Herman De Croo is de nieuwe VLD-voorzitter. In de eerste ronde haalde hij verrassend 49,4 procent van de geldige stemmen, zodat Patrick Dewael voor een herkansing bedankte.

“PATRICK Dewael heeft niets te winnen bij een tweede stemronde en de partij nog minder. Het is nu tijd dat de VLD een einde aan het nombrilisme maakt waardoor ze voortdurend onder haar oksels moet krabben. ” Zo’n zin kan alleen Herman De Croo bedenken en de goede verstaander begrijpt dat de opvolger van voorzitter Guy Verhofstadt gedaan wil maken met de navelstaarderij van de Vlaamse liberalen. Zaterdagavond was De Croo geen ontevreden man. Toen hij omstreeks acht uur de partijzetel in de Brusselse Melsensstraat betrad, waar de stemmen werden geteld, grijnsde hij. “Dat had ge niet verwacht, hè. ” Een handdruk en een schouderklopje onderstreepten zijn goed humeur. Als een triomfator stapte hij de grote zaal binnen, om er te genieten van de mikrofoons, de camera’s en zijn woordenvloed. Twintig minuten later was hij nog altijd aan de praat, alsof hij al in funktie was. Op dat ogenblik moesten nog meer dan de helft van de stemmen worden geteld en stond De Croo krap op 51 procent. Er komt een voortvarend man aan het hoofd van de VLD.

De VLD-leden zetten de opiniepeilers opnieuw een neus. Er was geen sprake van een nek-aan-nek race Dewael-De Croo, waaruit de intimus van Verhofstadt in de onvermijdelijk tweede ronde als overwinnaar zou komen. In en buiten de VLD zal er nog lang gespekuleerd worden over de motieven die zoveel VLD-leden naar De Croo dreven. Er zit nochtans een logika, zij het een dialektische, in de uitslag.

De Croo is de antipode van Verhofstadt, die naar Belgische normen een zeldzaam rechtlijnig en getormenteerd politicus is. De Croo is de kampioen van de politieke slalom. Zijn wendbaarheid blijft verbazen, zelfs in een land waar het kompromis en het vergelijk het altijd halen van de principes. Als de VLD-leden voor personen kozen, hebben ze iemand gevonden die in veel, zoniet in alles, het tegendeel van Verhofstadt is. De Croo rijdt te paard en niet per fiets. Hij is hyperaktief en laat zich met dingen in, waar Verhofstadt van gruwt of baalt. Nu eens is het met Zaïre en de Belgische zakenlobby rond de voormalige kolonie, dan weer met de luchtvaartindustrie. Verhofstadt daarentegen was alleen met zijn partij, het programma, de ideologie en Toscane bezig. Big business kende hij slechts uit de boeken. De Croo tenslotte drukt tijdens één weekeinde meer handen dan Verhofstadt in een heel jaar, want zijn geloof in de uitgestoken hand is oneindig groter dan in een doortimmerde kongresresolutie. De Croo houdt niet van geschreven teksten die de improvizatie en de interpretatie, kortom de individuele vrijheid, beperken.

HAMLET.

De vele radikale teksten die de VLD recentelijk goedkeurde, zullen het bewind van De Croo niet overleven. “Ik ben te liberaal, ” zo zegt hij graag, “om nog in een katechismus te geloven. Ik ben geen integrist. ” Op zijn eerste persontmoeting als bijna-voorzitter begon hij al het vorige regime te slopen. Terloops merkte hij op dat je best even nadenkt vooraleer je de stemplicht afschaft. Voor de VLD van Verhofstadt en Dewael was het afschaffen van de stemplicht één van de blikvangers van het vernieuwd programma. Zeer tot ongenoegen van Louis Tobback (SP), die ooit zei dat hij zulke verandering, die vooral de zwakkeren discrimineert, nooit zou aanvaarden. De Croo denkt er niet anders over.

De Croo mag dan model staan voor de sluwe, uitgekookte Belgische politicus, toch steigert hij als hem princieploosheid wordt verweten. Hij vindt van zichzelf dat hij konsekwent een lijn volgt en op zijn manier zeer rechtlijnig is. “Als liberaal kom ik voor waarden op, waarover geen toegevingen mogelijk zijn. Vrijheid, bijvoorbeeld, een minimale, maar krachtige staat en verdraagzaamheid. “

Het fabrieksgeheim van De Croo bestaat er in dat zijn fundamentele waarden niet te talrijk zijn en dat hij ze zeer kreatief in de praktijk brengt. Hij heeft nog een ander konkurrentie-voordeel : hij twijfelt zelden in feite nooit aan zichzelf. Hij is altijd zeker van zijn stuk en moet, zoals Mark Eyskens (CVP), nooit naar een repliek zoeken. Ook bij De Croo komen de woorden vlugger dan de gedachten.

In tegenstelling tot Dewael, is de nieuwe VLD-voorzitter bijna altijd overtuigd van het eigen gelijk en hij vermoedt dat er in hem een genie schuilt. Als hij tegenover een publiek staat, is het met een zelfverzekerdheid die aan Tobback doet denken. Ook op dat vlak klopt hij Dewael. De burgemeester van Tongeren heeft minder lef dan De Croo en evenmin wordt hij door een grenzeloze ambitie verteerd. Dewael is geen gokker, reageert ook minder vlug en niet zo impulsief als De Croo. Hij lijkt voortdurend te twijfelen, onder meer aan zichzelf. Dat heeft aarzelingen tot gevolg, waardoor Dewael kansen mist en zijn achterban in verwarring brengt. Hij heeft iets van een Hamlet-figuur.

Dewael wachtte tot het laatste moment om zijn kandidatuur voor het partijvoorzitterschap in te dienen. Dat had weinig met taktiek te maken, meer met de onzekerheid over zijn kansen om de match te winnen. Ook zaterdagavond kon Dewael niet beslissen of hij nog een tweede ronde zou riskeren. Pas na vierentwintig uur piekeren en uitgebreid overleg, hakte hij de knoop door. Matematisch had Dewael in de tweede ronde nog een kans. Vele VLD-leden hadden zaterdag immers niet gestemd, omdat ze absoluut zeker waren dat er nog een beslissende, tweede ronde kwam. De eerste was slechts tijdverdrijf. Dat verklaart ongetwijfeld de lage opkomst. Slechts 27.661 geldige stemmen of ruim 10.000 stemmen minder dan in 1993. Waarschijnlijk had Dewael een groot deel van de afwezige kiezers kunnen mobilizeren en ook vele stemmen van Rik Daems en Annemie Neyts binnen kunnen halen. Anders dan De Croo, beschikte hij wel over een aanzienlijk stemmenreservoir. Ondanks overtuigende pleidooien van sommige vernieuwers, die tot het uiterste wilden gaan om De Croo uit de voorzitterszetel te houden, bedankte een moegestreden Dewael voor een nieuwe konfrontatie.

TOURNEE GENERALE.

De meer traditionele VLD-top, die in tegenstelling tot de vernieuwers zaterdagavond talrijk naar de Melsensstraat was afgezakt, had hem duidelijk gemaakt dat het welletjes was. “Il faut amuser son monde, mais ne pas exagerer, ” merkte het goedlachse Vlaamse parlementslid, tevens burgemeester van Zaventem, Francis Vermeiren op. Kamerlid en burgemeester van Vilvoorde Willy Cortois sprak hem niet tegen, maar betwijfelde of de statuten zoiets toelieten. Moest De Croo in geval van forfait van Dewael de koers niet alleen uitrijden ? De Croo betwistte die stelling. De statuten werden er bijgehaald en artikel 12 met luide stem voorgelezen. Opgelucht kwamen de “baronnen” van de partij tot de konklusie dat de tekst voldoende onduidelijk was om zonder al te groot risico de tweede stembeurt af te schaffen. Penningmeester Leo Goovaerts vond het onzinning om met een De Croo op ongeveer 49 procent de partij nog verder op kosten te jagen. Hij beloofde een tournée générale voor al de aanwezigen in de Melsensstraat als er onmiddellijk beslist werd. Dat kon natuurlijk niet, want alleen Dewael kon hierover uitsluitsel geven.

De club sprak af om ’s anderdaags Dewael van haar bedenkingen op de hoogte te brengen. Die had ondertussen via radio en televisie gehoord dat ook Neyts en Daems een tweede stemronde overbodig achten. Dewael dreigde bijgevolg geïsoleerd te raken, mocht hij verder doorzetten. Het viel trouwens op dat Daems, nochtans een vernieuwer, onmiddellijk zoete broodjes bakte met De Croo. Hij was een van de eersten om hem te feliciteren en voor de verzamelde pers zei hij heel nadrukkelijk dat er met De Croo geen restauratie zou komen.

Ook Neyts, die erg was aangeslagen door haar kiesresultaat, meende dat De Croo de klok niet zou terugdraaien en de oude PVV uit haar as doen herrijzen. “Sinds de Europese verkiezingen van vorig jaar zwalpt de partij. De mensen zijn de onzekerheid en het gezanik beu, ze willen dat het stopt en dat er eindelijk duidelijkheid komt. “

Er bestaat ook een andere, minder verheven uitleg waarom bijna de helft van de VLD-kiezers voor De Croo kozen. Hij wekte de illuzie dat hij de partij op korte termijn in de regering zal krijgen en velen willen hem graag geloven. De ambtenaren, vooral het onderwijzend personeel van het gemeenschapsonderwijs (Argo) dat zich door Verhofstadt in de steek gelaten voelde, hebben massaal voor De Croo gestemd. Ook de kaders en de leden van de liberale vakbond en het ziekenfonds trokken met veel volk naar het stemhokje. Zij wilden De Croo aan de top en het radikale liberalisme van Verhofstadt uitwuiven, liefst in de eerste ronde. Deze keer, zo merkten vele lokale mandatarissen op, zijn er veel mensen komen stemmen die we nooit op vergaderingen zien. De gemiddelde leeftijd lag hoger dan bij de vorige verkiezingen. Misschien heeft de trend van de parlementsverkiezingen zich doorgezet en hebben bange liberale gepensioneerden en steuntrekkers vooral geloof gehecht aan de kreet van Tobback over het sociaal bloedbad. Het eigenlijke kiespubliek van De Croo zou wel eens veel gelijkenis kunnen vertonen met dat van de SP : veel ambtenaren, vakbondsmilitanten en steuntrekkers. Jongeren, middenstanders en intellektuelen zouden dan vooral voor Dewael gekozen hebben.

MISSI DOMINICI.

Over vijftien maanden gaan de VLD-leden opnieuw naar de stembus, want dit was slechts een tussentijdse verkiezing. In 1997 moet de voorzitter voor vier jaar worden verkozen en moeten ook alle arrondisementele en lokale bestuursfunkties vernieuwd worden. In totaal een drieduizendtal mandaten. Voor De Croo wordt dat een test. Als hij de VLD tegen die tijd in de regering brengt en de achterban met portefeuilles, benoemingen en een belastingstop kan plezieren, wordt hij met vlag en wimpel herkozen.

Zaterdagnacht nam hij echter al gas terug. Zo letterlijk moest zijn kiesbelofte ook niet geïnterpreteerd worden. In eerste instantie wil hij opnieuw orde in het eigen huis. “In sommige regio’s scoren we ondermaats. Dat moet veranderen, we moeten de boer op. Het is natuurlijk gemakkelijker om in een restaurant over punten en komma’s te leuteren, dan de mensen op straat aan te spreken. Ik wil alleszins het ledenaantal opdrijven. Binnen afzienbare tijd moeten er dat meer dan 100.000 worden. Ik vind ook dat we onze parlementsleden beter kunnen gebruiken. Een Aimé Desimpel, een Pierre Lano en een Fernand Huts zouden we beter kunnen inzetten. Zouden ze geen missi dominici van de VLD in het bedrijfsleven kunnen worden ? Ook naar de sociale organizaties zouden we mensen kunnen uitsturen die er opnieuw enige goodwill bepleiten. “

In de Melsensstraat kondigt zich allicht een paleisrevolutie aan. De Croo wil dat de sfeer er verandert. Hij wil er weinig over kwijt. Meer dan een “er mag hier opnieuw gelachen worden, ” onthult hij niet.

“We kennen hem, ” zegt een vernieuwer die de toekomst van de VLD weinig hoopvol tegemoet ziet. “Terwijl hij je lachend een hand toesteekt, krijg je een dolk in je rug. De Croo is een rancuneus man, er komt nu een afrekening. Verhofstadt zelf en zijn geestesgenoten krijgen het heel moeilijk. Het projekt waar zoveel energie werd in geïnvesteerd, zal worden fijngemalen. Zo gaat dat in het België van De Croo. “

De nieuwe voorzitter ontkent dat hij Verhofstadt zal zoeken en rekeningen wil vereffenen. “Verhofstadt heeft een enorme verdienste in de partij gehad. Ik hoop dat hij een speerpunt blijft. Nee, ik geloof niet dat hij het mij moeilijk zal maken. Waarom ook ? Ik wil hem zeker geen kwaad. “

“Om het even wie voorzitter wordt, ” zei één van de kandidaten tijdens de kiescampagne, “hij zal met Verhofstadt gekonfronteerd worden. Dat probleem kan vermeden worden, als we hem de partij cadeau doen. ” Het is het laatste waaraan De Croo denkt en wat Verhofstadt van zijn opvolger verwacht. De scheidende voorzitter liet zaterdagnacht lang op zich wachten voor hij De Croo feliciteerde met zijn 49,4 procent van de geldige stemmen 16,9 procent van leden. Echt van harte ging dat niet, maar Verhofstadt deed moeite. Hij had zelfs aan een geschenk gedacht. Een Veuve Durand, de betere champagne. De Croo kon de geste waarderen. Hoewel hij een Veuve Clicquot nog altijd hoger schat.

Paul Goossens

Herman De Croo had aan een ronde genoeg om afstand te nemen van (van boven naar onder) Patrick Dewael, Rik Daems en Annemie Neyts.

Guy Verhofstadt had zelfs een geschenk achter de hand : een “Veuve Durand”.