Elke week meldt zich een nieuwe kandidaat om VLD-voorzitter Guy Verhofstadt op te volgen. Een voorlopige stand van zaken.
ALS al wie zich via de pers voor de opvolging van VLD-voorzitter Guy Verhofstadt heeft gemeld voor maandag 21 augustus zijn kandidatuur op de partijzetel deponeert, krijgen de Vlaamse Liberalen en Demokraten op maandag 18 september een stembiljet met minstens een veertiental namen voorgeschoteld. Slaat de vertwijfeling bij de VLD toe, of hebben de partijleden last van de hitte ?
De stand is bovendien slechts voorlopig, want elke week voelt zich wel één of andere VLD’er geroepen om in het spoor van Verhofstadt te stappen. De CVP in haar beste periode, in 1988 toen de opvolging van voorzitter Frank Swaelen op het spel stond, geraakte nooit verder dan een zevental kandidaten.
De bekendsten en de grootste kanshebbers onder de kandidaat-partijleiders zijn Herman De Croo, Patrick Dewael, Annemie Neyts en Rik Daems. Behalve die vooraanstaanden hebben zich een aantal mindere goden en volslagen onbekenden gemeld, zoals gewezen schepen van Gent Raoul Wijnakker ; advokaat Ivan Vonck, een viveur die voor elke frats te vinden is ; Bruno Schoenaerts, zoon van akteur Julien Schoenaerts ; ene Christiaan De Stoop enzovoort. Voorlopig laatste in de rij is André Monteyne, de Brusselse zwanzeur die al meteen aankondigde het cordon sanitaire rond het Vlaams Blok te willen doorbreken. (Eerlijk gezegd : al werd Monteynes voornemen meteen door alle VLD-kopstukken op stomende verontwaardiging onthaald, toch houdt die “zondige gedachte” sedert de jongste verkiezingen ook andere VLD’ers bezig niemand durfde ze echter tot zover luidop uit te spreken.) Hoeveel kandidaten ook officieel naar voren zullen treden, is verre van duidelijk.
Hoe dan ook stelde Verhofstadt zich zijn opvolging anders voor. Niet alleen de veelheid van kandidaturen, maar vooral de snelheid waarmee ze zich aandienden heeft hem en zijn entourage enigszins verrast. Verhofstadts scenario wou Patrick Dewael in stelling brengen tegen de overmijdelijke Herman De Croo. Zelfs als de VLD er bij de voorbije verkiezingen mocht in geslaagd zijn de rooms-rode meerderheid te doorbreken, zou Dewael Verhofstadt als voorzitter hebben opgevolgd. Tenminste, als Verhofstadt in de regering zou zijn gestapt. Want tijdens de maanden voor de verkiezingen spiegelde hij zich meer en meer aan het voorbeeld van zijn Nederlandse kollega, VVD-voorzitter Frits Bolkestein, die vanuit de partij mee de regering-Kok stuurt. Bedoeling was ook De Croo niet alleen van het voorzitterschap maar ook uit een regering te houden. Kortom : De Croo zou voort worden geïsoleerd.
HERKANSING.
Het regeringsprobleem stelt zich niet langer. Zowel in de federale als in de Vlaamse regering werd de rooms-rode koalitie voortgezet. Blijft alleen nog de partij. En Dewael was, en is in de ogen van de meeste VLD’ers nog steeds de enige die PVV-veteraan De Croo uit de voorzitterszetel kan houden. Buitendien zou met Dewael Verhofstadts vernieuwingsprojekt op een geloofwaardige manier worden doorgetrokken.
De eerste tegenkandidaat die zich vrijwel terstond meldde was Annemie Neyts. In haar fief, Brussel-Halle-Vilvoorde, maar ook daar buiten, blijft Europarlementslid Neyts biezonder populair. Vrijwel bij elke verkiezing het weze een landelijke, gewestelijke, Europese of gemeentelijke stembusgang vordert de partij haar op, altijd met goed gevolg. Bovendien oordeelt Neyts dat ze nog een revanche of tenminste een herkansing te goed heeft. Na het verdwijnen van de voorlopig laatste rooms-blauwe koalitie van Wilfried Martens, werd ze haast manu militari uit haar voorzitterszetel gelicht om plaats te ruimen voor Verhofstadt die als voorzitter een schaduwkabinet wou leiden.
Intussen zetelt Neyts in Straatsburg in het Europees parlement en krijgt ze stilaan de smaak van de internationale politiek te pakken. In VLD-kringen wordt nu gefluisterd dat haar streven ook wordt ingegeven door haar ambitie om, binnen afzienbare tijd, de opvolging van Europees kommissaris Karel Van Miert (SP) over te nemen. Al is het vrijwel ondenkbaar dat het Europees kommissariaat dat België toekomt voor de derde keer op rij door een Vlaming zou worden bezet. Maar deze gedachte stoort Neyts geenszins, beweren ingewijden. Ze gaat er van uit dat je strategisch nergens beter kan zitten om zo’n topfunktie af te dwingen, dan in de positie van partijvoorzitter.
Vrijwel meteen na de bekendmaking van zijn ontslag, en nadat Dewael en Neyts hun kandidatuur voor zijn opvolging openbaar maakten, belegde Verhofstadt een diskrete bijeenkomst om de Brusselse politica op andere, betere gedachten te brengen. De poging draaide op niets uit. Neyts ontkent trouwens dat wie dan ook heeft geprobeerd haar onder druk te zetten.
Twee weken geleden, na het maandagse partijbureau, werd bij een lunch een tweede voorzichtige poging ondernomen. Dit keer niet alleen om Neyts maar ook Rik Daems het onzinnige en vooral de gevaren van een broederstrijd met Dewael te laten inzien.
KONKURRENTEN.
Dewael, Neyts en Daems steunden destijds het VLD-projekt van Guy Verhofstadt. Entoesiast in de eerste faze van de oprichting van de VLD ; terughoudender en enigszins kritischer in een tweede faze, na de Europese en parlementaire verkiezingen toen bleek dat de vernieuwingsgolf niet het verhoopte elektorale sukses opleverde.
Tot voor een aantal weken werd aangenomen dat Rik Daems zich tenvolle achter Dewael zou scharen. Toen ook hij, aangemoedigd door zijn Leuvense federatie en door de VLD-jongeren, bekend maakte zijn kandidatuur te overwegen, kwam het scenario van Verhofstadt helemaal in het gedrang.
Met Neyts en Daems kreeg Dewael twee te duchten konkurrenten. Zowel Neyts als Daems kunnen, behalve op de vernieuwers de zogeheten lichtblauwen , ook rekenen op grote delen van de groep donkerblauwen, de enigszins verkrampte PVV-achterban. Neyts kan zich, met haar PVV-verleden en door haar aktie binnen de hoofstedelijke vrijzinnigheid, gerust een consensus-kandidaat noemen. Iemand die de liberalen van de oude stempel met de vernieuwers kan verzoenen. Daems, die vorige week zijn kandidatuur bevestigde, wil de vernieuwingsoperatie doortrekken en bijvijlen. Maar hij mag dan weer steunen op de oude PVV-aanhang van zijn vader, wijlen Jos Daems.
En bij de oude PVV-garde is de frustratie omwille van het uitblijven van de elektorale resultaten van al dat vernieuwingsgeweld ook het grootst. Wie erin slaagt die frustratie te kanalizeren, maakt een goede kans om de nieuwe VLD-voorzitter te worden.
Van de drie Dewael, Neyts en Daems wordt tevens verwacht dat zij Verhofstadts werk voortzetten. Zo eisten de VLD-jongeren van Dewael, in ruil voor hun steun, dat hij de kumulregel zou aanhouden en versterken en dus ontslag zou nemen als burgemeester van Tongeren. Omdat Dewael deze eis bezwaarlijk kon inwilligen, gingen de jongeren achter Daems staan.
Dewael kan dan weer bogen op een sterke Limburgse achterban. Bovendien is hij door zijn afkomst, want een achterneef van wijlen Herman Vanderpoorten, met de juiste mensen gekonnekteerd. En dat zijn van die elementen die bij de oude PVV-garde hun belang hebben.
De vernieuwers daarentegen meenden de jongste maanden te ondervinden dat Dewael niet altijd op eenzelfde lijn zat met Verhofstadt. Het is ze ook niet ontgaan dat hij op delikate ogenblikken opvallend zweeg. Zoals vorig jaar, na de Europese verkiezingen toen Verhofstadt intern zwaar onder vuur kwam te liggen. Dat stilzwijgen wordt hem nu, door enkele kopstukken, zwaar aangerekend.
Het getouwtrek tussen Dewael, Neyts en Daems en de verscheidene pogingen van Verhofstadt om twee van de drie tot rede te brengen, wordt geamuseerd gevolgd door de oude krijger uit Michelbeke, Herman De Croo. Enkele dagen voor hij op 21 augustus zijn kandidatuur indient, wordt de Oostvlaamse stemmenkampioen achtenvijftig en hij wil nog eens zijn grote gelijk halen.
De Croo was net iets te jong voor de generatie waarmee hij zich het meest verwant voelde die van Willy Declercq, Frans Grootjans en Herman Vanderpoorten en te oud voor die van Verhofstadt. Hij geraakte letterlijk tussen twee generaties geklemd.
BITTERE PIL.
Door de blitse opmars van Verhofstadt bracht De Croo het nooit tot partijvoorzitter. Zelfs een vice-premierschap zat er voor hem niet in ; ook voor die rol sneedt de jonge Verhofstadt hem de pas af.
De bitterste pil die hij de jongste jaren te slikken kreeg, was de vaststelling dat de vorst, die hij als geen ander heeft gediend, hem voorbijliep toen enkele maanden geleden een nieuwe reeks ministers van State werd benoemd. Zelfs voor die eer kreeg Verhofstadt de voorkeur. De Croo stak zijn teleurstelling omwille van die vergetelheid van het hof nooit onder stoelen of banken. Die ontgoocheling alleen al heeft zijn ambitie nog aangewakkerd om ooit partijvoorzitter te worden, het weze dan niet van de oude PVV maar van de VLD.
Toen Verhofstadt na de oprichting van de VLD prompt verkiezingen voor het voorzitterschap van de nieuwe partij uitschreef en daarbij zelf als kandidaat naar voren trad, nam De Croo al als enige de handschoen op. Hij behaalde toen meer dan 30 procent van de stemmen. Geen klein wapenfeit, want op dat moment gold Verhofstadt bij de Vlaamse Liberalen en Demokraten als onaantastbaar, om niet te zeggen onfeilbaar.
Afgaand op dit resultaat, weet De Croo nu al dat hij een meer dan behoorlijke kans maakt. Vooral omdat zijn tegenstanders Dewael, Neyts en Daems in verdeelde slagorde aantreden. En zelfs al moet hij in een eventuele tweede ronde met een van die drie wellicht met Dewael een rechtstreekse konfrontatie aangaan, dan nog blijft hij verre van kansloos.
De afgelopen maanden haalde De Croo zijn oude banden met de liberale beweging voort aan. In het verleden wachtte hij er zich wel voor een kwaad woord te spreken over de liberale vakbond, laat staan over het liberale ziekenfonds. Niemand heeft hem ooit op vieze woorden als dekumul betrapt.
Het tema dat de VLD bij de jongste parlementsverkiezingen hanteerde, de sociale zekerheid, is zijn onderwerp niet. Hij besefte dat dit de opgang van de VLD kon stuiten en hij heeft daar vooraf bij herhaling voor gewaarschuwd. Voor hem gaat niets boven het oude tema, de belastingen het vertrouwde stokpaard waarmee liberalen verkiezingen kunnen winnen.
Op maandag 21 augustus, als de kandidaturen op het VLD-hoofdkwartier worden geteld, krijgen we wellicht meer inzicht in de opvolging van Verhofstadt. Dat Verhofstadt alsnog bereid wordt gevonden om zichzelf op te volgen, lijkt uitgesloten. De man is moegestreden en wil, naar eigen zeggen, wat meer afstand nemen van het dagelijkse politieke spel. In de nieuwe senaat krijgt hij daar ruim de gelegenheid toe.
Volgens een van de partijkaders dreigt de VLD intussen nagenoeg stuurloos te worden. Oude clivages duiken weer op. Gewezen Volksunie-voorzitter Jaak Gabriëls, een verruimer van het eerste uur, heeft er al mee gedreigd te zullen opstappen als De Croo de nieuwe VLD-aanvoerder wordt. Opmerkelijk : tot nog toe heeft niemand gepoogd de Limburger op andere gedachen te brengen.
Rik Van Cauwelaert
Van links naar rechts vizeren Annemie Neyts, Patrick Dewael en Herman De Croo het VLD-aanvoerderschap.
Rik Daems : aangemoedigd door zijn Leuvense federatie, de VLD-jongeren en de aanhang van vader.
Herman De Croo : nooit een verkeerd woord over liberale vakbond of ziekenfonds.
