‘Ik wilde geen landgenoten vermoorden, laat staan mijn buren. Dus vluchtten wij.’ Mustafa en Abeer Dada, twee Koerdische Syriërs, lieten have en goed achter en spoelden maanden later aan in Kortrijk. Wie zijn die vluchtelingen en waarom worden ze door sommige Vlamingen zo warm onthaald? Knack Focus-journalist Joost Devriesere en Jessica Dobbelaere schreven er samen een boek over.

De vluchtelingencrisis leidt in Vlaanderen tot grote verdeeldheid tussen mensen die oprecht bezorgd zijn om het lot van asielzoekers en zij die vinden dat die vluchtelingen beter zo snel mogelijk terugkeren naar hun land van herkomst. Knack Focus-journalist Joost Devriesere en zijn vriendin Jessica Dobbelaere horen bij de eerste categorie. Ze schreven samen een boek vol getuigenissen van vluchtelingen én van mensen en organisaties die zich hun lot aantrekken.

‘Zowel Joost als ik werd in de zomer van vorig jaar erg aangegrepen door de beelden van vluchtelingen die op de Griekse eilanden aankwamen. Elke dag zag je op tv zeeonwaardige sloepen, tot aan de rand gevuld met radeloze gezinnen, of de aangespoelde lichamen van kinderen die het niet gered hadden’, vertelt Jessica Dobbelaere. ‘We besloten om niet langer werkeloos toe te kijken. Aan de situatie ginder konden we weinig veranderen, dus meldden we ons aan voor het buddyproject in Kortrijk, een heel duurzaam project.’

Het buddyproject is een initiatief van het Kortrijkse OCMW waarbij een dertigtal Kortrijkse gezinnen evenveel vluchtelingengezinnen helpen bij hun integratie. ‘Het voelde aan als een noodzaak’, zegt Joost Devriesere. ‘Die mensen komen hier aan, ze zijn hier sowieso. Dan kun je twee dingen doen: op hen foeteren, of je steentje bijdragen om hen zo goed mogelijk te helpen integreren. Wie hen aan hun lot overlaat, heeft eigenlijk geen recht van spreken als het later misgaat.’

En zo werd op een dag de 27-jarige Iraakse vluchteling Haidar toegewezen aan Joost. De man was op dat ogenblik al een jaar op de dool in Europa, op zijn eentje. Haidar, een meubelmaker, had zijn vrouw en kind achtergelaten in Bagdad en hoopte hen later te laten overkomen. Zover is het niet gekomen, want begin februari is Haidar, ziek van heimwee, vrijwillig teruggereisd. ‘Ik heb sindsdien niets meer van hem vernomen’, vertelt Joost Devriesere. ‘Dat is jammer, en ik had het daar even moeilijk mee, maar de positieve ervaringen blijven hangen. We gingen samen naar het voetbal, en ik leerde welke diepe wonden de vernederingen die hij in Irak heeft ondergaan, hebben geslagen.’ Joost schreef alles neer in een dagboek, dat uiteindelijk in het boek terechtkwam.

Stoppen met praten

De auteurs interviewden ook Aram Hasan, een Syrische psychiater die in 2001 als politieke vluchteling naar Nederland kwam en vandaag getraumatiseerde lotgenoten behandelt. Hij vertelt onder meer dat sommige vluchtelingen volledig blokkeren wanneer ze hier aankomen. Ook bij de vluchtelingen die de auteurs spraken, heeft de oorlog er diep ingehakt. ‘Een vluchtelingengezin van vier slaapt nog steeds samen in één kamer’, zegt Jessica Dobbelaere. ‘En vaak blijft de man de hele nacht wakker. Hij waakt, bang als hij is dat iemand hem en zijn gezin uit het huis zal zetten. Vooral de kinderen hebben in hun thuisland of onderweg trauma’s opgelopen. Een van die jonge vluchtelingen heeft maanden aan een stuk niet gepraat.’

Uit het boek blijkt dat de buddygezinnen ideologisch heel verscheiden zijn. ‘Die buddy’s en vrijwilligers hebben alvast één ding gemeen’, zegt Joost Devriesere. ‘Het zijn stuk voor stuk personen die er fundamenteel van overtuigd zijn dat alle mensen humaan moeten worden behandeld, wie ze ook zijn en waar ze ook vandaan komen.’

Aanslagen in Brussel

De terroristische aanslagen in Brussel hebben de kloof tussen voor- en tegenstanders van hulp aan asielzoekers alleen maar groter gemaakt. ‘Niet alleen moslims, maar iedereen met een andere huidskleur dreigt daarvan het slachtoffer te worden’, vreest Devriesere. ‘Het zou ons een heel eind op weg helpen als mensen gewoon eens de tijd zouden nemen om even met een vluchteling te praten. Het zou hun kijk op de wereld waarschijnlijk een beetje bijstellen. De stad Roeselare heeft dat geprobeerd door een speeddate met asielzoekers te organiseren. Goed gevonden, alleen vrees ik dat het altijd dezelfde mensen zijn die op zulke initiatieven afkomen. De twijfelende Vlaming bereik je er niet mee.’

DOOR MICHEL VANDERSMISSEN

‘Wie vluchtelingen aan hun lot overlaat, heeft eigenlijk geen recht van spreken als het later misgaat.’