Toen Herman De Croo voorzitter van de VLD werd, beloofde hij de partijstatuten te veranderen. Volgende zaterdag, op een congres in Kortrijk, wil hij het erop wagen.
NAAR GOEDE VLD-TRADITIE maken de liberale militanten zich nog eens op voor een lang en misschien spannend politiek weekeinde. Op een driedaagse bijeenkomst in Kortrijk worden de omstreden statuten herzien, die in 1993 in dezelfde stad met veel ruzie en tegenkanting werden goedgekeurd. Daarbij werden de erfgenamen van de traditionele PVV hard aangepakt. Jean Pede, Louis Bril en wijlen Emiel Flamant, de toenmalige voorzitter van het Liberaal Ziekenfonds, maakten zich bijzonder boos omdat de jonge Turken onder leiding van Guy Verhofstadt een staatszaak van artikel 18 maakten. Daarin prijkte een absoluut verbod : ?De VLD-mandataris kan ook geen belangrijke bestuurs- en/of leidinggevende functie uitoefenen in een mutualiteit, vakbond, werkgeversorganisatie of beroepsfederatie.? Flamant verliet woedend het congres en Pede voelde zich heel triest. ?Ik was altijd een volkse liberaal en met deze verklaart de partij onnodig de oorlog aan de sociale organisaties.?
Meer dan drie jaar later wil de nieuwe partijleiding vrede met de blauwe zuil en toont ze zich bereid om de leiders van ziekenfondsen en vakbonden weer in de partijbesturen te koesteren. Als het congres de partijtop volgt, wordt het absoluut verbod opgeheven.
Mede door de onvrede van de traditionele PVV’ers werd Herman De Croo en niet Patrick Dewael vorig jaar partijvoorzitter. De Croo engageerde zich om de grootste wrevelpunten uit de partijstatuten te halen. Toch ontkent hij dat de klok wordt teruggedraaid. ?Het tegendeel is waar, tenminste als men ons volgt. Inzake de belangenvermenging zullen we ons heel gearticuleerd en streng opstellen. En verder willen we dat de burgerdemocratie hoogtij blijft vieren. De leden kunnen de voorzitter en alle besturen blijven kiezen en de lijstvorming wordt democratischer dan ooit. Als het congres ons volgt, zal men voortaan de kandidatenlijsten wèl kunnen veranderen. Het is niet zo dat we de fundamenten van Verhofstadt slopen. De veranderingen die we aanbrengen, zijn noodzakelijk, want sommige vroegere bepalingen zijn hypocriet.?
Omdat het een riskante operatie betreft, nam De Croo zijn voorzorgen. Onder leiding van Annemie Neyts ontmijnde een goed gedoseerde werkgroep, waarin zowel de traditionalisten (Bril en Ward Beysen) als de voormalige kompanen van Verhofstadt (Dewael en Karel De Gucht) waren vertegenwoordigd, het terrein. Ze trokken met hun ontwerpresoluties naar alle arrondissementele besturen, luisterden en herschreven nadien niet zelden hun oorspronkelijke tekst. Er ging dus veel overleg aan de uiteindelijke voorstellen vooraf. Toch kondigt dit weekeinde zich opnieuw een lange palaver aan. In totaal liepen 516 amendementen binnen en sommige daarvan zullen vrijwel zeker geanimeerde debatten uitlokken.
GEMEENTEKREDIET.
Om de statuten te veranderen, is immers een tweederde meerderheid van de aanwezigen vereist. Dat is veel en het kan niet worden uitgesloten dat het quorum over sommige punten niet wordt gehaald. Op het einde van vorige week werden al bij de achthonderd inschrijvingen geteld, zodat de kans groot is dat het congres bij de duizend aanwezigen zal verzamelen. Hoe die zullen stemmen, durft niemand te voorspellen. Een VLD-congres verloopt nu eenmaal veel minder gedisciplineerd dan één van de CVP of de SP. Bovendien kan niet worden uitgesloten dat Verhofstadt of zijn aanhang toch een principieel debat wenst uit te lokken. In het beste geval kunnen ze er dan in slagen om een significante minderheid te mobiliseren, want een meerderheid lijkt niet haalbaar. In tegenstelling tot drie jaar geleden zullen de radicalen het nu tegen de partijtop moeten opnemen. Dus, tegen De Croo, maar ook tegen Neyts, Dewael, De Gucht en Rik Daems, die zich bij de nieuwe koers hebben neergelegd en ondanks de vroegere meningsverschillen loyaal met de nieuwe partijvoorzitter werken.
Om dat doel te bereiken, heeft De Croo zich trouwens hard ingespannen. Bij de vernieuwing van de goed gehonoreerde VLD-mandaten in het Gemeentekrediet, bijvoorbeeld, werden zijn voormalige tegenkandidaten Dewael en Daems in de watten gelegd. Dat schept een band en een loyauteit. Er moest trouwens, omwille van de vele betwistingen en controverses, hoe dan ook aan de VLD-grondwet gesleuteld worden. Vorig jaar moest de statutaire commissie zich nog over circa tweehonderd geschillen buigen of meer dan zeshonderd op vier jaar tijd. De Croo was dat meer dan beu. ?Ik wou absoluut van die palavers af. We hebben de vorige jaren veel geleerd en beseffen nu dat al de cactusachtige uitwasemingen uit de statuten moeten.?
Met uitzondering van de artikelen 1 en 2 heeft de werkgroep-Neyts aan alle artikelen gesleuteld. De naam van de partij Vlaamse Liberalen en Democraten, partij van de burger, blijft bijgevolg behouden. Zo ook de belangrijke derde alinea uit artikel 2 : ?De VLD zal geen samenwerking, onder welke vorm ook, aangaan met partijen of groeperingen welke doelstellingen nastreven strijdig met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.? De enige die deze bepaling wil schrappen, zo blijkt uit de amendementen, is ene Herman Schaerlaeckens. De VLD-Jongeren daarentegen willen alle deuren die naar extreem-rechts leiden, dichtspijkeren en dienden een amendement in die zin in. ?Mandatarissen die artikel 2, alinea 3, overtreden zullen het lidmaatschap van de partij ontzegd worden voor een periode van vijf jaar.?
Nogal ingrijpende wijzigingen komen er in de bestuursstructuren. Alle bestuursniveaus, zo stelt de werkgroep-Neyts, moeten op elk ogenblik voor tenminste de helft uit niet-mandatarissen bestaan. In het vroegere systeem kon dat al eens fout lopen, omdat de secretaris, de penningmeester en eventueel de politiek secretaris, die door de voorzitter worden aangeduid, in deze verdeling niet werden meegerekend. Nieuw is ook dat de werkgroep-Neyts mensen in het bestuur wil laten coöpteren die niet door de leden werden verkozen. De principes van de burgerdemocratie blijven echter voor tachtig procent overeind. In totaal zou slechts twintig procent van het bestuur uit niet-verkozen leden mogen bestaan.
CUMUL.
Terwijl er in de oude PVV naar hartelust gecumuleerd werd, wou de VLD veel strikter optreden. De verkozenen konden slechts één mandaat uitoefenen, tenzij een tweederde meerderheid daar bij de voorverkiezingen anders over oordeelde. Die drempel wil de werkgroep-Neyts verlagen en tot een gewone meerderheid terugbrengen. De Gucht, lid van de werkgroep, noemt deze bijsturing een noodzaak. ?Op dit ogenblik zijn dertig mandatarissen in overtreding. Eén mandataris kun je uitsluiten, maar geen dertig. Als je daaraan begint, lijdt de partij onherstelbare schade.?
Als een van de blikvangers van de VLD gold de inspraak van de leden bij het opstellen van de kandidatenlijsten. Niet het bestuur, maar de leden en de geregistreerde kiezers zouden voortaan over de volgorde van de kandidaten beslissen. Daarom werden voorverkiezingen gehouden. De ontnuchtering bleef echter niet uit. Soms haalde de ontwerplijst niet eens dertig procent van de uitgebrachte stemmen en werd hij toch aanvaard, omdat de tegenstemmers in verspreide slagorde opereerden. De werkgroep heeft nu een voorstel uitgewerkt, dat het de leden gemakkelijker maakt om zelf de lijst samen te stellen. Indien de ontwerplijst geen meerderheid behaalt, volgt er een tweede voorverkiezing, waarop iedereen zijn voorkeurlijst moet samenstellen. De kandidaat die de meeste ééntjes achter zijn naam krijgt, wordt dan lijsttrekker, ongeacht de bedenkingen van het bestuur. Het is een wezenlijke verbetering, maar het vraagt wel een grote inzet van de leden. Voor de eigenlijke verkiezing plaatsheeft, moeten ze zich zeker één keer, zoniet twee keer naar het stemhokje begeven. Zelfs voor mondige burgers is dat veel.
Meer dan om het even welke partij is de VLD gebiologeerd door statuten. Neyts spreekt zelfs over een statutenterrorisme. ?Het verbaast me altijd,? aldus Ludo Asselberghs van het nationaal VLD-secretariaat, ?hoe dikwijls het kleine boekje op vergaderingen wordt bovengehaald. Blijkbaar heerst bij ons de mentaliteit dat alles verboden is, wat niet expliciet wordt toegestaan. Zeker voor liberalen is zo’n houding ongewoon.?
Volgens VLD-kenners hebben de lacunes in de vorige statuten daaraan schuld. De VLD-leden hadden trouwens reden om op hun hoede te zijn. Indien werd vastgesteld dat ze de statuten overtraden, was er slechts één mogelijke sanctie : de zwaarste, uitsluiting. Nu komt er allicht een flexible respons en wordt de keus ingebouwd tussen verwittiging, blaam, schorsing en uitsluiting.
ZUILVRIENDELIJK.
Niet het partijbestuur of de partijvoorzitter beslist over de sancties. Hier speelt de ?scheiding der machten? en doet de statutaire commissie uitspraak. Ze bestaat uit negen leden. Naast een gewezen nationale voorzitter tot dusver was het de uittredende voorzitter , die er ambtshalve deel van uitmaakt, worden de acht andere commissieleden door de basis verkozen. Alleen personen die geen bestuurs- of politiek mandaat bezitten, zijn verkiesbaar. De rol van deze instantie kan bezwaarlijk overschat worden. Alle klachten worden door haar behandeld en de vorige jaren bezweek ze bijna onder de dossiers. Of dat zal verminderen, is niet evident, want de commissie ziet haar bevoegdheid nog uitgebreid. Omdat het absoluut verbod van een VLD-mandaat en een bestuursfunctie in vakbond en ziekenfonds springt, moet de commissie in geval van betwisting uitspraak doen. Als de cumul leidt tot belangenvermenging, moet de betrokkene zijn VLD-mandaat opgeven. Zoals voor de andere mandatarissen gaat het om een regeling à la carte en steeds moet de statutaire commissie de knopen doorhakken.
Volgens De Gucht, die in 1993 als verslaggever fungeerde, is er geen sprake van een restauratie. ?De democratische verkiezingen van het bestuur en de voorzitter wil niemand ongedaan maken. Dat is een verworvenheid, waarop niemand kan terugkomen. In vergelijking met de heksentoeren die de CVP uithaalde om een kiesstrijd rond het voorzitterschap te vermijden, geeft de VLD blijk van een zeldzame volwassenheid. Artikel 18 had natuurlijk een symboolfunctie, maar de menselijke natuur is wat ze is. Het is niet goed als de sfeer tussen de partij en de bevriende organisaties blijvend verzuurt. Overigens zijn de zuilen van de VLD zo klein dat ze bij de federale of Vlaamse besluitvorming nauwelijks een vinger in de pap hebben.?
Paul Goossens
Herman De Croo, Guy Verhofstadt en Patrick Dewael (van links naar rechts) : geen sprake van restauratie.
Herman De Croo : gearticuleerde opstelling.
