Nog maar enkele weken geleden leek de Republikeinse presidentskandidaat John McCain een kansloze figurant in de wereldwijde Barack Obamashow. Maar het tij is gekeerd. Een groeiende Obamamoeheid doet de Democratische presidentskandidaat wegzakken in de peilingen en dat geeft McCain nieuwe kansen. De Republikeinse Conventie, volgende week in het Xcel Energy Centrum in Minneapolis, krijgt daarmee een groot elan.

John McCain zal de keuze van zijn vicepresident bekendmaken op de dag na de aanvaardingstoespraak van Barack Obama in Denver, aan het eind van de Democratische Conventie. Daarmee wil hij de publiciteitsgolf van de Democraten breken en een momentum creëren voor de Republikeinse Conventie in Minneapolis, die op 1 september begint. Een breed gezelschap sprekers zal daar hulde brengen aan McCain, de held uit de Vietnamoorlog, wiens verleden dik in de verf zal worden gezet. Een opvallende spreker is senator Joe Lieberman, Democraat en vriend van McCain. Lieberman was in 2000 kandidaat-vicepresident van de Democratische presidentskandidaat Al Gore die nipt verloor van George W. Bush. Maar Lieberman, een behoudende Democraat, vervreemdde van zijn partij. In 2006 werd hij in de Senaat herkozen als ‘onafhankelijke’ maar hij bleef deel uitmaken van de Democratische fractie waartoe ook senator Obama behoort. Daarmee hadden de Democraten een meerderheid van één stem in de Senaat. Maar tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen was Lieberman te zien aan de zijde van McCain, die een soort buitenbeentje van de Republikeinen was. De toespraak van de ‘Democraat’ Lieberman op een Republikeinse Conventie is bijzonder.

De Republikeinen voeren voorts een bekende reeks sprekers op. President Bush komt naar Minneapolis, maar zijn plaats is niet al te prominent. Hoewel de populariteit van Bush de laatste weken enigszins is verbeterd, blijft McCain afstand bewaren. Hij wil niet worden afgeschilderd als ‘Bush III’ en een duidelijk verschil markeren. De rol van vicepresident Dick Cheney ligt gevoelig. Cheney is niet bijster populair en schuwt de media. Niettemin is hij een soort co-president die een belangrijke rol speelde in de oorlog in Irak. Cheney is ook de drijvende kracht achter het gevangenenkamp Guantanamo dat McCain onmiddellijk wil laten sluiten. Daarnaast bepleitte Cheney martelingen zoals water boarding (een bijna-verdrinking), een praktijk waar McCain – die als krijgsgevangene in Noord-Vietnam jarenlang werd gemarteld – sterk tegen is.

RIJZENDE STER

Een prominente rol is weggelegd voor de vrienden van McCain. Lindsey Graham, senator uit South Carolina, is een van de meest trouwe McCainsupporters. Graham was vrijwel dagelijks aan de zijde van de campagne voerende McCain. Ook de vroegere burgemeester van New York, Rudy Giuliani, verschijnt geregeld op het podium. Giuliani was zelf presidentskandidaat maar verloor in een volledig mislukte campagne. Hij had in de voorverkiezingen alle kaarten op Florida gezet, maar door winst in New Hampshire en South Carolina werd McCain de rijzende ster. McCain won ook in Florida, mede dankzij het militaire personeel op de vele marine- en luchtmachtbases in die staat. Giuliani sloot zich daarop aan bij McCain en voert sindsdien campagne voor hem. Als McCain de presidentsverkiezingen op 4 november wint, krijgt Giuliani waarschijnlijk een belangrijke post in de Amerikaanse regering.

Ook Mitt Romney heeft spreektijd in Minneapolis. Deze voormalige presidentskandidaat was de belangrijkste rivaal van McCain in de voorverkiezingen. McCain won omdat een andere rivaal, dominee Mike Huckabee, een groot deel van het christelijk kiezerspotentieel wegkaapte bij Romney die dermate werd verzwakt dat McCain als eerste eindigde. Huckabee had wind in de zeilen omdat veel orthodox-christelijke kiezers de mormoon Romney argwanend bekeken. Tijdens televisiedebatten kwam het regelmatig tot harde aanvaringen tussen McCain en Romney. De sfeer raakte vergiftigd en de verhoudingen gespannen. Na de overwinning van McCain legde Romney zich neer bij zijn nederlaag en voerde campagne voor zijn vroegere rivaal. De verhoudingen verbeterden, maar een intense vriendschap werd het niet. Romney heeft zich echter een sociaal en fiscaal conservatief imago aangemeten waardoor hij veel aanzien heeft verworven bij de conservatieve beweging in de Republikeinse Partij.

dwarsligger

Opiniepeilingen geven de Republikeinen nieuwe bezieling. Democraten leken onafwendbaar op weg naar een monsterzege op 4 november; zowel bij de presidentsverkiezingen als bij de verkiezingen voor een nieuw Congres. De Democraten winnen waarschijnlijk flink wat zetels in het Congres, maar de strijd om het Witte Huis is open. De kentering ligt besloten in drie factoren: een betere McCaincampagne, het thema energie en Obama’s afbladderende imago.

McCain heeft in de politiek evenveel levens als in zijn militaire carrière – waarin hij ook enkele keren ten dode leek opgeschreven: bij een enorme brand op een vliegdekschip en tijdens zijn gevangenschap in Noord-Vietnam. Maar hij overleefde, als in een Hollywoodfilm. De campagne van McCain kende vele dalen. Het dieptepunt was vorig jaar in de zomer, toen zijn campagne bijna failliet was. McCain moest het grootste deel van zijn staf ontslaan en een banklening opnemen om in de race naar het Witte Huis te blijven. De neergang leverde beklijvende beelden op van een McCain die met goedkope vluchten naar zijn campagnebestemmingen reisde en die zelf zijn koffers moest dragen. De ommekeer kwam tijdens de voorverkiezing in New Hamp-shire in januari van dit jaar. Het was Mc-Cains laatste en enige kans. Hij won omdat de Republikeinen in New Hampshire wel sympathie hadden voor de maverick, de notoire dwarsligger die geen blad voor de mond neemt. Daarna won McCain in South Carolina, Florida en op Super Tuesday. McCains campagne herrees uit zijn as.

In juni, tijdens de eerste confrontaties met de Democratische presidentskandidaat Barack Obama, viel McCains campagne weer in de dieperik. Hij kon niet op tegen de grote, spectaculaire en magnetiserende Obamashow. Dat bleek op 3 juni toen Obama de kandidatuur opeiste in het Xcel Energy Centrum in Minneapolis, uitgerekend op de plek waar de Republikeinen nu hun Conventie houden. Obama daagde uit. Zijn fondsverwerving is superieur en hij kondigde een ’50 statencampagne’ aan. Tegelijk hield McCain een povere bijeenkomst in de buurt van New Orleans. Terwijl Obama tienduizenden enthousiaste aanhangers toesprak, ging McCains rede de mist in. Hij sprak een zaaltje ernstig kijkende oorlogsveteranen toe. Republikeinse donateurs eisten een ingreep. McCain trok de 37-jarige Steve Schmidt aan als campagneleider. Deze had in 2004 de campagne voor de herverkiezing van Arnold Schwarzenegger als gouverneur van Californië ook uit het slop gehaald. Schwarzenegger zat meer in talk-shows dan in zijn bureau in Sacramento. Schmidt dirigeerde Schwarzeneggers agenda om hem weer als ‘gouverneur’ te profileren. Ook moest de acteur-politicus zijn milieuonvriendelijke Hummer van de hand doen. Schmidt, met het uiterlijk van Kojak en het optreden van een sergeant, stelde bij McCain een commandocentrum in. De babbeluurtjes van McCain met de pers werden geschrapt. Het politieke profiel van de kandidaat werd aangescherpt tot enkele hoofdthema’s. En er werden attack ads tegen Obama gemaakt. Obama werd afgeschilderd als een rockster, een Hollywood celebrity en een zelfbenoemde Mozes. De aanvalsadvertenties werden verpakt in fun videos en gingen heel Amerika rond. Ze bleken effectief.

OLIEBORINGEN

Ook bij de thema’s kreeg McCain wind in de zeilen. De hoge olieprijs leidde tot een benzineprijs van 4 dollar per gallon (3,7 liter): energie werd het gesprek van de dag. McCain had zich altijd verzet tegen olieboringen voor de Amerikaanse kust, maar hij gooide het roer om. Hij pleitte voor meer olieboringen, meer nucleaire energie en een technologische revolutie in de transportsector. Terwijl Obama in Berlijn 200.000 Europeanen toesprak, was McCain te gast bij de autofabrikanten in Detroit. Obama deed McCains slogan ‘ drill off shore and drill now‘ af als een ‘grap’. Dat deed ook de leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, die het parlement op vakantie stuurde zonder een voorstel over olieboringen voor de kust in stemming te brengen. McCain: ‘De Democraten missen nooit een salarisverhoging of een vakantie.’ Die nonchalante houding brak Obama en de Democraten op want 70 procent van de Amerikanen was het eens met McCain. Intussen krabbelen Obama en Pelosi terug, maar het is te laat. Ook in de crisis rond Georgië sloeg McCain zijn slag. McCains adviseur op buitenlands politiek terrein Randy Scheunemann – overigens tevens lobbyist voor de Georgische regering – liet hem keihard uit de hoek komen. ‘Vandaag zijn we allemaal Georgiërs’, aldus McCain die het optreden van Rusland fel hekelde. Bush zag ooit de ‘warmte’ in Poetins ziel. McCain: ‘Als ik kijk in de ziel van Poetin, zie ik drie letters: KGB’. Obama, met vakantie op Hawaï, kwam pas veel later in actie en toonde zich enkel ‘bezorgd’. McCain beheerste het thema nationale veiligheid als een getrainde Commander in Chief.

MEGAKERK

De afbrokkeling van Obama’s imago werd overduidelijk op 16 augustus, tijdens een tv-debat met de religieuze leider Rick Warren, kopstuk van de megakerk Saddleback in Californië. Warren is een eigentijdse Billy Graham. De dominee verkocht, met een goede neus voor commercie, 30 miljoen exemplaren van zijn boek The Purpose driven Church. Hij nam de ‘morele biecht’ af bij McCain en Obama. McCain was kort, bondig en helder. Obama zat wezenloos voor zich uit te filosoferen. Warren vroeg: wat was uw moeilijkste beslissing? McCain zei dat de Noord-Vietnamezen hem tijdens zijn gevangenschap vrije aftocht boden omdat zijn vader admiraal was bij de Amerikaanse marine. Hij antwoordde slechts te gaan als Amerikanen die al langer krijgsgevangen waren eerst mochten vertrekken. De Noord-Vietnamezen weigerden waarop McCain nog 2,5 jaar in de cel bleef en zwaar werd gemarteld. Obama zei dat zijn verzet tegen de oorlog in Irak in 2003 zijn zwaarste beslissing was. Maar in 2003 was Obama onbekend parlementslid in de staat Illinois. Op de vraag ‘wat doet u tegen het kwaad’, zei McCain: ‘Het verslaan!’ Obama probeerde minutenlang een definitie van ‘het kwaad’ te geven. Warren vroeg ook: ‘Wanneer begint het leven?’ McCain: ‘Bij de conceptie!’ Obama hield een lang referaat en concludeerde: ‘Dat gaat mijn bevattingsvermogen te boven.’

De Conventie geeft de kandidaat meestal een korte opstoot in de peilingen, maar daarna is er nog twee maanden te gaan. Obama brengt met zijn running mate Joe Biden een vechtjas in stelling. Hij zoekt nu zelf ook de populistische snaar en valt McCain persoonlijk aan. Obama kan niet volstaan met preken, hij moet vechten. De 71-jarige McCain, de voormalige gevechtspiloot, schuwt een gevecht niet. Het zit in zijn genen en hij wordt op campagne zelfs aangemoedigd door zijn 96-jarige moeder. Of zoals zijn aanhangers scanderen: Mac is back.

DOOR DERK JAN EPPINK