De regering wil in 2004 een ‘eenmalige bevrijdende aangifte’ of fiscale amnestie doorvoeren. In fiscale kringen is de scepsis groot.

Tekening Kim Duchateau

Een half miljard euro zou de operatie de staatskas moeten opleveren. Van de 150 miljard euro Belgisch kapitaal dat zich naar schatting in het buitenland bevindt, moet daarvoor volgens de huidige berekeningen 5 miljard euro naar ons land terugkeren. Een technisch uitgewerkt voorstel is er nog niet. Maar er bestaat eensgezindheid over het principe. Nu de SP.A ermee akkoord gaat – fiscale amnestie heeft de socialisten nooit echt gezind – is de kans groot dat de regering het voorstel er hoe dan ook zal willen doordrukken. Wat goed is voor de schatkist, is goed voor Verhofstadt II.

Sommige SP.A’ers lieten al doorschemeren dat men de oorsprong van het geld zal moeten nagaan. Maar als er bewijzen op tafel moeten komen, dreigen heel wat kleinere spaarders zich achter hun zuur verdiende centen te zullen wegstoppen. Hoe krijg je dus zo’n maatregel verkocht aan een Belg die sowieso argwanend staat tegenover de fiscus? Waarom zou hij zijn geld dat veilig in Luxemburg of Zwitserland geparkeerd staat, bij de Belgische belastingdiensten melden?

Specialisten in fiscale aangelegenheden zien weinig redenen om dat te doen. ‘Om te beginnen bestaat er vandaag een perfecte regularisatiemogelijkheid’, zegt de in fiscaliteit gespecialiseerde advocaat Stefan Sablon. ‘Wie zich spontaan bij de administratie aanmeldt, krijgt geen belastingverhoging of boetes opgelegd. Hij betaalt een equivalent van de achterstallige roerende voorheffing voor de jongste vijf jaar – de verjaringstermijn voor directe belastingen. Minister van Financiën Didier Reynders (MR) heeft die praktijk voor enkele maanden nog bevestigd. Hij verklaarde zelfs dat de periode van herziening bij regularisatie tot drie jaar beperkt mag worden.’ En een recent arrest van het hof van beroep wees de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) terecht, omdat ze in een dossier van regularisatie toch een belastingverhoging had opgelegd. Wat heeft fiscale amnestie méér te bieden?

De belastingambtenaren zijn bovendien vertrouwd met regularisaties. ‘Sinds de KB Lux-affaire kregen ze duizenden dossiers op hun bureau. Het heeft hun houding versoepeld en het concept bespreekbaar gemaakt. Ze werkten commentaren en instructies uit, ze hebben zich verzoend met het idee.’

Fiscale amnestie daarentegen werkt op de administratie als een rode lap. ‘We voeren vandaag nog processen over de laatste fiscale amnestie van 1984. De administratie weigert ze gewoon toe te passen. Het wérkt niet. Zeker als je ook recente brutale fraude op de inkomstenbelastingen onder die noemer plaatst – en hoe ga je het onderscheid maken?’ Het gaat allemaal in tegen het hart van de belastingcontrole zelf.

Maar, geen nood, door de Europese spaarrichtlijn die normaal gezien op 1 januari 2005 in werking treedt, zullen spaarders hun geld tóch repatriëren, zo luidt het. De Europese harmonisatie van buitenlandse spaartegoeden haalde zelfs Freddy Willockx (SP.A) over de streep. ‘Maar ook die maatregel zal niet noodzakelijk veel spaarders aanzetten om hun centen terug te halen’, zegt advocaat Patrick Smet van Allen & Overy. De spaarrichtlijn is erop gericht om tussen de lidstaten informatie over spaartegoeden uit te wisselen. België, Oostenrijk en Luxemburg verkregen van Europa een uitzondering op deze regel. Zij zouden in de plaats van inlichtingen te verstrekken, een progressieve bronheffing toepassen. Vanaf 1 januari 2005 zou bijvoorbeeld op geld in Luxemburg een roerende voorheffing van 15 procent worden toegepast. Vanaf 2011 zou dat 35 procent zijn – gesteld al dat het allemaal zo’n vaart loopt.

‘In de praktijk betekent dit dat wie zwart geld heeft in Luxemburg er nog steeds belang bij heeft om het daar te houden. Ook al moet hij ervoor betalen, de bescherming door het Luxemburgse bankgeheim blijft bestaan’, aldus Smet. De heffingen zijn trouwens relatief gezien laag. Bovendien zijn ook de buitenlandse banken creatief en snugger genoeg om ze te omzeilen.

ZWART EN GRIJS

Voor Belgen die hun geld in Nederland hebben – ook daar betaal je geen roerende voorheffing – liggen de zaken anders. ‘Nederland wordt wél onderworpen aan de plicht voor informatie-uitwisseling. Wie er zwart of grijs geld heeft, en vaak zijn dat kleine kapitalen, zal zich in de toekomst bekend moeten maken. Sommigen zullen hun geld in veiligheid naar Luxemburg of Zwitserland brengen. Alleen de kleinere spaarders die niet veel te vrezen hebben, komen misschien terug.’

Maar wie kan hen verzekeren dat ze geen lawine aan controles over zich heen krijgen? ‘De aangifte moet daarom anoniem gebeuren. Van je bank krijg je een attest, op naam, dat je fiscale amnestie hebt toegepast, en je kunt er gerust op zijn. Je bent gedekt door het bankgeheim. Stel dat de fiscus vragen heeft bij een bepaalde investering, dan leg je het attest voor en je zit safe’, zegt advocaat Victor Dauginet, die het ontwerp voor fiscale amnestie van 1997 mee uitdokterde en ook nu door de regering als expert is gevraagd.

‘Het bankgeheim is relatief’, zegt Stefan Sablon. ‘Zodra het parket op verzoek van de fiscus een strafonderzoek doet, zal de bank alle rekeningen openleggen.’ Bovendien is er nog de antiwitwaswetgeving. ‘De juridische dienst van een bank, die een meldingsplicht heeft, kan altijd bezwaren maken tegen de amnestie. Dat gebeurde ook in zaken in het kader van de KB Lux. Er was een regeling getroffen, en nadien werden de betrokkenen in verdenking gesteld voor witwassen’, aldus advocaat Reinhold Tournicourt.

Het dossier zit vol angels, vindt ook Victor Dauginet, en daarom pleit hij ervoor om in september een denktank op te richten om de technische aspecten in detail uit te werken.

Wat bijvoorbeeld met geld dat stamt uit een erfenis die niet is aangegeven? Welke tarieven zal men hanteren? Kan men zomaar kortingen geven aan wie teruggebracht geld in Belgische bedrijven stopt? Hoe maakt men een onderscheid tussen zwart en grijs? Kan men in de huidige complexe wetgeving, met een belastingstatuut à la carte, zomaar een eenheidstarief hanteren?

De rechtgeaarde belastingbetaler die zijn plicht al jaren nakomt, dreigt aardig gediscrimineerd te worden. ‘De grondwet schrijft de gelijkheid van de Belgen voor. Een onderscheid kan, maar dat moet objectief en redelijk verantwoord zijn in functie van het doel. Belastingen innen lijkt me geen gerechtvaardigd doel. En een voorkeurstarief voor wie zijn belastingen niet betaald heeft, is discriminatie. Het volstaat dat iemand naar het Arbitragehof stapt om de hele zaak op te blazen. Zoiets kan nooit worden aanvaard’, zegt Patrick Smet.

De enig mogelijke uitweg is een gepuzzel naar de oorsprong van het geld, zodat wat de jongste vijf jaar als een beroepsinkomen is verdiend, op een vergelijkbare manier wordt belast. Alleen geld dat langer dan vijf jaar in het buitenland is, en dus verjaard is voor de fiscus, zou in aanmerking mogen komen. Bovendien zou het niet aan successierechten onderworpen mogen zijn. Een titanenopdracht om dat allemaal sluitend te bewijzen, zonder dat je de nachtrust erbij verliest.

GEVANGEN IN DE DISCRETIE

En wat zal het opleveren? ‘Niemand kan zich inbeelden welke complexiteit aan administratieve verwerking noodzakelijk is om een betrouwbaar eindresultaat te bereiken’, zegt een fiscaal expert die anoniem wil blijven. ‘Is het sop de kool wel waard? De administratie slaagt er nu al niet in om de nodige dossiers gecontroleerd te krijgen.’

Het vertrouwen van de bevolking mag je bovendien niet nog méér op het spel zetten. ‘Hoe kan je de amnestie trouwens op een aanvaardbare manier inkleden? Je moet als overheid een stabiliteit kunnen verzekeren. Je kunt niet enerzijds een bepaalde filosofie tientallen jaren aanhouden, en stilzwijgend aanvaarden dat niet iedereen zijn rekening in Luxemburg aangeeft, en dan plotseling amnestie aanbevelen. Het gaat erop lijken dat het een sport is.’

Nochtans rekent de regering meer dan ooit op het vertrouwen van de bevolking. Er moet geld worden gepompt in de economie. Banken zijn vandaag niet geneigd om veel risico-investeringen op te nemen. En de staat zelf heeft geen geld. Dus moet de wetgeving zo geschreven worden, dat ze de burger over de streep kan trekken.

De kleine spaarder uit Luxemburg moet de economie nieuw leven inblazen? Alleen de couponnetjesknippers komen met hun geld terug? ‘Wees gerust, ook de grotere vermogens zullen zich melden’, meent Victor Dauginet. ‘Als de wet goed in mekaar zit, zal de operatie gigantisch zijn. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben mensen enorme kapitalen vergaard. Nu zitten ze gevangen in de discretie die ze vroeger hebben opgezocht. Er is een nieuwe mentaliteit aan het ontstaan. Jonge mensen willen niet langer frauderen.’

‘De Ieren hebben in dat opzicht in 1988 een sterke regeling uitgewerkt. Door de amnestie op te leggen, maakten ze mensen ervan bewust dat het ook een misdrijf kan zijn, om een fout niet recht te zetten. Een misdrijf waarop Ierland acht jaar gevangenisstraf heeft geplakt. Zover hoeven we niet te gaan, maar we zouden de maatregel wel kunnen opleggen.’

Een mooie denkoefening, ook voor de premier die dezer dagen uit vakantie terugkomt. Als hij een regeling wil uitwerken die niet indruist tegen de grondwet, die de kleine spaarder niet afschrikt, maar ook grote kapitalen weet aan te spreken en bovendien méér te bieden heeft dan een gewone regularisatie, ligt er een aardige kluif voor hem klaar. Met als extra opdracht in de kantlijn: de SP.A te vriend houden.

INgrid van Daele

Fiscale amnestie druist regelrecht in tegen de grondwet.