Het succes van Noël Slangen steunt vooral op een stevig netwerk van goede vrienden die aan hem denken als er gecommuniceerd moet worden. Dat netwerk is sterk geworteld in de kringen rond gouverneur Steve Stevaert (SP.A) van Limburg.
In de eerste week van april verschenen in de krant De Standaard enkele vernietigende artikels over de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM): de vennootschap die de Vlaamse regering op 8 augustus 2003 oprichtte om de verkeersinfrastructuur in Antwerpen aan te passen. Het verkeer in de regio moet in de toekomst een stuk vlotter dan vandaag.
Het belangrijkste project is het sluiten van de Antwerpse Ring door de Oosterweelverbinding, met als pronkstuk een ellenlange brug (De Lange Wapper) over een deel van de haven.
Maar de start van BAM was allesbehalve een schoolvoorbeeld van goed bestuur. De Standaard toonde aan dat de kosten van de maatschappij ‘onbeheersbaar’ dreigen te worden. In de eerste plannen was in een budget van 1,8 miljard euro voorzien. Dat is nu al tot bijna 4 miljard opgelopen, en er is nog geen centimeter beton gegoten. Daarenboven is er beslist om met slechts één bouwconsortium (Noriant) te onderhandelen nog voor dat zijn definitieve prijs bekend heeft gemaakt. Slecht voor een concurrentiële prijsbepaling dus. Topman Jan Van Rensbergen van BAM zou het Vlaams Parlement ook voorgelogen hebben over de mate waarin de offerte van Noriant overeenstemt met wat gevraagd wordt. Van Rensbergen ondernam trouwens via zijn raad van bestuur pogingen om het controlerecht van het Vlaams Parlement op BAM te beperken.
Veel commotie dus, en BAM besliste om journalist Pascal Dendooven meer uitleg te verschaffen. Daarvoor werd voormalig CD&V-minister Wivina Demeester uitgestuurd, lid van de raad van bestuur van BAM. Samen met Van Rensbergen had ze een informeel gesprek met de journalist, dat ze op band opnam – dat schijnt tot de regels van het huis te behoren. Vervelend was echter dat stukjes van de opname, die intern in BAM circuleerde, naar buitenstaanders werden gelekt, naar verluidt om Demeester in diskrediet te brengen.
Onderzoek wees uit dat medewerkers van het communicatiebureau Groep C & Slangen, indien al niet grote baas Noël Slangen zelf, voor de lekken verantwoordelijk waren. Het bedrijf van Slangen verzorgt vanaf de goedkeuring van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen (MMA) door de Vlaamse regering, op 15 december 2000, de communicatie rond het Antwerpse mobiliteitsdossier.
Demeester, die zich al kritisch over de contracten van Slangens groep had uitgelaten, maakte zich op een raad van bestuur van BAM druk over de lekken, en de rol van Slangen daarin. Er werd gedebatteerd over het beëindigen van het contract met Groep C & Slangen. Tot Ingrid Lieten binnenkwam, directeur-generaal van de vervoersmaatschappij De Lijn en eveneens lid van de raad van bestuur van BAM. Lieten stelde meteen orde op zaken en eiste met luide stem de bewijzen waarmee een even- tuele gerechtelijke procedure van Slangen gecounterd kon worden.
De discussie viel stil. In de notulen van de vergadering wordt over het incident niets gemeld.
Het is lang onduidelijk geweest hoe Groep C & Slangen aan dit contract is geraakt. De groep is in dit dossier nooit in competitie moeten gaan met concurrenten. Feit is dat Slangen, die vanuit Hasselt opereert, intiem bevriend is met Steve Ste-vaert (SP.A), momenteel gouverneur van Limburg, maar in 2000, toen het masterplan ontwikkeld werd, Vlaams minister van zowel Mobiliteit als Openbare Werken. Van Stevaert hoorde Slangen wat er op til was, en wat er verwacht werd.
Ook het contract van eind 2002 voor de communicatie rond de werken aan de Antwerpse Ring (goed voor 2,4 miljoen euro) kwam bij Slangen terecht, met dank aan zijn goede contacten op het kabinet van Stevaert.
GETORMENTEERDE ANTWERPENAAR
Zijn bedrijf (destijds nog Slangen & Partners geheten) maakte een zeshonderd pagina’s lang document in vier delen, waaronder een door insiders als ‘redelijk belachelijk’ omschreven luik over de psychologie van de Antwerpenaar – zo is de Antwerpenaar nog altijd getormenteerd door de Spaanse bezetting van eeuwen geleden.
Ondertussen hadden de studiebureaus Arcadis-Gedas, Technum en Grontmij samen de tijdelijke vereniging Studiegroep Antwerpen Mobiel (of TV SAM) opgericht. Die werd in de herfst 2001, na een Europese aanbesteding, ingehuurd om de studies voor de realisatie van het masterplan te coördineren. Bijna onmiddellijk na de oprichting werd Slangens bedrijf in onderaanneming ingeschakeld om de communicatie te verzorgen.
Het is niet duidelijk of het aanvankelijk de bedoeling was die onderaanneming via een openbare aanbesteding toe te wijzen. Vroegere medewerkers van Slangen stellen dat er wel aan een soort aanbesteding is gewerkt – voor een goed begrip: op het bureau van Slangen zelf dus – maar ze weten niet wat daarmee is gebeurd. ‘In ieder geval’, zegt een rechtstreeks betrokkene, ‘is Slangens offerte nooit vergeleken met offertes van concurrenten, want die waren er niet. Slangen heeft in dit dossier altijd cavalier seul kunnen spelen.’
Slangen heeft ook een nauwe band met Arcadis-Gedas, een van de drie componenten van TV SAM. In een aantal mobiliteitsdossiers, en in het Limburgse toeristische project Velocity, duiken de twee gelinkt aan elkaar op. De Limburgse tak van Arcadis-Gedas wordt gerund door Rudi Wouters, SP.A-lid en echtgenoot van directeur Lieten van De Lijn. Lieten en Wouters behoren, net als Slangen, tot de vriendenkring van Stevaert.
Toen BAM zelf na wat gedoe eind 2003 van start was gegaan, werd beslist de onderaannemingen van TV SAM, dat vanaf dan rechtstreeks aan BAM moest rapporteren, opnieuw te bekijken om na te gaan of er geen concurrentiëlere prijs bedongen kon worden. Voor de juridische en financiële luiken werd dat inderdaad gedaan. De kantoren Stibbe en Deloitte werden gewogen tegen andere kandidaten en goed bevonden. Maar voor het communicatieluik, toch goed voor een budget van 3,1 miljoen euro per jaar, kwam er nooit zo’n vergelijkende procedure.
Vlaams volksvertegenwoordiger Jan Peumans (N-VA), vroeger directeur bij De Lijn, heeft in het parlement al regelmatig vragen over de zaak gesteld. Het leverde hem banvloeken uit de hoek van Stevaert op. Voorzitter Bart De Wever van de N-VA is al discreet gepolst of hij Peumans inzake Slangen niet wat kon intomen.
Peumans wil weten wat Groep C & Slangen presteert voor het vele geld dat het bedrijf krijgt. De groep strijkt jaarlijks bijna 900.000 euro van BAM op voor adviesverlening – geld dat deels in een forfaitair systeem betaald wordt, zodat moeilijk te controleren valt wat ermee gebeurt. In 2006 kreeg Groep C ook zijn bijna 900.000 euro, maar van de 2,2 miljoen die daarnaast voorzien was voor klantencontracten, zoals de aankoop van advertenties, werd slechts de helft besteed. De nood aan communicatie was dus blijkbaar niet zo groot als gepland, maar dat veranderde niets aan het bedrag dat Groep C binnenhaalde.
IMBECIEL EN MONGOOL
Het Rekenhof en het auditkantoor Price-WaterhouseCoopers (PWC) bogen zich al over de communicatiecontracten. Het Rekenhof zag geen fundamentele problemen. PWC stelt in een voorlopig rapport van maart 2006 dat er in dit dossier verhoudingsgewijs veel gecommuniceerd wordt. De gunningscommissie die over de toewijzing van het masterplan had beslist, was ervan uitgegaan dat maximaal één procent van het totaalbudget voor de werken aan communicatie mocht worden besteed. Maar op zijn minst tot vorig jaar slorpte het communicatieluik liefst 4,5 procent van de betalingen op. Voor de maand juli 2005 kon PWC vaststellen dat, voor het deel van de activiteiten dat gecontroleerd kon worden, Groep C & Slangen meer had aangerekend dan er gepresteerd was.
PWC stelde ook vragen over het gebrek aan controle op de medewerkers van Slangen die aan het project werken. Het risico op erosie van de vaardigheden binnen het team is reëel, staat er in het verslag. Dat was geen onrealistische stelling. Niet zelden werden bestuurders van BAM met een 25-jarige stagiair van Groep C & Slangen geconfronteerd – Slangen werkt graag met (goedkope) stagiairs. Hij heeft de neiging om mensen te willen stimuleren door het slechtste in hen naar boven te halen, via scheldpartijen en regelrechte vernederingen. Imbeciel en mongool zijn z’n geliefkoosde scheldwoorden. Het personeelsverloop bij Groep C & Slangen is bijgevolg groot.
Op 18 mei 2006 besluit manager Van Rensbergen van BAM in een vertrouwelijke nota dat er een ‘structureel probleem’ is met de dienstverlening in onderaanneming van Groep C & Slangen aan TV SAM. BAM heeft ‘contractueel niet de mogelijkheid om de onderaannemer rechtstreeks aan te sturen’, en ‘heeft te weinig informatie om de marktconformiteit van de prestaties te beoordelen’. Van Rensbergen stelde voor ‘naar analogie met de ondersteuning op juridisch en financieel vlak deze dienstverlening… afzonderlijk op de markt te brengen’.
Maar desondanks gebeurde dat niet. Slangen doet nog altijd wat hij wil, ondanks het feit dat BAM zelf een chef-communicatie heeft, Nick Orbaen, die momenteel op zoek is naar een nieuwe job (wat hij niet wil bevestigen). ‘De juridische en financiële luiken van TV SAM werden op de markt gebracht, omdat gebleken was dat er veel meer input vanuit deze hoeken nodig was dan aanvankelijk voorzien’, stelt Orbaen in eerste instantie. ‘Voor het communicatieluik was dat niet het geval.’
FYSIEKE INTIMIDATIE
Die uitleg strookt echter niet met Van Rensbergens vertrouwelijke nota. ‘We hebben nu meer controle op de activiteiten van Groep C’, vult Orbaen aan nadat hij met de inhoud van de nota is geconfronteerd, ‘omdat we deelcontracten opstellen waarin we drie maanden vooruitkijken. We kunnen dan achteraf toetsen of de geleverde prestaties overeenstemmen met de afspraken.’
Maar dat is nog altijd geen confrontatie met voorstellen van concurrenten.
Zodra Slangen zich ergens naar binnen heeft gewurmd, probeert hij alles naar zich toe te trekken. Hij belt rechtstreeks naar ministers en managers om onverbloemd zijn mening te zeggen. Daarbij denkt hij niet altijd even goed na. Toen er begin maart dit jaar commotie was rond BAM na een woelige hoorzitting in het Vlaams Parlement, kreeg BAM-manager Van Rensbergen een dringend telefoontje om tientallen aangetekende brieven voor onteigeningen tegen te houden, omdat de sfeer op dat moment sterk anti-BAM was. Paniekvoetbal, waar niet veel overleg aan te pas kwam.
De kraste zet van Slangen, in de perceptie van BAM-bestuurders, was het mediapartnerschap dat hij in 2005 met Concentra afsloot: de mediagroep die de Antwerpse en Limburgse regionale televisiezenders controleert, evenals de Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. Een andere intieme vriend van Slangen (en Stevaert), Ernest Bujok, is directeur audiovisuele media van Concentra. Zonder rekening te houden met het bestaan van het bedrijf BeMedia dat in principe alle overheidscommunicatie via de media verzorgt, drukten Slangen en zijn medewerkers door dat Concentra en De Persgroep van Het Laatste Nieuws tien jaar lang 1,3 miljoen euro per jaar mogen verdelen voor advertenties en verkeersjournaals.
In een adviesnota van 13 oktober 2005 voor BAM rekent Groep C & Slangen af met BeMedia, dat als een ‘erg agressieve commerciële partij’ wordt omschreven die niet aarzelt ‘geruchten te verspreiden, intensief te lobbyen en in nota’s bewust dingen te verzwijgen of te misleiden’. Dat klinkt als de huispolitiek van Groep C & Slangen zelf. Hetzelfde met het verwijt dat BeMedia voorbereidende technische nota’s heeft opgesteld: ‘Dat is alsof een aannemer voor de BAM een advies voor de aanbesteding van bijvoorbeeld Oosterweel zou opstellen.’ Er zijn gevallen gedocumenteerd waarin Slangen ook dat deed.
Waartoe al dat ongecontroleerde gekonkelfoes kan leiden, bleek toen duizenden mobiliteitsgidsen vernietigd moesten worden, omdat ze niet verdeeld raakten. Een flagrant geval van overproductie. Groep C & Slangen, dat álle praktische activiteiten moet uitbesteden, had een minderhindermanager van De Lijn gidsjes laten maken, die gedrukt werden door Concentra, en verdeeld moesten worden door onder meer De Lijn zelf en de Unie van Zelfstandige Ondernemers (Unizo), waar Slangen ook een speciale band mee heeft (zie verder). De stapels bleven echter te lang liggen.
Twee personeelsleden van BAM, Leo Van der Vliet en Bart Van Camp, schreven op 17 oktober 2005 een vertrouwelijke adviesnota, waarin ze hun twijfels uitten over het mediapartnerschap. Ze stelden dat een samenwerking met BeMedia twintig procent goedkoper zou zijn dan het voorstel van Groep C & Slangen, en dat hij de uitgetrokken grote sommen voor Concentra en De Persgroep alleen verantwoordt door te wijzen op de noodzaak van het ‘creëren van goodwill bij de Antwerpse media en hun lezers’. Ze wijzen op de strikte scheiding tussen redactionele en commerciële directies bij de pers die Slangen blijkbaar ontgaan was.
Het leverde hen de banbliksems van Slangen op. Hij stormde met een armada van een tiental medewerkers een kantoor binnen om een van hen, zoals genotuleerd in een intern managementcomitéverslag, fysiek te intimideren. Hij voerde de druk op voorzitter Fernard Desmyter van de raad van bestuur van BAM op, waarna de twee mannen een aantal bevoegdheden inzake communicatie kwijtspeelden.
Van Camp hield het daarna niet lang meer vol bij BAM. Hij vertrok, maar kan op 25 mei langs de grote poort terugkomen. Hij is namelijk voorgedragen als lid van de raad van bestuur van BAM.
Dat Slangen geen oog heeft voor de scheiding tussen redactie en commerciële directie van een krant, heeft ongetwijfeld met zijn Limburgse roots te maken. Zijn hechte banden met de mediagroep Concentra duiken ook op in een ander mobiliteitsdossier: dat van de Noord-Zuidverbinding in Limburg, nog een project van grootschalige wegenwerken. Toen een concurrent van Groep C & Slangen in deze context informatie inwon bij Paul Philips van Concentra, kreeg hij te horen dat hij geen inlichtingen kon krijgen, omdat Concentra al in zee was gegaan met Groep C & Slangen. Concentra werkte zelfs mee aan het opstellen van de offerte van Groep C. Philips bevestigt dat hij in dit kader contact zocht met Groep C en met de Hasseltse communicatiegroep RCA (die dat overigens ontkent). Hij stelt dat Concentra veel kan verwachten van een goed contact met een bureau dat veel overheidsopdrachten krijgt.
TWEE TUNNELS OP EEN BAAN
De Noord-Zuidverbinding is een omstreden dossier, omdat er in Houthalen-Helchteren veel hinder zou kunnen zijn door de aanleg van twee tunnels op het traject Grote Baan. Een groep bewoners opteert er voor een omleiding van de weg rond de dorpskern. De afdeling Wegen en Verkeer Limburg van het Agentschap Infrastructuur, onder leiding van Gijs Moors, krijgt op 19 augustus 2005 twee offertes binnen voor de communicatie rond deze kwestie, van de Groep C & Slangen en van RCA. In totaal is een budget van meer dan 750.000 euro voor drie jaar uitgetrokken.
Groep C & Slangen haalde het na drie jureringsrondes, ondanks het feit dat hij duurder was dan de andere kandidaat. In de derde ronde werd het advies ingewonnen van Patrick Debaere, expert uit het Antwerpse mobiliteitsdossier waarin Slangens groep al jaren actief is. Ook de vijfkoppige jury leek op Slangens maat geschreven. Moors is een vertrouwensman van Ste- vaert en werd eind maart 2003 op het kabinet van Gilbert Bossuyt (SP.A), Stevaerts opvolger op Mobiliteit en Openbare Werken, gedropt om de Limburgse dossiers te behartigen. Stevaert werd toen zelf voorzitter van de SP.A. Verder was er Sven Lieten, broer van Ingrid van De Lijn, prominent Limburgs SP.A-lid, oud-kabinetsmedewerker van Stevaert en mobiliteitsbegeleider onder Moors. En Theo Veyfeyken, communicatieambtenaar van de provincie Limburg en de man verantwoordelijk voor de onlangs door de Raad van State vernietigde beoordeling in een andere aanbesteding (voor een ‘strategisch regiomarketingplan’ van de provincie) waarbij Slangen aan het langste eind had getrokken, hoewel hij veruit de duurste offerte had ingediend.
SPARTACUS EN SP.A
RCA en Groep C & Slangen staan ook tegenover elkaar in een ander verhaal: het Spartacusplan van De Lijn van Lieten. Dat ambitieuze mobiliteitsplan, waar Stevaert al sinds 2003 mee leurt, wil in Limburg onder meer drie lange tramlijnen aanleggen, van Hasselt naar Maastricht, naar Maasmechelen en naar Lommel. Om het project op de rails te krijgen, worden er voor 16 miljoen euro studies besteld, waaronder een stevig luik communicatie. Er moet dus in feite al gecommuniceerd worden voor er beslist is of het plan zinvol is.
Slangen doet weer mee samen met het studiebureau Arcadis-Gedas van Lietens echtgenoot Wouters. RCA is gelinkt aan Grontmij. Er wordt hard gewerkt aan de offertes, die binnen moesten zijn op 23 februari, maar de consternatie is groot wanneer vlak voor de verdediging van de projecten in Hasselt (op 27 maart) de boodschap komt dat de gunning voor onbepaalde tijd is geschrapt. Officieel heet het dat er een nieuwe structuur komt om het project uit te werken, officieus dat het verschil in kwaliteit tussen de twee voorstellen zo groot was dat het onmogelijk was Slangen en Arcadis-Gedas te laten winnen.
Lieten verschaft terzake geen duidelijkheid, want volgens haar is er nog helemaal geen gunningsprocedure. Ze stelt ook dat Arcadis-Gedas, waar haar man gewoon werknemer is, niet veel voor De Lijn werkt, en dat het ‘zijn eigen zaken zijn’. Ten slotte poneert ze dat ze niet wil meewerken aan de pogingen van Knack om ‘mijnheer Slangen’ te beschadigen.
In de wandelgangen is nog te horen dat Slangen meegeschreven heeft aan de voorbereidende nota’s voor het Spartacusproject, dat een echt SP.A-project is, getuige – heel grappig – de eerste drie letters van de naam van de Romeinse slaaf naar wie het project vernoemd is. Op de website van Groep C & Slangen staat het Spartacusplan (‘actorenanalyse en communicatiestrategie’) inderdaad al vermeld bij de gerealiseerde projecten.
Groep C & Slangen boert trouwens goed met De Lijn. De groep maakte ook al een strategisch advies voor het Pegasusplan van De Lijn, dat onder meer de tramlijnen in de Antwerpse regio fors wil uitbreiden. En werkte voor De Lijn een minderhinderconcept voor handelaars bij tramwerken uit.
Groep C & Slangen sleepte onlangs ook het contract van de Vlaamse overheid voor ‘de provinciale coördinatiepunten wegwerkzaamheden’ in de wacht. Dat leek een op het eerste gezicht afwijkend verhaal in de Slangencontext, omdat de verantwoordelijke minister nu Kris Peeters van CD&V is. Maar de woordvoerder van de minister, Luc De Seranno, werkte ook onder Peeters toen die nog chef was van Unizo. Hij werkte toen intensief met Slangen samen in een aantal acties voor de promotie van Unizo.
De Seranno is er evenwel als de kippen bij om te benadrukken dat Peeters geen rol speelde bij het uitwerken van het contract voor de provinciale coördinatiepunten. Dat initiatief kwam van de administratie. Sleutelfiguur, en lid van de driekoppige jury die de offertes moest beoordelen, was Gijs Moors. Dezelfde Stevaert-man van daarnet.
DOOR DIRK DRAULANS
