Sinds 1995 is VU-voorzitter Bert Anciaux lid van de Senaat, de reflectiekamer van de Belgische parlementaire democratie. De gevolgen bleven niet uit : een ?boekske?.

Sinds kort wordt er in de Senaat weer hard gelabeurd. Althans, in de zalen K en F. In de laatste praten ze over nieuwe politieke initiatieven, dus over de toekomst. In de eerste ploegen ze het verleden om. Daar zetelt de Rwandacommissie. VU-voorzitter Bert Anciaux pendelt tussen F, waar hij met Guy Verhofstadt (VLD) en Johan Van Hecke (CVP) rond de tafel zit, en K, waar hij het met grote regelmaat met voorzitter Frank Swaelen (CVP) aan de stok heeft. Tussen die twee klikt het niet.

Anciaux is niet alleen senator, maar ook huisvader en partijvoorzitter. Een druk leven, maar niet zo druk dat hij geen boekje kon schrijven. Het kreeg de titel ?Kinderen van de hoop. Uitnodiging aan de durvers?. Een boek, zo verduidelijkt hij, dat ik niet voor intellectuelen schreef. Een gesprek.

U hebt duidelijk een probleem met Swaelen en hij met u.

BERT ANCIAUX : Een jaar lang liep ik als een lief hondje achter Swaelen aan en legde hem voorbeeldig de problemen van mijn fractie voor. Hij hield me echter aan het lijntje. In de Rwandacommissie ben ik zijn betutteling grondig beu. Overigens moet een voorzitter meer doen dan alleen de vraagtijd eerlijk verdelen. Hij moet stimuleren. Daar wacht ik nog altijd op.

De Rwandacommissie slorpt veel van uw tijd op. Is het de investering waard ?

ANCIAUX : Het is een zwaar karwei. Er is het normale parlementaire werk en ik moet mijn partij nog een beetje leiden. Het zou nochtans de moeite zijn, indien we tot de waarheid kunnen doorstoten. Daarvoor moeten we kunnen doorvragen, confrontaties organiseren en als een echte onderzoekscommissie functioneren. Zolang we daar niet aan toe zijn, zit ik met de vraag of ze niet met onze voeten spelen.

Is het u al duidelijk wat er in Rwanda-affaire fout ging ?

ANCIAUX : Een aantal dingen wel. Ik heb geleerd dat ons leger niets waard is en dat je het beter afschaft.

Zomaar ?

ANCIAUX : Absoluut. We hebben geen leger nodig ook geen Vlaams wel een Europese vredesmacht. Iedereen zal de politieke verantwoordelijkheid natuurlijk proberen door te spelen naar de Verenigde Naties. Dat houdt echter geen steek. Erik Suy heeft ons duidelijk gemaakt dat elk land op ieder ogenblik zijn leger aan het VN-bevel kon onttrekken. Uit alle documenten en de vele verklaringen blijkt dat men zeer goed op de hoogte was van de dreiging tegen de blauwhelmen en de voorbereiding van de genocide. Toch nam men zijn verantwoordelijkheid niet. Het leger trad als een paradepaardje op. Hallucinant is het falen van de militaire inlichtingendienst. Ofwel was Leo Delcroix (CVP) van alles op de hoogte en beging hij een zware fout ; ofwel wist hij van niets en maakte hij zich schuldig aan nalatigheid.

In de commissie valt uw goede verstandhouding met Guy Verhofstadt op.

ANCIAUX : Verhofstadt is beter vertrouwd met het dossier en beschikt over veel meer informatie. Hij speelt ook geen partijpolitieke spelletjes en zoekt naar de waarheid.

Hoe anders bent u dan Verhofstadt. Hem is het om de macht te doen, terwijl u ervan gruwt. U schrijft dat macht de politiek ongeloofwaardig en mensvreemd maakt.

ANCIAUX : Misschien is Verhofstadt geëvolueerd. Ik heb de indruk dat het hem niet langer om het pure machtsspel is te doen. Overigens heb ik in de Rwandacommissie een even goede verstandhouding met Vera Dua (Agalev) en Patrick Hostekint (SP). Ook de ogen van deze laatste gingen open.

Is machtsverwerving niet de essentie van de politiek ? Hebt u schrik van uw schaduw ?

ANCIAUX : Politiek moet de hele bevolking ten goede komen, zodat iedereen aan de bak komt. Daarom moet politiek ongebonden zijn en komaf maken met vriendjespolitiek, cliëntelisme, dienstbaarheden aan belangengroepen, dus machtsspel. Om iets te verwezelijken, heb je geen macht nodig, wel invloed. Voor mij is dat een fundamenteel onderscheid. Macht verwijst naar eigenbelang, invloed naar de noden van de hele samenleving. Daarom moeten de politici ongebonden zijn en niet van zuilen, vakbonden of patroonsorganisaties afhangen.

Om een samenleving te veranderen, moet u wetten veranderen. Daarvoor hebt u een meerderheid, dus macht nodig.

ANCIAUX : Je kunt de anderen in een debat met argumenten proberen te overtuigen. In dit land wordt de politiek echter op een andere manier gevoerd. Na verkiezingen maakt men een regeerakkoord, waarbij iedereen iets krijgt en waaraan nadien niet meer geraakt mag worden. Dat gebeurt zonder debat en zonder inspraak van het parlement. De Wetstraat gaat er nog altijd vanuit dat de bevolking dom is en dat ze geluk heeft dat enkele verlichte geesten tijd vrij maken voor politiek.

Draait u de bevolking geen rad voor de ogen ? Een politicus moet compromissen sluiten en de handen vuil maken. Dit is geen vak voor heiligen.

ANCIAUX : Wees gerust, ik ben geen heilige. Ik heb ook niets tegen compromissen. Die zijn nodig en ze hoeven geen synoniem voor vuile handen te zijn.

Waarom zwijgt u over uw tijd in het Brussels schepencollege ? U zat daar rond de tafel met het archetype van de vuile politiek, Paul Vanden Boeynants (PSC). Dat moet een traumatische ervaring geweest zijn.

ANCIAUX : Vreemd genoeg heb ik daar geen trauma aan overgehouden. Overigens zat Vanden Boeynants zelf niet in het college.

Michel Demaret is zo mogelijk nog erger.

ANCIAUX : Absoluut, ik heb daar shockerende debatten meegemaakt. In feite voelde ik me daar heel goed bij. Ik moest nooit een blad voor mijn mond houden. We waren trouwens met verschillenden die Demaret & Co. probeerden te counteren. Niet alles wat daar gebeurde, was met volle goesting, maar ik heb niets moeten slikken waar ik tegen was.

U schaamt zich niet over die periode ?

ANCIAUX :(aarzelend) Nee, met de beperkte middelen die ik had… Schepen in een grootstad is het aangenaamste wat er bestaat. Je kan zeer concrete dingen aanpakken. Het was geen ideaal schepencollege en voor Demaret steek ik mijn handen niet in het vuur, maar we hebben veel kunnen tegenhouden.

U schrijft : in dit land wordt alles af- of omgekocht. Werkelijk alles ?

ANCIAUX : Nu ja, alles… De laatste maanden kwam er onwaarschijnlijk veel aan het licht en toch zegt iedereen dat het slechts het topje van de ijsberg is. Ik ben geneigd om dat te geloven. Blijkbaar was hier alles tegen betaling te krijgen.

Probeert u nu het Blok te overtroeven ?

ANCIAUX : Ik heb niet gezegd dat iedereen zich laat omkopen, maar je kan nauwelijks een dossier openen waarin je niet op gesjoemel of regelrechte fraude stoot. Zelfs in de adoptiekwestie werden ambtenaren omgekocht. Corruptie is hier de algemene regel en we moeten daar dringend schoon schip mee maken. De Wetstraat voelt zich verongelijkt en onheus behandeld. Ten onrechte, de bevolking heeft het juist voor. De politiek is ongeloofwaardig en het zelfbeklag van de politiek dient tot niets. Waarom houdt men nog altijd aan die parlementaire onschendbaarheid vast ? Toch niet om de vrijheid van spreken te waarborgen die hebben we sowieso.

U schreef een politiek boek en toch brengt u met grote regelmaat uw privé-leven aan bod.

ANCIAUX : Ik kan voor mezelf geen onderscheid maken. Als ik ’s morgens in de auto stap, ruil ik mijn pet van echtgenoot en vader niet in voor die van politicus. Mijn politiek werk is niet te scheiden van de rest van mijn leven. Politiek is ook een menselijke bezigheid.

Van de pers verlangt u dat ze het onderscheid tussen privé en publiek wel maakt.

ANCIAUX : Ik heb het recht om een stuk privacy te vragen, maar dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken.

Zelf gooit u uw privacy in het publiek.

ANCIAUX :(kordaat) Ik gooi in het publiek wat ik wil. Dat is mijn keuze. Men misbruikt privacy ook, onder meer om de schijnheiligheid te verbergen. Een politicus kan je op zijn daden en zijn woorden beoordelen, maar ook op wat hij is. Politiek is wat anders dan een baan in een computerbedrijf. Je bent met de samenleving bezig en de mensen mogen weten welk vlees ze in de kuip hebben. Als ik privacy nodig heb, is het alleen om op adem te kunnen komen.

Privacy kan ook worden gebruikt als een hefboom naar populariteit. Amerikaanse presidentenkandidaten poseren met vrouw en kinderen. Bert Anciaux doet dat ook. Wilt u persé populair zijn ?

ANCIAUX : Ik ben natuurlijk liever wél dan niet populair. Maar ik zou er niet mee inzitten, mocht de helft van de bevolking mij haten. De dossiers waarmee ik naar buiten kom, liggen niet altijd even goed. Neem dat van de adoptie. Ik was er mij van bewust dat ik daarmee op vele zere tenen trapte. Ik doe niet aan politiek om populair te zijn, maar populariteit stoort me niet. In tegenstelling tot veel intellectuelen voel ik me daar niet te goed voor.

En u bent bereid om daar veel voor te doen.

ANCIAUX : Ik ben bereid om daar hard voor te werken, tenminste als ik mijn overtuiging niet moet prijsgeven. Vijftig procent van de tv-programma’s waar ze mij voor vragen, weiger ik. Een sketch op tv, vind ik tof. Ik doe daaraan mee, hoewel ik weet dat de helft van de bevolking dat decadent vindt. Ik trek me daar niets van aan. Als iemand me aanbiedt om een cd op te nemen, aarzel ik geen moment. Ik vind dat veel gezonder dan een bedrijf te bezoeken en dan een Renault cadeau te krijgen. Ik ben onvoorstelbaar fier, zelfs gelukkig, dat de mensen in mij geloven. Ik denk dan bij mezelf : een geluk dat er mensen zijn die inzien dat ze niet in dien Jean-Luc Dehaene moeten geloven. Ik moet toch niet kwaad zijn omdat ze op mij stemmen ? Ik was enorm fier, echt enorm fier dat ik zoveel stemmen had.

In feite gijzelt u met al uw voorkeurstemmen de VU. De partij bestaat bij de gratie van uw populariteit.

ANCIAUX :(luid) Ik vind dat niet gezond en ik streef daar niet naar. Ik ga echter geen traan laten omdat men omwille van mij op de VU stemt. Zelfs als het alleen voor mijn ogen is, neem ik dat in dank aan. Ik hoop natuurlijk dat de kiezers door het gedachtengoed en de ongebondenheid worden aangetrokken. Ik heb alles aan de VU te danken en ik zal ze nooit gijzelen.

Daar beslist u niet meer over. U gijzelt ze hoe dan ook.

ANCIAUX : Ik kan de andere mandatarissen zoveel mogelijk podia bezorgen en ze een stuk bekendheid geven. We beseffen echter dat we de link tussen de voorzitter en de partij duidelijker moeten maken.

Die is toch overduidelijk : de voorzitter is de partij.

ANCIAUX :(berustend) Ja, maar dat is niet goed. Bovendien klopt het niet met de werkelijkheid. Wij vullen elkaar aan. We zitten echter met het probleem dat we zeer actieve parlementsleden hebben die al hun tijd in het parlement steken. Het wordt tijd dat we met onze dossiers naar buiten komen. Men verwijt me soms dat ik een populist ben. Ik heb daar geen scrupules over, ik ben dat graag. Ik probeer de taal van de mensen te spreken. Dat kost me niet veel moeite, ik ben geen grote intellectueel. Hugo Schiltz, die veel intelligenter is, heeft het daar veel moeilijker mee. Ik hoef me niet te verlagen. Politici voelen zich altijd te goed om met de problemen van de gewone mensen bezig te zijn. Als je daar de nadruk op legt, maken ze je uit voor populist. Ik loop graag tussen de madammekes op de markten. Ik voel me daar zelfs goed bij. Mij schelden ze niet uit. Ze vertellen me wel hoe rot de politiek is en ze feliciteren me dat ik er niet inzit. Zo ver komt het soms.

U schrijft dat u de militanten nooit in de rug zal schieten. Waarom moet die evidentie zo expliciet geformuleerd worden ?

ANCIAUX : Omdat het in de politiek geen evidentie is. Mijn voorganger heeft zijn militanten wel in de rug geschoten. Jaak Gabriëls is naar de VLD overgestapt.

U hebt toch ook gesprekken met toenmalig CVP-voorzitter Johan Van Hecke gevoerd.

ANCIAUX : Ik ben nooit naar de CVP gestapt en zal dat ook nooit doen. Ook niet naar de VLD, de SP of Agalev. Ik zal mijn militanten niet in de steek laten.

Is de VU er voor de eeuwigheid ?

ANCIAUX : Nee, absoluut niet. Er zijn partijen die al veel te lang bestaan. De echte politieke vernieuwing zal er pas komen als er een opstand in de traditionele partijen komt en als men mensen mobiliseert die niet politiek actief zijn. Dat gaat om 96 procent van de bevolking. De VU beschouw ik als een schakel die we aan andere schakels moeten vastklinken. Niet aan de CVP, SP of de VLD, want daar moet eerst oproer uitbreken.

Is dat de inzet van de gesprekken in zaal F ?

ANCIAUX : Nee, spijtig genoeg nog niet, maar ik zou het wel graag hebben. Ik stel wel vast dat vele mensen het spel beu zijn en ik hoop dat ze ooit met hun eigen formatie in de clinch gaan. Vanuit hun eigenheid. Een Vlaams-nationalist moet geen socialist worden en een christen-democraat geen Vlaams-nationalist. Het is wel mijn overtuiging dat er nieuwe breuklijnen ontstaan en dat de ideologieën veel raakvlakken hebben. Er is ruimte voor een gesprek rond een gemeenschappelijk project.

In een nieuwe partij ?

ANCIAUX : Dat is niet mijn hoofddoel. Op lange termijn zit dat er misschien in. De VU kan een voortrekkersrol spelen in een beweging met Witte Comités, sociale bewegingen en mensen uit andere partijen, zoals een Hostekint en een Luc Willems (CVP). Ik loop al een paar maanden in de KWB rond en ik voel daar de nood om eindelijk uit dat CVP-nest te kruipen. De macht van de CVP heeft jarenlang in haar voordeel gespeeld, nu dreigt die macht de oorzaak van haar ondergang te worden.

Voor zover er tenminste een alternatief is. Wat de kleine VU niet is.

ANCIAUX : Ik ben ervan overtuigd dat de VU te klein is. Ze moet dus groeien. Ik heb lang gezegd dat ik mij goed voelde in een kleine beweging, maar daar ben ik vanaf gestapt. Ik hoop dat er schakels komen waarmee we een ketting kunnen maken. Dat kan een kartel van verschillende bewegingen of partijen zijn. We zijn daar nog niet aan toe, maar ik denk daaraan. En laat dit duidelijk zijn : ik geloof niet in een vernieuwing die aan de traditionele partijen is gebonden.

Als Verhofstadt voorzitter van de VLD wordt, dooft u dan de lichten in zaal F ?

ANCIAUX : In zaal F wordt over een andere agenda gesproken. Ik vrees natuurlijk dat Verhofstadt als voorzitter van de VLD in het oude spel vervalt en zo vlug mogelijk in de regering wil. Daar wil ik niet aan meehelpen. Een vernieuwingsbeweging die zich alleen tot doel stelt om zo snel mogelijk de macht in handen te krijgen, is verderfelijk.

Is het voor u gemakkelijker met sommige VLD’ers te praten dan met de Groenen ?

ANCIAUX : Dat is zeker niet waar, ik heb heel veel contacten met de Groenen. Ik stel wel vast Agalev heel verkrampt reageert. Zeker wat het communautaire betreft. Daar zitten ze haaks op wat wij denken. De enige verklaring daarvoor is angst. Ook vanuit een progressief denken, kun je een Belgische reflex niet langer verantwoorden. België is een verfoeilijke structuur, die machtspolitiek en vriendjespolitiek in de hand werkt.

Het is ook een structuur waar Vlaamse arbeiders met de Waalse solidair zijn.

ANCIAUX : Er is geen enkele reden waarom meer Vlaamse autonomie zou betekenen dat Vlaanderen minder solidair met Wallonië is. Het centen-nationalisme vind ik gruwelijk en ik weiger daaraan mee te doen. Ik ben er echter van overtuigd dat het Belgisch systeem niet de modale Waal bevoordeligt, wel sommige machtsgroepen. Vlaanderen zal solidair blijven, maar het zal op een meer doorzichtige en directe manier gebeuren. Ik wil met de VU garant staan dat die solidariteit behouden blijft. Waarom houden de progressieven nog aan België vast als ze voortdurend met de misbruiken van die structuur wordt geconfronteerd ? Een autonoom Vlaanderen is geen garantie dat alles perfect zal lopen, wel zal het de besluitvorming doorzichtiger maken en ons toelaten met een propere lei te beginnen. Tenslotte is federalisme niet veel meer dan de beslissingsbevoegdheden zo dicht mogelijk bij de bevolking brengen.

Bent u nog een christen mens ?

ANCIAUX : Ik vind dat een heel persoonlijke vraag. Ik ben christelijk opgevoed en ik denk dat ik nog gelovig ben. Ik heb echter heel veel problemen met de instelling. Ik word agressief als ik zie hoe de goedgelovigheid en zelfs het geloof van de mensen misbruikt wordt. Voor de macht.

Paul Goossens

In de Senaat : Het zelfbeklag van de politiek dient tot niets.