In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Hugo Schiltz over het ontslag van Etienne Schouppe, de Vlaamse reflex van de VLD, de tabakswet, resolutie 1441, en de controverse rond Turkije en de EU.
nMijnheer Schiltz, de raad van bestuur van de NMBS heeft Etienne Schouppe ontslagen als manager van ABX. Een politiek ontslag?
HUGO SCHILTZ: Er is minstens een sterke politieke inslag in de hele ontslagprocedure geweest. Anders is het moeilijk te begrijpen waarom men eerst een opsplitsing tussen NMBS en ABX heeft doorgevoerd met Etienne Schouppe aan het hoofd van ABX, en nu overgaat tot een herstructurering van ABX inclusief het ontslag van Schouppe. Alsof men een paar maanden geleden niet op de hoogte was van de financiële gegevens van ABX. Toen ging men er blijkbaar van uit dat er een toekomst was voor dat bedrijf, dan moet men ook aanvaarden dat de uitbouw ervan, vanop een heel smalle kapitaalsbasis, tijd vergt. Schouppe beweert dat er van volgend jaar af aan positieve cashflow zal zijn en nadien zelfs rooskleurige vooruitzichten. Het lijkt me niet zo moeilijk om door revisoren te laten controleren of die voorspelling rea- listisch is. De enige logica die ik zie in het ontslag van Schouppe is een persoonlijke aversie jegens hem bij bepaalde personaliteiten, die ofwel tot de politieke klasse behoren ofwel er professioneel dicht bij aanleunen. De manier waarop een en ander is verlopen, vind ik nogal onsmakelijk.
Er was al het ontslag van Schouppe bij de NMBS, daarna de vaudeville met Christian Heinzmann. De regering maakt geen goede beurt met het NMBS-dossier.
SCHILTZ: Wij missen de kunst om goed om te gaan met overheidsbedrijven. De selectie van de topmensen blijft te veel afhangen van persoonlijke relaties en politieke voorkeuren. De oplossing ligt erin om zowel in NMBS als ABX een commerciële partner binnen te halen die wat tegenwicht kan bieden tegen de politiek. Al ben ik zeker geen voorstander van lukraak privatiseren. De NMBS is een combinatie van een dienst en een bedrijf. Wat het goederentransport betreft is ze een economische en commerciële aangelegenheid, maar de aanleg van het spoorwegnet en de uitbouw van het personenvervoer moeten uitgaan van de overheid. Over de hele wereld blijkt dat de privatisering van het personenvervoer het aanbod verschraalt, zodat wie geen auto heeft problemen krijgt om zich te verplaatsen. Dat staat haaks op de pogingen om het autoverkeer in toom te houden. Dus moeten we maar aanvaarden dat vanuit de globale middelen van de staat een forse hap nodig is om het openbaar vervoer op peil te houden.
VLD-voorzitter Karel De Gucht heeft een nieuw boek geschreven, waarin hij onder meer de Vlaams-Waalse verschillen in de gezondheidskosten aanklaagt.
SCHILTZ: Ik heb al eerder Vlaamse reflexen bij de VLD gekend. Er is een periode geweest dat de VU intense besprekingen met de VLD-top heeft gevoerd, toen de VLD in de oppositie zat. Toen waren ze bereid een heel eind met ons mee te gaan in de richting van een meer confederale opvatting van de staatsinrichting. Van zodra Guy Verhofstadt eerste minister was, heeft hij dat engagement als ballast overboord gegooid. Karel De Gucht stond inhoudelijk veel meer achter de Vlaamse idee, en nu de verkiezingen in aantocht zijn, kan hij het zich veroorloven om wat meer zijn persoonlijke overtuigingen in de verf te zetten. In het vooruitzicht van het VLD-congres was het vanwege De Gucht ook een affirmatie aan de mensen die vanuit mijn partij naar de VLD zijn overgestapt dat hij hun standpunten wel degelijk wil verdedigen. Dat is in het verleden, bij de vorige overstap van VU’ers, wel anders geweest. We zullen zien wat er na de verkiezingen overblijft van deze standpunten.
Wie de Vlaams-Waalse transfers in de sociale zekerheid ter discussie stelt, krijgt doorgaans een mep terug van de houten hamer van de solidariteit. Maar in feite gaat het om een beheersprobleem en zelfs om een probleem van maatschappelijke cultuur, die steeds meer gaat verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië. Dat kan op termijn alleen uitmonden in een akkoord dat ieder de zaken beheert zoals hij wil, binnen bepaalde enveloppes. En daarin kan gerust een solidariteitsbijdrage worden verrekend.
Minister-president Patrick Dewael (VLD) wil een Vlaams front vormen. Maar in 1999 had het Vlaams parlement al een gemeenschappelijke eisenbundel opgesteld, die is verre van verwezenlijkt.
SCHILTZ: Met het Lambermontakkoord is daarvan een deel gerealiseerd. Het gaat wel om zeer technische onderdelen waarvan het effect niet altijd duidelijk zichtbaar is. Ik schat dat het Lambermontakkoord maar voor 55 tot 60 procent is uitgevoerd. Maar ook dat is een constante in onze politiek. In het hele proces van de staatshervorming heb ik zelf heel wat akkoorden mee gesloten, en telkens heb ik vastgesteld dat die nadien nog een tweede en een derde keer genegotieerd moesten worden. Ik wijt dat aan de inertie van de administratie en de verborgen agenda van sommige politieke partijen, die soms niet van plan zijn om het akkoord dat ze tekenen ook uit te voeren. Een onzindelijke gewoonte in de Belgische politiek.
Karel De Gucht trekt ook fel van leer tegen vice-premier Johan Vande Lanotte (SP.A), die stelt dat de ziekteverzekering jaarlijks 6 tot 7 procent extra geld nodig heeft.
SCHILTZ: Geneeskundige zorgen zijn eindeloos, je kunt de kwaliteit altijd verhogen. Je krijgt dan wel iets in ruil dat de moeite waard is, maar je moet weten hoe ver je daarin wil blijven gaan, en hoe je voldoende meerwaarde kunt creëren om het te blijven betalen. Dat is een waardevolle discussie over maatschappelijke prioriteiten.
De VLD heeft in Brussel haar tienjarig bestaan gevierd met een verruimingscongres. Is de VLD de brede volkspartij geworden waarnaar ze de jongste jaren streeft?
SCHILTZ: De partijleiding heeft de risico’s niet geschuwd, maar makkelijk zal het niet zijn. Ik ben geen voorstander van al te sterke zuilen, maar voor een brede volkspartij zijn ze noodzakelijk. Als je in het centrum zowel links als rechts grote massa’s wil bijeenhouden, heb je daaronder een structuur nodig om dat spanningsveld in bedwang te houden. Bij de CVP was dat het ongelooflijke netwerk van allerlei christelijke organisaties, beginnend in de parochie en eindigend in de machtscenakels van Boerenbond of grote banken. Daardoor heeft de CVP heel lang de tegenstellingen tussen ACW, middenstand en burgerlijke vleugel onder controle kunnen houden. Er werd intern een consensus bereikt. Maar dat sociologisch model is aan het afbrokkelen, en nu moet de VLD eigenlijk dezelfde politieke operatie uitvoeren zonder over die onderliggende structuur te beschikken. Dat is niet bepaald een gemakkelijke opgave.
De senaatscommissie pleit met 8 tegen 7 voor een uitzondering op het verbod op tabaksreclame. De VLD-senatoren stemmen verdeeld.
SCHILTZ: Er mogen best thema’s aan het parlement worden voorgelegd waarbij iedereen stemt volgens zijn eigen overtuiging, en niet blindelings volgens de orders van de partij. Tabaksreclame is zo een thema. Maar ik vind wel dat men niet lichtzinnig mag omspringen met de wet. Was het nodig dat België drie jaar eerder dan de EU een verbod op tabaksreclame invoerde? Wellicht niet. Zal het verbod op tabaksreclame het roken doen afnemen? Daarvan ben ik ook niet overtuigd. Maar goed, de wet is nu eenmaal goedgekeurd, het is niet opportuun om hem dan al onmiddellijk voor één of twee manifestaties aan te passen. Dat is geen goed bestuur en schaadt het vertrouwen in democratische structuren en instituten.
Voor Ecolo is deze discussie delicaat. Eerst schaarde de partij zich aan de kant van PS en MR, een dag later maakte ze een grote bocht.
SCHILTZ: Ecolo en Agalev zijn op dat gebied atypische fenomenen. Wij hebben met de Volksunie ook een paar keer aan de regering deelgenomen en globaal genomen hebben onze mensen het daarin niet slecht gedaan, maar bij de volgende verkiezingen kregen we telkens een mep om de oren. Agalev is in deze regering meerdere keren spectaculair uit de bocht gegaan, maar desondanks heb je de indruk dat haar kiezerskorps haar dat niet kwalijk neemt. Dat is uitzonderlijk in ons electoraal systeem.
Internationaal ging veel aandacht naar resolutie 1441 van de Veiligheidsraad over Irak. Saddam Hoessein heeft die aanvaard. Is daarmee de oorlog afgewend?
SCHILTZ: De ervaring leert dat de opbouw van militaire apparaten een eigen dynamiek ontwikkelt die moeilijk onder controle te houden is. De Eerste Wereldoorlog is op die manier uitgebroken. Het antwoord van Saddam lag voor de hand, wat de VN-inspectieteams op het terrein kunnen doen, valt af te wachten. De VS liggen hoe dan ook op de loer om bij het eerste incident toch aan te vallen. Maar net als elf jaar geleden zou dat het Iraakse volk wel eens opnieuw in de armen van Saddam Hoessein kunnen jagen. Veel dissidente Iraakse stemmen hoor je niet, en ik vraag me af of dat alleen door het schrikbewind te verklaren is. Maar de Verenigde Staten doen toch hun zin, dat is het nieuwe element in de wereldorde. Ze voelen zich de enige supermacht en vinden dat een legitimiteit om te beslissen wat er in de wereld mag gebeuren. Dat stemt tot grote bezorgdheid.
Ondertussen laat ook Osama bin Laden weer van zich horen. Noch hijzelf noch zijn netwerk zijn uitgeschakeld.
SCHILTZ: Aanslagen als in Bali bewijzen dat zijn terreurorganisatie inderdaad actief blijft. De kracht van de westerse landen om dergelijke situaties technisch de baas te kunnen, is dan toch niet ongelimiteerd. In hun jacht op Bin Laden ervaren de Amerikanen wat ze al meermaals hebben ervaren, onder andere in Vietnam: zolang een groepering en haar leiding de steun heeft van de bevolking in een bepaalde streek, is het bijzonder moeilijk om haar langs puur militaire weg te vernietigen.
Binnen de EU is een controverse ontstaan rond een verklaring van Conventie-voorzitter Valéry Giscard d’Estaing, die stelt dat Turkije niet tot Europa hoort. De absolute meerderheid die de islamitische AKP heeft behaald, sterkt hem in die overtuiging.
SCHILTZ: Men moet goed op de hoogte zijn van de toestand in Turkije om nu al de waarde van die AKP juist te kunnen inschatten. In elk geval zou het van de EU een grote fout zijn om Turkije weg te jagen en in de armen van de islamlanden te drijven. De eigenlijke vraag is: kan er een voor het Westen aanvaardbare vorm van de islam worden ontwikkeld? Daar had men twintig jaar geleden aan moeten beginnen. Ik heb indertijd gepleit voor de oprichting van een islamitische theologische faculteit in West-Europa, desnoods in het neutrale Zwitserland. In de islam zijn er ongetwijfeld verstandige mensen die deze wetenschappelijke kans hadden aangegrepen. Dan hadden vandaaruit de imams kunnen komen die de leiding zouden nemen over de islam in de lidstaten of de kandidaatlidstaten van de EU, terwijl ze nu komen uit fundamentalistische landen als Saudi-Arabië. De CIA had beter in dat project geïnvesteerd dan in allerlei eigenaardige avonturen en cowboy-acties.
Helaas is men indertijd op die suggestie niet ingegaan, en plots ontdekt men nu dat er een groot probleem is. Met Turkije zou ik in elk geval een intense dialoog onderhouden, ook met de AKP. Het is misschien beter dat de moslimpartij in de regering zit dan dat ze vanuit de oppositie ageert. Als je ziet hoe bijvoorbeeld in Algerije niet-islamitische partijen te werk zijn gegaan om islamitische partijen het zwijgen op te leggen, moet je niet verwonderd zijn dat die laatste aan aanhang winnen.
Koen Meulenaere
Hugo schiltz: ‘ De VLD mist het netwerk van organisaties waarop de CVP steunde.’
