De ?Gids bij Scheiding? kan het lijden bij het scheiden verzachten. Weten wat, waar en hoe helpt een end, zeggen de schrijfsters.

Je mag nooit het echtelijk dak verlaten, of je bent schuldig aan de echtscheiding. Niet juist, zegt Mieke Louwette : ?Als je een wettige reden hebt, mag dat wel. Als je bijvoorbeeld mishandeld wordt, moet je dat laten vaststellen door een arts en formeel een klacht neerleggen. Dat hoeft niet voor je weggaat, het kan ook achteraf.?

Mieke Louwette is juriste en schreef het juridisch deel van de ?Gids bij Scheiding?. Karolien Belmans is licentiate politieke wetenschappen en nam het luik van de sociale zekerheid en fiscaliteit voor haar rekening. Ze werken op de studiedienst van de Kristelijke Arbeiders Vrouwenbeweging (KAV) en hebben al een boek op hun actief : ?Gids voor samenwoners?, die in anderhalf jaar tijd al aan de derde druk toe is. Nu sprokkelden ze de ?Gids bij Scheiding? bijeen, een uitstekend gedocumenteerd werk van 381 pagina’s waarin àlles staat wat huwelijk en scheiden betreft.

KAROLIEN BELMANS : Naar aanleiding van onze ?Gids voor samenwoners? vroegen tal van mensen ons om een dergelijke praktische gids over echtscheiding. Er bestonden boeken over, maar die behandelen vooral de gerechtelijke procedures. Doorgaans zijn die werken ook te moeilijk geschreven zodat de meesten ze niet begrijpen. Onze gids is in een duidelijke taal gesteld en bevat ook alle informatie over sociale voorzieningen en fiscaliteit.

De KAV heeft een lange traditie van werken met gescheiden vrouwen. In de beginjaren richtte de beweging zich vooral op moeders met een gezin, pas later ontstonden er werkgroepen voor alleenstaanden. Tot diep in de jaren zestig waren dat weduwen en ongetrouwde vrouwen. Scheiden werd toen verguisd als verwerpelijk en egoïstisch, maar tegen de jaren zeventig kon men niet meer naast dat fenomeen kijken. Van alle alleenstaanden bleken de gescheiden vrouwen het meest kwetsbaar. Vooral gescheiden huisvrouwen stonden voor onnoemlijke problemen. De KAV wilde ook voor hun belangen opkomen.

Was daar vraag naar ? Katholieke vrouwen mogen toch niet scheiden ?

MIEKE LOUWETTE : Nuance : de K in KAV staat niet voor katholiek, maar voor christelijk. En ja : ook onze leden scheiden. In ’89 stelde de KAV een brochure samen : ?Vrouwen en echtscheiding?. In 90 pagina’s werd er sociale en juridische informatie gegeven, en de brochure verkocht als zoete broodjes. In ’91 werd de Adviesdienst voor Huwelijksrecht en Echtscheiding opgericht. Op twintig plaatsen in Vlaanderen konden vrouwen terecht bij een juriste voor individueel advies en sinds ’95 ook mannen. De KAV is geen giftige vrouwenbeschermer die mannen het leven zuur wil maken. Het is ons er om te doen dat partners op gelijke voet kunnen onderhandelen. De bedoeling was aanvankelijk om vooral vrouwen te informeren : zij weten veel minder over echtscheiding dan mannen. Goede informatie vergroot de kans op een propere, faire scheiding.

De KAV wil voor iedereen de drempel verlagen door anonimiteit te garanderen en de raadplegingen goedkoop te houden : voor leden 100 frank, voor niet-leden 300 frank.

BELMANS : Jaarlijks noteren we zevenhonderd raadplegingen, met opvallende pieken tijdens en na vakanties, dan zijn er veel meer vragen over echtscheiding dan tijdens het werkjaar. Van elk gesprek wordt een naamloos rapport gemaakt : man, vrouw, leeftijd, aantal kinderen, huwelijksduur, aard van de problemen. Uit al die gegevens stelden wij een topvijf van de problemen op. Op één staat het gebrek aan algemene informatie over echtscheiding. Dan volgen de vragen over onderhoudsgelden, gemeenschappelijke goederen en schulden. Velen vragen ook hulp bij het lezen of opstellen van documenten : ze begrijpen de taal van de advocaten niet of snappen niet wat in het vonnis staat. En dan zijn er nog de vragen over de gezags- en verblijfregeling van de kinderen.

Wie raadpleegt die Adviesdienst ?

BELMANS : Evenveel leden als niet-leden. Zes op de tien vrouwen die advies vragen, zijn getrouwd en wonen samen met hun man. Drie op tien leven feitelijk gescheiden, één op tien is al gescheiden. Steeds vaker komen echtparen samen naar de Adviesdienst, en dat is een goede zaak.

Hoe staat het met het aantal scheidingen in vergelijking met de jaren zeventig en tachtig ?

LOUWETTE : Het aantal blijft stijgen. De toename was zeer opvallend het jaar na de wetswijziging van 1 oktober ’94. In dat jaar waren er in België 22.000 echtscheidingen, in ’95 was er plots een piek van 35.000. In ’96 zakte het cijfer weer tot 28.000, maar dat zijn er toch alweer 6.000 meer dan twee jaar voordien.

Er wordt vaak gezegd dat het toenemend aantal scheidingen te wijten is aan het feit dat vrouwen geld verdienen.

BELMANS : De meeste vrouwen hebben inderdaad een eigen inkomen, maar dat is meestal laag. Er is nog steeds een grote loonkloof tussen mannen en vrouwen, en vaak komen de inkomsten van vrouwen uit deeltijdse arbeid. Als zij enige kostwinner worden, vervallen ze in armoede. Bovendien zijn niet alle vrouwen beroepsactief : oudere vrouwen en jonge laaggeschoolden werken minder buitenshuis. In ’92 was 84 procent van de jonge gezinnen (jonger dan 35 jaar) een tweeverdienersgezin. In de groep 36 – 45 jaar was dat nog 73 procent, en boven de 45 daalde dat percentage tot 57. Komt daarbij dat de traditionele taakverdeling sterker leeft naarmate de leeftijd stijgt, het onderwijsniveau daalt en het kinderaantal toeneemt. Vrouwen staan financieel nog steeds zwakker en die ongelijke positie wordt schrijnend blootgelegd na een scheiding, zeker in eenoudergezinnen. Veel vrouwen raken pas uit de armoede als ze opnieuw trouwen of samenwonen, zodat er weer een tweede kostwinner is.

LOUWETTE : Ook heel wat huisvrouwen scheiden. Uit de statistieken blijkt dat bij vrouwen die scheiden in verhouding evenveel arbeidsters, bedienden, zelfstandigen en huisvrouwen zijn als in de Belgische samenleving. De toename van echtscheidingen heeft vooral te maken met de gewijzigde cultuur. Voor de jaren zeventig had de man het voor het zeggen, maar het bevelshuishouden evolueerde naar een onderhandelingshuishouden. Er worden veel meer eisen gesteld aan de relatie, en als daar iets aan scheelt, stapt men er gemakkelijker uit dan vroeger.

Merkt u een evolutie in het echtscheidingspatroon ?

BELMANS : Meer dan de helft van de echtscheidingen gebeurt nu met onderlinge toestemming. In de jaren tachtig waren mannen bij een scheiding gemiddeld 34 jaar, nu 38. Bij vrouwen steeg de modale leeftijd van 32 naar 36. Dat is gedeeltelijk te verklaren door het feit dat mensen op latere leeftijd trouwen, maar ook omdat ze langer getrouwd blijven : de gemiddelde huwelijksduur bij scheiding steeg van tien naar dertien jaar. Het aantal echtscheidingen binnen de tien jaar na het huwelijk daalde van 46 naar 36 procent, na vijftien jaar huwelijk steeg het aantal scheidingen van 31 naar 41 procent. Een grote groep ontdekt vrij snel dat ze een verkeerde partner heeft gekozen, een andere groep gaat pas na vele jaren scheiden. Dat zijn de mensen die uit elkaar groeiden, maar samen blijven tot de kinderen uit huis zijn.

In ’95 was er een plotse stijging met 13.000 echtscheidingen door een wetswijziging, wat was er dan veranderd ?

LOUWETTE : De vorige regering had het fantastische contract met de burger afgesloten, vooral om de kloof tussen burger en justitie kleiner te maken. De echtscheidingsprocedure was zeer omslachtig, en omdat er zo veel echtscheidingen waren, liepen alle rechtszaken vertraging op. Daarom werd de echtscheiding met onderlinge toestemming vereenvoudigd : de burger zou zich beter voelen, en de rechtbanken kregen minder werk. Voor die wetswijziging moest men voor een echtscheiding met onderlinge toestemming altijd naar de notaris. Die moet er nu enkel aan te pas komen als het echtpaar een onroerend goed bezit, een huis of een bouwgrond. Vroeger deed de rechter twee pogingen om de partners met elkaar te verzoenen : een eerste als ze voor de eerste keer voor de rechtbank verschenen, een tweede na zes maanden. In de dertiende maand werd de echtscheiding toegestaan. Men besefte dat die pogingen weinig zin hadden : wie beslist om te scheiden, heeft daar al over nagedacht. Nu doet de rechter nog enkel een verzoeningspoging als een van beide partners erom vraagt.

BELMANS : De procedure is flink ingekort, maar al bij al duurt ze nog acht maanden. Binnen de maand nadat de aanvraag om scheiding is neergelegd, verschijnt het echtpaar samen voor de rechter. Drie maanden later nog eens, en als alles aan de voorwaarden voldoet, wordt de echtscheiding uitgesproken. Een maand lang kan tegen het vonnis hoger beroep worden aangetekend. Nog een maand later bezorgt de griffier van de rechtbank het vonnis aan de burgerlijke stand, en daar heeft men nog een maand de tijd om het in te schrijven in de bevolkingsregisters. Pas dan zijn de echtelieden wettelijk uit de echt gescheiden.

LOUWETTE : Vroeger werd een echtscheiding toegestaan, nu wordt ze uitgesproken. Nu geeft de rechtbank het vonnis door aan de burgerlijke stand. Voor ’94 kreeg het koppel het vonnis thuisgestuurd en moest er zelf binnen een bepaalde termijn mee naar de burgerlijke stand. Als ze dat niet deden omdat ze het niet wisten of vergaten was de hele echtscheidingsprocedure voor niks geweest.

BELMANS : Een kortere procedure heeft ook nadelen. Een scheiding is een zeer emotioneel gebeuren, en dan staat je hoofd niet naar die hele zakelijke rimram. Wie het best geïnformeerd is, kan de overeenkomst in het eigen voordeel opstellen. Omdat de kans groot is dat de zwakkere partij zich in de luren laat leggen, is het altijd beter er een onafhankelijke derde bij te betrekken : een notaris, een advocaat, of een scheidingsbemiddelaar die de belangen van alle partijen bekijkt.

De ?Gids bij Scheiding? is zeer actueel, met de meest recente wetswijzigingen en sociale voorzieningen.

LOUWETTE : Daardoor liep de publicatie zoveel vertraging op. Het boek was vorige zomer klaar, maar plots kwamen er nog begrotingsmaatregelen, wijzigingen in de kinderbijslag en een grondige pensioenhervorming. Die vernieuwingen moesten er allemaal nog in, of het boek was al voorbijgestreefd voor het op de markt kwam.

Houdt dat nu niet het risico in dat het snel achterhaald is ?

BELMANS : Zoals de ?Gids voor Samenwoners? zal de ?Gids bij Scheiding? bij elke herdruk worden aangepast. Maar de eerste jaren verwachten wij geen echt grote wijzigingen. De pensioenhervorming is doorgevoerd, en iets dergelijks doet regering heus niet ieder jaar. Ook als er ergens een wetje verandert, verliest het boek zijn informatieve waarde niet. De Gids heeft ook een waarschuwende functie. Niet in moraliserende zin, maar door de wederzijdse rechten en plichten uiteen te zetten.

Wat is jullie boodschap of waarschuwing ?

LOUWETTE : Als je gaat scheiden, doe het dan zo menselijk mogelijk. Het is altijd beter als je dat met zijn tweeën doet, maar ook als dat niet lukt, moet je weten welke mogelijkheden je hebt, en wat de gevolgen van die keuzes zijn, ook op lange termijn. Je kunt niet alles oplossen met informatie, maar het helpt. Er gebeuren vreselijke dingen die men had kunnen voorkomen.

Jullie pleiten voor scheidingsbemiddelaars en voor relatietherapeuten om de zaak wat gesmeerder te laten verlopen. Waar vind je zo iemand ?

BELMANS : Het is inderdaad een probleem om de juiste persoon te vinden : iedereen kan zo’n bordje aan zijn deur spijkeren. Bij de Centra voor Levens- en Gezinsvragen, bijvoorbeeld, heb je de garantie dat er therapeuten met de juiste diploma’s werken.

LOUWETTE : Als één echtgenoot zijn plichten niet nakomt of als de verstandhouding tussen de partners ernstig verstoord is, kan je ook een beroep doen op de vrederechter. Die heeft niks te maken met echtscheiding, maar is bevoegd de geschillen over rechten en plichten tussen echtgenoten te regelen. De vrederechter kan maatregelen nemen omtrent verblijfplaats, goederen, kinderen, levensonderhoud. Een voorbeeld. Als je partner, van wie je zielsveel houdt, verslaafd is aan gokspelen en het hele huishoudgeld erdoor jaagt, kan de vrederechter die partner tijdelijk het beheer over het huishoudgeld ontzeggen.

Ook bij een feitelijke scheiding raden jullie aan om altijd ook zonder advocaat naar de vrederechter te stappen om, bijvoorbeeld, te regelen hoe het met de rekeningen moet, met de inboedel, en wie van beiden in het huis mag blijven wonen. Op die manier bezorgen jullie de rechtbanken nog meer werk.

LOUWETTE : De wetgever voorziet in die mogelijkheid, de mensen moeten er gebruik van maken in hun eigen voordeel. Stel dat een koppel bij een feitelijke scheiding afspreekt hoeveel onderhoudsgeld er voor de kinderen wordt betaald. Als dat op een dag niet betaald wordt, moet je toch naar de vrederechter om daar iets aan te doen.

Wat is het verschil tussen een feitelijke scheiding en een scheiding van tafel en bed ?

LOUWETTE : Echtgenoten leven feitelijk gescheiden als ze niet meer samenwonen. Dat is mogelijk zonder de tussenkomst van wie dan ook, maar voor een scheiding van tafel en bed is er altijd een regeling voor de rechtbank nodig. Van de mogelijkheid tot scheiden van tafel en bed wordt meestal gebruikt gemaakt door mensen die om morele of godsdienstige redenen geen echtscheiding wensen. Bij een scheiding van tafel en bed woont men niet meer samen, de bijstandplicht vervalt, de bezittingen worden verdeeld, en beide partners kunnen niet meer van elkaar erven. Ze blijven wel gehuwd. Hertrouwen kan dus niet, en de plicht van trouw blijft. Bij partners die feitelijk gescheiden leven, blijven alle huwelijkse rechten en plichten bestaan, tot op de dag dat hun huwelijk verbroken wordt door een echtscheidingsvonnis. Maar ook na de echtscheiding behouden beiden hun ouderlijke plichten : het kind opvoeden, onderhouden, een opleiding geven.

Wat zijn huwelijkse plichten ?

BELMANS : Plicht tot trouw, hulp en bijstand, burgerlijke aansprakelijkheid voor, bijvoorbeeld, belastingschulden. Als je feitelijk gescheiden bent, wordt de belasting wel apart berekend, maar voor de inning ervan blijf je beschouwd als gehuwd. Als een vrouw zelfstandige is en een jaar geen voorafbetalingen heeft gedaan, kan die belasting ook bij de man geïnd worden. Je mag twintig jaar feitelijk gescheiden zijn, maar als je wettige echtgenoot of echtgenote zijn of haar belasting niet kan betalen, draai je daar voor op.

LOUWETTE : Omtrent de plicht tot trouw bestaan er misverstanden van jewelste. Mensen hebben gehoord dat overspel uit de strafwetgeving is geschrapt en dat het dus niet meer wordt vervolgd en bestraft. Maar overspel is nog wel een grond voor echtscheiding. Trouw blijft een huwelijksplicht tot de uitspraak van de echtscheiding. Niet voldoen aan één van de huwelijksplichten geeft de ander een reden tot echtscheiding op basis van fout. Het verschil tussen feitelijke scheiding en echtscheiding is niet voor iedereen duidelijk. Aan een huwelijk en de huwelijksplichten kan enkel een einde komen als één van de partners overlijdt of door een echtscheiding, uitgesproken door een rechtbank. Het gebeurt nooit automatisch, ook al leef je vijftig jaar apart. Ook in het geval van echtscheiding na vijf jaar feitelijke scheiding moet een proces gevoerd worden omdat men vermoedt dat wie het initiatief tot de scheiding neemt ook de schuldige is, tenzij hij of zij het bewijs kan leveren van het tegendeel.

De ?Gids bij Scheiding? raadt af om te scheiden op basis van fout ?

BELMANS : De Gids neemt geen stellingen in, maar de KAV wil gesteund door de Nationale Vrouwenraad dat de wetgever ?echtscheiding op grond van fout? afschaft, omdat die vaak uitdraait in het nadeel van de vrouw. Nu bestaan er drie vormen van echtscheiding : met onderlinge toestemming, op grond van fout of op grond van vijf jaar feitelijke scheiding. Bij de laatste twee vormen geldt altijd het schuldprincipe. Er wordt gezocht naar wie van beiden een fout beging, en ze zoeken tot ze iets vinden, al moeten ze het ensceneren. Wie een fout begaan heeft, is schuldig en kan nooit aanspraak maken op onderhoudsgeld, maar kan eventueel wel onderhoudsplichtig zijn. Dat spel wordt vaak heel smerig gespeeld. Schuldscheidingen zijn meestal vechtscheidingen. Het kan zeer pijnlijk zijn : je privé-leven wordt uit de doeken gedaan, de diepste intimiteiten onder de loep genomen, er komen buren en familieleden getuigen, er wordt in brieven gesnuffeld, er wordt beledigd, geroddeld, gelasterd.

LOUWETTE : Slagen en verwondigen vallen nog te bewijzen, overspel ook. Maar wanneer is iets een grove belediging ? En hoe bewijs je psychische terreur ? Ook het weigeren van seks zonder gegronde reden is een fout tegen huwelijkse plichten, stel je maar voor wat er dan allemaal gezegd wordt.

Is hoofdpijn een goede reden ?

LOUWETTE : (lacht) Jazeker. Alles wat je lichamelijk verhindert om te voldoen aan je huwelijkse plichten is een gegronde reden.

Echtscheiding op grond van fout heeft dikwijls regelrechte catastrofes tot gevolg. Neem een koppel dat bij de geboorte van hun derde kind samen beslist dat de vrouw haar baan opgeeft, het huishouden doet en voor de kinderen zorgt. Na een aantal jaren botert het niet meer. Er is geen bijzondere aanleiding, er is geen aanwijsbare fout, maar er moet een schuldige gevonden worden. De echtgenoot heeft blijkbaar een betere advocaat : via getuigenissen van buren kan hij aantonen dat het huis niet altijd netjes was opgeruimd en dat de vrouw overdag aan de luie kant was… Dus : een fout. Zij kan nooit aanspraak maken op onderhoudsgeld, hoewel ze toch haar job opgaf in samenspraak met haar man. Ze kan niet opnieuw aan het werk, haar carrièrekansen zijn verspeeld, maar ze krijgt geen onderhoudsgeld en wordt dus afhankelijk van het OCMW.

Waarom geen echtscheiding op basis van verantwoordelijkheid, waarin beslissingen, genomen tijdens het huwelijk, blijven gelden na een echtscheiding ?

Als er gescheiden wordt, liefst met onderlinge toestemming ?

BELMANS : Ja. Maar zoals de wet het nu stelt, moet je het op alle punten eens zijn. Als je één twist hebt, bijvoorbeeld over wie die bruine keukenkast krijgt, valt die hele onderlinge toestemming in duigen. Waarom kan de wetgever geen ruimte laten voor één of twee geschillen, waarin een rechter dan de knoop doorhakt, zonder die onderlinge toestemming op te blazen ? Scheiden met onderlinge toestemming is minder duur, gaat sneller en soepeler, maar het vereist dat men de eigen rechten kent en er ook voor opkomt. Uit de praktijk blijkt dat heel wat vrouwen niet of slecht op de hoogte zijn, en weinig weerbaar.

Hoeveel kost een echtscheiding ?

BELMANS : Dat verschilt enorm. Sommige notarissen vragen voor hun tussenkomst bij een onderlinge toestemming 30.000 frank. Maar sommige mensen wier procedure jaren aansleept, krijgen jaarlijks een rekening van meer dan 100.000 frank.

De KAV vraagt aan de overheid om de tarieven van advocaten vast te leggen. In ’91 heeft de Orde van Advocaten een aanbeveling naar haar leden gestuurd met vergoedingscriteria en tarieven, maar die is niet bindend. Wij raden aan om van tevoren een kostenraming te laten maken, zoals je een bestek laat opmaken als je nieuwe keukenkasten wil kopen. De KAV wil ook dat tussentijdse rekeningen verplicht worden, om te vermijden dat je na drie jaar een gepeperde rekening krijgt.

Niet iedereen kan het zich financieel permitteren om te scheiden.

LOUWETTE : Nee. Voor wie een laag inkomen heeft, is er wel een pro deo-systeem, waarin je gratis of bijna gratis een advocaat krijgt toegewezen via de rechtbank van eerste aanleg. Daartoe neem je telefonisch contact op met het dichtstbijzijnde Bureau voor Consultatie en Verdediging. Daar krijg je informatie over de attesten die je moet meebrengen, en de openingsuren van het Bureau. Je kunt ook een beroep doen op rechtbijstand, om tussen te komen in gerechtskosten.

BELMANS : Als na de scheiding onderhoudsgelden onbetaald blijven of verhoogd moeten worden, beginnen velen niet eens aan een procedure omdat die wel eens méér kan kosten dan ze zou opleveren. Voor beide partijen is een scheiding meestal een fikse financiële aderlating.

Het verschil dat de fiscus maakt tussen kinderen van gehuwde of van gescheiden ouders is onrechtvaardig. De fiscus rekent onderhoudsgelden voor een kind als inkomsten van dat kind, maar kinderen van gehuwde ouders worden toch ook onderhouden ? Kinderen van gehuwden mogen méér bijverdienen en fiscaal toch ten laste blijven van hun ouders, terwijl kinderen van gescheidenen belastingen betalen. Ook voor studietoelagen wordt er gediscrimineerd. Een weduwe of een gehuwde met twee kinderen mag 142.640 meer gezinsinkomen hebben om in aanmerking te komen voor een studiebeurs. De wet moet zich neutraal opstellen en niet bestraffen via financiële sluipwegen.

Jullie wijden ook een hoofdstuk aan de kerkelijke echtscheiding.

LOUWETTE : Dat is een onjuiste benaming. Een echtscheiding is het ontbinden van het huwelijk : het huwelijk heeft bestaan, maar wordt verbroken. En dat kent de kerk niet, want ?wat God verbonden heeft, zult gij niet ontbinden.? De kerk kan wel een huwelijk nietig verklaren. Dat betekent dat het nooit heeft bestaan, omdat er geen geldige toestemming is geweest.

BELMANS : Ook een burgerlijk huwelijk kan nietig verklaard worden, maar dat gebeurt zelden. Ik ken het geval waarin de vrouw na het huwelijk vaststelde dat haar man impotent was. Hij wist het voor ze trouwden, maar hij verzweeg het opzettelijk. Hij hield dus bewust informatie achter die haar keuze kon beïnvloeden.

Ik ken niemand met een kerkelijke nietigverklaring, tenzij Caroline van Monaco.

LOUWETTE : Men denkt dat het zo duur is dat alleen iemand als Caroline van Monaco het zich kan veroorloven, of dat je arm zo lang moet zijn als die van Caroline van Monaco. Maar het gebeurt hier in België ook, en frequent. Doordeweekse mannen en vrouwen diepgelovige mensen, anders heb je daar geen behoefte aan zetten er zelf alle stappen toe, en dat is helemaal niet moeilijk. Je zoekt in de telefoongids het nummer van je plaatselijk bisdom. Daar word je zeer discreet benaderd, dat zijn allemaal vriendelijke mensen die je vertellen hoe het in zijn werk gaat. Die kerkelijke procedure verloopt heel sereen. Je staat niet voor een tribunaal met mannen in kerkgewaden, maar je zit in een gemoedelijk kantoor. En wat de prijs betreft : in Vlaamse bisdommen kost een kerkelijke nietigverklaring gemiddeld 20.000 frank.

Komen daar geen maagdelijkheidsonderzoeken bij kijken ? Is de ?vleselijke voltrekking? niet het bewijs dat het huwelijk toch bestond ?

BELMANS : Nee. De kerk kan een huwelijk ook nietig verklaren als je kinderen hebt. Zonder dat het gevolgen heeft voor hen. Ze worden niet plots uit Gods handpalm geblazen, ze blijven daarin geschreven, zoals ze dat waren sinds hun geboorte.

Griet Schrauwen

?Gids bij scheiding. Sociale en juridische informatie.? KAV – Standaard Uitgeverij, 380 blz., 695 frank, voor KAV-leden 525 frank. Tel. KAV (02) 220.30.11

Tijdens en na de vakanties zijn er opvallend meer vragen over echtscheiding dan tijdens het werkjaar.

Wie beslist om te scheiden, heeft daar over nagedacht.

Ook in België laten mensen hun huwelijk kerkelijk nietig verklaren.