen?

Assad: In augustus volgend jaar loopt mijn ambtstermijn af. Twee maanden daarvoor zullen we een presidents-verkiezing organiseren. Of ik dan nog eens kandidaat ben, kan ik nu nog niet zeggen. Dat hangt af van de stemming onder de bevolking. Als ik voel dat de mensen niet meer achter me staan, zal ik niet kandideren.

U overweegt werkelijk om van de macht af te zien?

Assad: Het gaat niet om mij en om wat ik wil. Het gaat om wat de mensen willen. Het land is niet van mij alleen, maar van alle Syriërs.

Maar u bent toch de oorzaak van de opstand? De mensen rebelleren tegen corruptie en despotisme. Ze eisen echte democratie, en die is volgens de oppositie alleen maar mogelijk als u aftreedt.

Assad: Spreken die mensen voor de bevolking hier in Syrië of voor de landen die achter hen staan? Spreken ze voor de Verenigde Staten, voor het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, of voor Saudi-Arabië en Qatar? Ik wil het u in alle duidelijkheid zeggen: dit conflict wordt door externe krachten in ons land geïmporteerd. Die mensen zitten in het buitenland, ze wonen in vijfsterrenhotels en hun geldschieters dicteren hen wat ze moeten vertellen. Maar in Syrië hebben ze geen basis.

Wilt u ontkennen dat er in Syrië een sterke oppositie tegen u bestaat?

Assad: Natuurlijk is er in dit land een oppositie. Waar niet? Het is toch onmogelijk dat alle Syriërs achter me zouden staan?

De legitimatie van uw presidentschap wordt niet alleen door ons betwist. ‘Een leider die zijn eigen burgers afslacht en zijn eigen kinderen met gifgas doodt’ heeft elk recht verbeurd om zijn land verder te besturen. Dat zei de Amerikaanse president Barack Obama eind september voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Assad: In de eerste plaats is hij de president van de VS, hij is helemaal niet gelegitimeerd om over Syrië te oor-delen. Hij heeft niet het recht om het Syrische volk te dicteren wie het tot president moet kiezen. Ten tweede heeft wat hij zegt niets te maken met de werkelijkheid. Dat ik moet aftreden heeft hij anderhalf jaar geleden al eens geëist. En, hebben zijn woorden iets uitgehaald? Nee. Er is niets gebeurd.

Wij hebben eerder de indruk dat uzelf de werkelijkheid negeert. Met uw aftreden zou u uw volk veel leed besparen.

Assad: Het gaat toch helemaal niet om mijn presidentschap? Het doden van onschuldigen, de bomaanslagen, de terreur die Al-Qaeda in mijn land heeft gezaaid, wat heeft dat met mijn ambt te maken?

Dat heeft met u te maken omdat uw troepen en uw geheime diensten een deel van de gruwel op hun geweten hebben. Dat is uw verantwoordelijkheid.

Assad: Vanaf het begin was ons beleid erop gericht om op de eisen van de demonstranten in te gaan, hoewel de protesten nooit vreedzaam waren. Al in de eerste weken vielen er slachtoffers onder onze soldaten en politiemensen. Desondanks heeft een comité de grondwet gewijzigd, daarover hebben we een uitzonderlijk referendum georganiseerd. Maar we moeten tegelijk het terrorisme bestrijden om ons land te verdedigen. Bij het realiseren van die beslissing – dat geef ik toe – werden fouten gemaakt.

Onder de slachtoffers van de eerste demonstraties in Daraa, waarmee de opstand begon, bevonden zich vooral mensen die wilden protesteren. Ze werden geslagen en er werd op hen geschoten. Die brutaliteit was een van de fouten van uw regime.

Assad: Als er politieke beslissingen uitgevoerd moeten worden, worden er altijd fouten gemaakt. Overal ter wereld. We zijn allemaal maar mensen.

U geeft dus toe dat het harde optreden tegen de demonstranten verkeerd was?

Assad: Enkelingen hebben fouten gemaakt die ze voor hun eigen rekening moeten nemen. We begaan allemaal vergissingen. Ook een president maakt fouten. Maar zelfs als er bij het doorvoeren van de beslissingen fouten zijn gemaakt, blijf ik erbij dat onze principiële beslissing juist was.

De slachting van Hula, waar op 25 mei 2012 108 burgers werden omgebracht, was dus gewoon het gevolg van het falen van een paar individuen?

Assad: Dat was niet de schuld van de regering en evenmin van degenen die haar steunen. Die aanval komt op de rekening van de bendes en de militanten die de dorpsbewoners aanvielen. Zo was dat. En als u iets anders beweert, moet u daarvoor bewijzen geven. En dat kunt u niet. Wij, daarentegen, kunnen u de namen geven van de mensen die gedood werden omdat ze ons antiterreurbeleid ondersteunden.

We hebben wel degelijk bewijzen. Onze reporters waren in Hula, ze hebben met overlevenden en met verwanten van de slachtoffers gesproken en grondig onderzoek verricht. Ook experts van de VN zijn tot de conclusie gekomen dat de 108 gedode dorpsbewoners, onder wie 49 kinderen en 34 vrouwen, het slachtoffer van uw regime werden. Hoe kunt u dan alle verantwoordelijkheid afwentelen en de schuld op zogenaamde terroristen afschuiven?

Assad: Met alle respect voor uw reporters: als Syriërs kennen wij ons land beter. We weten wat waar is en kunnen dat ook documenteren.

Door het inzetten van gifgas tegen uw eigen volk hebt u het recht op uw ambt definitief verbeurd.

Assad: Wij hebben geen chemische wapens ingezet.

Maar de conclusies van de VN-inspecteurs…

Assad: Welke conclusies? Toen de inspecteurs naar Syrië kwamen, hebben we hen verzocht hun research voort te zetten. We hopen dat er opheldering komt over wie deze daad heeft begaan.

Uit de inslagen van de raketten kan men berekenen vanwaar ze afgeschoten werden, namelijk vanuit de stellingen van uw vierde divisie.

Assad: Dat bewijst toch helemaal niets. Die terroristen kunnen overal zijn. Ze zijn zelfs al in Damascus. Ze kunnen intussen misschien zelfs al een raket naast mijn huis afvuren.

Uw tegenstanders zijn niet in staat om projectielen met sarin af te vuren. Dat vereist een militaire uitrusting, scholing en precisie. Het ging om een militaire actie.

Assad: Niemand kan met zekerheid zeggen dat er raketten werden gebruikt. Daar is geen bewijs voor. Zeker is alleen dat er sarin is vrijgekomen. Gebeurde dat op het moment dat een van onze raketten een positie van de terroristen heeft geraakt? Of hebben zij een fout gemaakt bij het behandelen van sarin – want ze beschikken over sarin, ze hebben het vroeger al eens ingezet in Aleppo.

Er werden al veertien aanwijzingen gevonden voor chemische wapens, maar nooit eerder werden ze zo meedogenloos ingezet als in augustus. Hebt u eigenlijk zelf al een onderzoek laten uitvoeren?

Assad: Elk onderzoek moet beginnen met de registratie van de echte slachtoffers. De militanten hebben het over 350 doden, de Verenigde Staten over meer dan 1400. Daar klopt toch al iets niet. Ook wat de foto’s betreft zijn, er contradicties. Op twee opnames zien we een dood kind in verschillende posities. Ik wil daarmee alleen maar zeggen dat men dit geval zeer precies moet verifiëren. Tot nu heeft niemand dat gedaan. Ook wij kunnen het niet, want het gaat om terroristengebied.

Zo dicht bij de hoofdstad?

Assad: Ze zijn heel dicht bij Damascus, ze staan voor onze kazernes. Ze zouden onze soldaten kunnen doden. Dat mag niet gebeuren.

Westerse inlichtingendiensten hebben telefoongesprekken onderschept waarin officieren er bij de leiding op aandringen om eindelijk gifgas te gebruiken.

Assad: Dat is een totale vervalsing. Ik wil dit gesprek niet voeren op basis van zulke beschuldigingen.

Irriteert het u niet dat wij in het Westen de toestand zo compleet anders beoordelen dan u?

Assad: Weet u, uw landen zijn altijd te laat met het inschatten van de werkelijke toestand. Wij spraken al van gewelddadige protesten op het moment dat u het nog over ‘vreedzame demonstranten’ had. Toen wij over extremisten spraken, had u het nog over ‘enkele militanten’. Als u dan over extremisten begon te praten, spraken wij al over Al-Qaeda. Vervolgens had u het over ‘een handvol’ terroristen, terwijl wij al zeiden dat het om een meerderheid ging. Nu geeft u tenminste al toe dat de situatie fiftyfifty is. Alleen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry leeft nog helemaal in het verleden en spreekt over 20 procent. Alle politieke beslissingen die het Westen de laatste tien jaar genomen heeft, waren gunstig voor Al-Qaeda. Vandaar dat Al-Qaeda hier nu strijders uit 80 naties heeft. We hebben hier met tienduizenden strijders af te rekenen, en daarmee bedoel ik uitsluitend de strijders die illegaal uit het buitenland komen. Ik vraag me af welk belang jullie erbij hebben dat Al-Qaeda in jullie achtertuin gaat stoeien omdat jullie toelaten dat hier de stabiliteit ondermijnd wordt. Na tweeënhalf jaar moeten jullie maar eens goed nadenken over het soort beleid dat jullie voeren.

Terug naar de chemische wapens. We willen u eraan herinneren dat u het bezit van chemische wapens altijd ontkend hebt. Maar nu, na deze misdaad tegen de mensheid op 21 augustus en nadat de VS met een aanval dreigden, gaf u toe dat u zulke wapens hebt.

Assad: We hebben nooit beweerd dat we geen chemische wapens hadden. Onze formulering was altijd: ‘In het geval’ dat we er zouden hebben, dan…

Met chemische wapens valt niet te lachen, maar nu kunnen we ons echt niet inhouden…

Assad: In elk geval hebben we niet gelogen!

Er zijn aanwijzingen dat Duitse bedrijven chemische stoffen hebben geleverd waarmee chemische wapens gemaakt kunnen worden. Hebt u daar meer details over?

Assad: Nee, met zulke zaken hou ik me niet bezig. Maar voor het maken van die wapens hebben we geen hulp uit het buitenland nodig. We zijn zelf experts op dat terrein.

Over hoeveel ton sarin of andere chemische wapens beschikt u op dit moment?

Assad: Dat blijft geheim tot op het moment dat we die informatie aan de daarvoor bevoegde instanties hebben overgemaakt.

En de internationale gemeenschap moet u maar geloven als u zegt dat u geen extra geheime depots heeft?

Assad: Bij internationale betrekkingen gaat het niet om vertrouwen en geloof. Het gaat erom een raamwerk van regels op te stellen. Of u mij als persoon vertrouwt, is niet zo belangrijk. Van belang is dat de instellingen samenwerken: mijn regering en de organisatie die voor de chemische wapens bevoegd is. En ook of ik het vertrouwen van het Syrische volk geniet. Niet het Westen heeft me gevormd, maar Syrië.

U hebt het Westen niet nodig?

Assad: Toch wel, natuurlijk. Maar niet in de plaats van de Syriërs en ook niet in de plaats van de Russen, die echte vrienden zijn. Die begrijpen veel beter wat hier werkelijk op het spel staat. Ze hebben een beter gevoel voor de realiteit. En dat ik ze nu zo ophemel heeft niets te maken met het feit dat we al sinds vele jaren nauwe banden hebben. De Russen zijn gewoon onafhankelijker dan u in Europa, waar men zich zo op de VS oriënteert.

De Russen hebben strategische belangen. Daar is het hen helemaal om te doen.

Assad: Daarover kunt u met president Vladimir Poetin discussiëren. Maar ik zal u nog iets vertellen: de eerste Europeanen komen al vertrouwelijk naar ons toe om te signaleren dat ze onze beoordeling van de situatie, onze analysen en onze zorgen delen, maar dat ze dat niet hardop kunnen zeggen.

Hebt u, gezien de onrust in uw land, de depots met de chemische wapens nog wel onder controle?

Assad: Maakt u zich maar geen zorgen, de depots worden uiterst goed beschermd. Om u helemaal gerust te stellen: het materiaal wordt daar niet gebruiksklaar opgeslagen. Niemand kan het inzetten vooraleer het opera-tioneel is gemaakt.

Ook de depots met de biologische wapens? Want u bezit toch ook B-wapens?

Assad: Daar geven we geen inlichtingen over. Dat valt onder geheime informatie. En als ik dat zo zeg, betekent dat nog niet dat we er misschien toch bezitten.

De brutaliteit van het conflict heeft een kwart van de Syrische bevolking, zes miljoen mensen, op de vlucht gejaagd.

Assad: We hebben geen precieze cijfers. Ook een cijfer van vier miljoen is misschien al overdreven. Veel mensen die hun huis verlaten, trekken naar verwanten en komen in de statistieken niet voor.

U praat erover alsof het om belastingaanslagen gaat, en niet om een humanitaire catastrofe.

Assad: Nee, het is juist omgekeerd. Het Westen gooit met cijfers. Vier, vijf, zeven miljoen. De cijfers komen van u: 70.000 slachtoffers, 80.000, 90.000 en dan 100.000. het lijkt wel een veiling. Maar voor ons gaat het om een tragedie – of het nu om 1000 of om 100.000 slachtoffers gaat.

De mensen vluchten voor u en uw regime.

Assad: Als we over vluchtelingen praten, laten we het dan ook eens hebben over de Turkse regering. Zij gebruikt de cijfers voor haar eigen doeleinden. Ze zet alles in op de humanitaire kaart om die bij de VN tegen ons uit te spelen. Om druk uit te oefenen. Bovendien is het velen om het geld te doen dat ze voor de vluchtelingenhulp krijgen, en dat dan in heel andere zakken verdwijnt. Er zijn een heleboel belangen mee gemoeid. Zeker, je vindt onder de vluchtelingen ook mensen die uit angst voor onze regering gevlucht zijn. Maar het tij keert. 100.000, misschien wel 150.000 vluchtelingen zijn al teruggekeerd.

Hezbollah steunt u nog – als een van de weinigen. De Russische president Poetin blijkt langzaam zijn geduld met u te verliezen. En voor de nieuwe Iraanse president Hassan Rohani zou de toenadering tot de VS weleens belangrijker kunnen zijn dan uw overleven.

Assad: Meer dan ooit is Poetin vast-besloten om ons te steunen. Dat heeft hij met drie veto’s tegen sancties in de VN-Veiligheidsraad bewezen.

Maar de resolutie over de vernietiging van uw chemische wapens heeft hij goedgekeurd.

Assad: Dat was een goede resolutie…

… omdat ze Amerikaanse luchtaanvallen afgewend heeft.

Assad: Er stond geen enkel punt in dat tegen onze belangen in ging. Gezien zijn ervaring met de strijd tegen het terrorisme in Tsjetsjenië weet Poetin wat we hier doormaken.

Vandaar dat u er alle vertrouwen in hebt dat Moskou u het luchtafweersysteem S-300 zal leveren waarop u al maanden wacht?

Assad: Poetin heeft meerdere keren gezegd dat hij Syrië op de meest uiteenlopende terreinen zal steunen en dat hij onze akkoorden zal naleven. Dat geldt niet alleen voor het luchtafweersysteem, maar ook voor andere wapens.

De wereldgemeenschap zal er alles aan doen om uw bewapening te verhinderen.

Assad: Met welk recht? We zijn een staat die zich alleen maar verdedigt. Wij bezetten niemands land. Waarom krijgt Israël, dat wel een bezettingsmacht is, van Duitsland drie onderzeeërs? Precies vanwege die dubbele maatstaven vertrouwen we het Westen niet.

Bent u niet bang dat Israël het nieuwe afweersysteem bombardeert zodra het uit Moskou is aangekomen?

Assad: In deze oorlogssituatie mogen we niets vrezen. We moeten er alles aan doen om sterk te zijn, en we zullen niet toelaten dat iemand ons militaire materieel vernietigt.

En als dat toch gebeurt?

Assad: Dan praten we daarover als het zover is.

Vroeger klonk u zelfbewuster, vooral als het om Israël ging.

Assad: Nee. We hebben vrede en stabiliteit nodig in deze regio. Dat was altijd ons oogmerk. Vooral als het over vergelding gaat, moeten we ons afvragen: waartoe leidt dit alles? Vooral nu, nu we tegen Al-Qaeda vechten, moeten we voorzichtig optreden zodat we geen nieuwe oorlog ontketenen.

Vanaf welk punt meent u te kunnen zeggen dat Al-Qaeda verslagen is?

Assad: Als we weer stabiliteit hebben. Om dat te bereiken, moeten we ons eerst van de terroristen ontdoen. Daarna moeten we die gruwelijke ideologie van ons afschudden die al tot in enkele regio’s van Syrië is door-gedrongen. Het mag niet zijn dat een achtjarige iemands hoofd probeert af te snijden, terwijl andere kinderen daar luid jubelend op staan toe te kijken alsof het een voetbalmatch is. Dat is in het noorden van het land werkelijk gebeurd. We raken moeilijker van die mentaliteit af dan van chemische wapens.

Zo’n tafereel zou ons in Somalië niet verrassen. Maar in Syrië?

Assad: Het is vreselijk wat we aan gruwelijkheden beleven. Denkt u maar aan die bisschop die ze met een mes de keel hebben doorgesneden.

Toch gelooft u dat u naar het Syrië van voor de opstand kunt terugkeren?

Assad: Wat de stabiliteit betreft: ja. Als we de miljardenhulp uit Saudi-Arabië en Qatar kunnen blokkeren en als de logistieke hulp uit Turkije uitblijft, dan kunnen we het probleem in een paar maanden oplossen.

Is een onderhandelde oplossing nog mogelijk?

Assad: Met de militanten? Nee. In mijn opvatting draagt een politieke oppositie geen wapens. Als iemand de wapens neerlegt en naar de normaliteit wil terugkeren, dan kunnen we daarover praten. Er zijn trouwens al opstandelingen uit het kamp van de rebellen naar ons overgelopen. Ze vechten nu in onze rangen.

In de ogen van de wereld-gemeenschap bent u schuldig aan de escalatie van dit conflict, waarvan het einde niet in zicht is. Hoe leeft u met die schuld?

Assad: Het gaat niet om mij. Het gaat om Syrië. De situatie in mijn land deprimeert me. Daar maak ik me zorgen om, niet om mezelf.

Staan uw vrouw en uw drie kinderen nog aan uw kant?

Assad: Vanzelfsprekend. Ze hebben Damascus nog geen moment verlaten.

Is het al eens bij u opgekomen dat u zou kunnen eindigen als de Roemeense dictator Nicolae Ceausescu? Na een kort proces werd hij door zijn eigen soldaten tegen de muur gezet en doodgeschoten.

Assad: Ik maak me om mezelf geen zorgen. Als ik angst zou voelen, was ik al lang weg uit Syrië.

© Der Spiegel

DOOR DIETER BEDNARZ EN KLAUS BRINKBÄUMER IN DAMASCUS – © Der Spiegel

‘We hebben nooit beweerd dat we geen chemische wapens hadden.’

‘Als ik voel dat de mensen niet meer achter me staan, zal ik me niet kandidaat stellen om mezelf op te volgen.’

‘Enkelingen hebben fouten gemaakt die ze voor hun eigen rekening moeten nemen. We begaan allemaal vergissingen.’