Bedelaars zijn vervelende mensen. Ze doen de hele dag niets, ze slaan geregeld wartaal uit en ze storen ons bij het shoppen. In Antwerpen wordt er dan ook flink tegen opgetreden: dit jaar kregen al 18 van die bedelaars een straatverbod. In toeristische buurten of in winkelcentra is bedelen verboden. ‘Dergelijke bedelarij is bijna altijd georganiseerd door Oost-Europese bendes’, zei het stadsbestuur in een reactie vorige week. In Gent zijn er nog geen bedelvrije zones, maar worden er wel GAS-boetes uitgereikt. In Brugge is bedelen in de hele stad verboden.
De wereld is beter af zonder bedelaars. Laten we ervoor zorgen dat niemand het nog hoeft te worden. GAS-boetes en straatverboden kunnen daarbij helpen, maar zijn niet meer dan symptoombestrijding. Ga dus achter die Oost-Europese bendes aan. En kijk ondertussen eens naar wie er nog allemaal op straat leeft – het aantal groeit. Span vangnetten voor de havelozen en zieken die geen dak boven hun hoofd hebben, of ze nu bedelen of niet. In België leeft tien tot vijftien procent van de mensen in armoede, driekwart daarvan heeft psychische problemen.
De oplossingen lijken voor de hand te liggen, maar de praktijk gaat de andere richting uit. ‘Privatisering’ is het ordewoord van de laatste jaren. Het Antwerpse daklozencentrum ‘De Vaart’ is het bekendste voorbeeld: achttien jaar lang werd het uitgebaat door het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), nu gaat het over in de handen van de veiligheidsmultinational G4S. In De Standaard gaf OCMW-voorzitter Fons Duchateau (N-VA) vlakaf toe dat het niet noodzakelijk om de kosten draaide – voor De Vaart wordt er 400.000 euro per jaar uitgetrokken en zowel G4S als het CAW bleven netjes onder dat bedrag. Nee: G4S was aantrekkelijker ‘omdat hun voorstel ideologisch meer in de lijn lag van de nieuwe Antwerpse visie. Het bedrijf zet meer in op uitstroom en zelfredzaamheid.’
Ook voor buurtwerk, drughulpverlening of de preventie van intrafamiliaal geweld wil het stadsbestuur de zogenaamde ‘sociale professionals’ voor hun eigen job laten solliciteren, in concurrentie met privébedrijven als G4S of Sodexo. Dat laatste bedrijf kent u van dienstencheques of bedrijfsrestaurants, maar in Gent baat het bijvoorbeeld nu al het Forensisch Psychiatrisch Centrum uit. Daar zijn klachten over te weinig verplegend personeel, een minimale nachtshift en een gebrek aan ervaring.
De vermarkting van de zorg is een internationale trend. Politiek gezien is het bovendien een poging om het klassieke middenveld, dat weinig banden heeft met de N-VA, buitenspel te zetten. Daar is an sich niets mis mee, zolang er iets in de plaats komt dat beter is. Privatisering hoeft niet altijd te ein-digen in de horror van de Amerikaanse privégevangenissen, maar ook de wantoestanden van de Britse ‘Big Society’ of de Nederlandse ‘participatiesamenleving’ doen alarmen afgaan.
De uitstroom en zelfredzaamheid waar Duchateau het over heeft, gaat gepaard met wat vandaag zo lelijk de ‘vermaatschappelijking van de zorg’ heet. Ook daar is potentieel een goeie kant aan: het idee is dat het sociale weefsel sterker wordt, zodat burgers – in de praktijk dikwijls familie en vrienden – de zorg voor hulpbehoevenden kunnen overnemen. Mantelzorg is een bekend voorbeeld, maar het komt in alle maten en gewichten. Hulpverleners die naar oplossingen zoeken, zullen bijvoorbeeld zelf de grote voordelen van het ‘kwartiermaken’ aanstippen – een hele buurt die met kleine ingrepen het leven van hulpbehoevenden weer mogelijk maakt.
Dat lijkt verdomd veel op een terugverlangen naar hoe het hier decennia geleden was, toen het kostbare weefsel nog niet tot loze kreet was uitgehold. Want dat is het probleem: door het opvoeren van de competitiviteit op steeds meer vlakken werd dat sociale weefsel langzaam maar zeker afgebouwd. Of zoals schrijver Michel Houellebecq het uitdrukt: de concurrentiestrijd werd gaandeweg naar alle domeinen van het leven uitgebreid, ‘l’extension du domaine de la lutte’. Iedereen aan het werk, iedereen harder aan het werk, iedereen harder tout court.
Daardoor kwamen vanzelfsprekend veel meer zorgvragen bij de overheid terecht. Maar ook die overheid wordt nu afgebouwd. Er dreigt nu helemaal niets meer over te blijven, en zeker niet voor de onderklasse – zeg maar: de mensen die vandaag op straat leven. Mantelzorgers zijn nu al aan het einde van hun krachten. Kan er nog meer bij? Is er nog ruimte voor het anonieme mededogen van de staat? Mededogen biedt een fantastische meerwaarde, het is Pattex voor de samenleving. En het is volledig vrijgesteld van btw.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
Iedereen harder aan het werk, iedereen harder tout court.
