De verkiezingsresultaten in Wallonië en Brussel lopen merkwaardig parallel met die in Vlaanderen: paars wint fors, bruin gaat vooruit en groen krijgt slaag.

De verkiezingscampagne in Wallonië werd volledig overheerst door het duel tussen MR (Mouvement Réformateur) van uittredend minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel en de PS (Parti Socialiste) van Elio Di Rupo, de rode keizer uit Henegouwen. Die tweestrijd heeft beide politieke kopstukken bepaald geen windeieren gelegd. In de Kamer wint de PS, die met een score van meer dan 35 procent in Wallonië opnieuw in de buurt komt van haar resultaten uit het pre-Agustatijdperk, er zes zetels bij. Met in totaal 25 zetels hebben de Franstalige socialisten nu een even sterke kamerfractie als de Vlaamse liberalen.

Ook de Franstalige liberalen van de MR boeken zes zetels winst. Ze landen daarmee op 24 zetels. Ecolo, dat twee weken voor de verkiezingen, na het zoveelste incident over de nachtvluchten, boos wegliep uit de regering-Verhofstadt, zit dan weer in de hoek waar de klappen vallen. Van de elf zetels uit 1999, houden de Franstalige groenen er nog slechts vier over. Bij de voormalige christen-democraten van de PSC, nu CDH (Centre démocrate Humaniste), trekt voorzitster Joëlle Milquet geen profijt uit haar vernieuwingsoperatie. Integendeel: het CDH verliest opnieuw twee zetels in de Kamer. Het extreem-rechtse Front National is na liberalen en socialisten de derde partij die wint in Wallonië. Daardoor behoudt de partij haar zetel in de Kamer en maakt ze nu ook haar entree in de Senaat. Weliswaar maar met één zetel, maar daar wordt in Franstalig België erg zwaar aan getild.

ZWARTE VLEK

Zowel Elio Di Rupo als Louis Michel hebben er tijdens de campagne herhaaldelijk voor gewaarschuwd dat de proteststemmen die in 1999 nog grotendeels bij Ecolo belandden, dit keer wel eens naar extreem-rechts konden gaan. Die vrees bleek niet helemaal ongegrond. Nadat extreem-rechts in 1999 ongeveer van de politieke kaart werd weggeveegd, is het FN er zondag in geslaagd in sommige Waalse provincies boven de kiesdrempel van vijf procent uit te komen. Daardoor is de partij bij de Franstaligen opnieuw een politieke factor geworden. De opgang van extreem-rechts is vooral merkbaar in de oude industriegebieden van de provincie Henegouwen, waar de socialisten vanouds de plak zwaaiden. Het FN scoort daar nu boven de zeven procent. Andere successen boekt het FN in de streek rond Charleroi, waar de partij zelfs meer dan tien procent haalt. In haar commentaarstuk had Béatrice Delvaux, de hoofdredactrice van de Brusselse krant Le Soir, het over een ‘zwarte vlek’ die in Franstalig België ‘is verschenen’.

Het relatieve succes van extreem-rechts vormde zondagavond hét gespreksonderwerp van de kopstukkendebatten op de Franstalige televisiezenders. Dat leidde op een bepaald ogenblik tot een fikse rel tussen de minister-president van de Franse Gemeenschap Hervé Hasquin (MR) en het nieuwe Brusselse PS-boegbeeld Laurette Onkelinx. Volgens Hasquin was de opgang van extreem-rechts in sommige traditionele rode burchten het rechtstreekse gevolg van de manier waarop de PS daar tot nu toe de lakens heeft uitgedeeld. Onkelinx reageerde woedend en kwalificeerde de uitspraak van Hasquin als ‘waanzinnig’. Ook Elio Di Rupo veroordeelde de sortie van Hasquin. Tegelijk probeerde hij de goede score van extreem-rechts te duiden zonder de kiezers van het FN met de vinger te wijzen. ‘Ik kan begrijpen dat iemand die op zijn vijftigste zijn baan verliest en geen uitzicht meer heeft op werk, zijn ongenoegen uit met een stem voor extreem-rechts. Hetzelfde geldt voor inwoners van achtergestelde buurten, van wie de situatie vaak uitzichtloos is. In plaats van die mensen te veroordelen, moet de volgende regering antwoorden bieden op hun problemen.’

Dat extreem-rechts zijn doorbraak heeft weten te forceren zonder over één echt boegbeeld te beschikken en zonder forum in de Franstalige media, zorgt voor grote ongerustheid bij politieke waarnemers. ‘België slaagt er niet in de vooruitgang van het Vlaams Blok te stuiten in het noorden van het land en riskeert morgen in het zuiden van het land een nieuwe democratische kater op te lopen’, luidde het commentaar in de krant La Libre Belgique.

TWEESTROMENLAND

De spectaculaire terugval van Ecolo, in 1999 nog de vergaarbak voor proteststemmen allerhande, heeft politiek tweestromenland aan Franstalige kant (weer) een stapje dichterbij gebracht. Maar die verschrompeling van Franstalig groen is niet helemaal risicoloos. ‘De groenen waren erg geschikt om stemmen van ontgoochelde en onbesliste kiezers op te vangen. Zonder overhaaste conclusies te trekken, zien we nu dat de bruine pest zich uitbreidt’, oordeelde bijvoorbeeld de commentaarschrijver van de Sud-Presse-kranten.

Die andere oppositiepartij, het CDH van Joëlle Milquet, is er alvast niet in geslaagd een deel van de verloren Ecolo-stemmen te recupereren. Vóór de camera’s toonde Milquet zich erg tevreden met het kleine verlies van haar partij: ‘Wij hebben onze positie geconsolideerd. Dat is meer dan ik had durven te dromen.’ Maar buiten het bereik van de visuele media straalde de CDH-voorzitster op de eerste plaats grote frustratie en ontgoocheling uit.

Maar de deconfiture van Ecolo is toch vooral de socialisten en de liberalen ten goede gekomen. Sinds zondag is het overwicht van PS en MR in de Kamer bepaald overweldigend: met z’n tweeën beschikken zij over 49 zetels, tegenover nog slechts 13 voor CDH, Ecolo en FN samen. Di Rupo en Michel hebben zich de afgelopen regeerperiode allebei op hun eigen manier ingespannen om de Franstalige groenen een kopje kleiner te maken. ‘Big Loulou’ liet geen gelegenheid onbenut om te laten blijken dat hij Ecolo liever kwijt dan rijk was. PS-voorzitter Di Rupo volgde een andere strategie om de ‘abnormaal sterke’ groenen tot ‘aanvaardbare’ proporties terug te brengen. Hij sloot een convergentieakkoord met zijn grote concurrent op links, een akkoord dat door sommigen als een van de oorzaken voor de forse achteruitgang van de groenen wordt gezien. Want de ‘convergences de gauches’ verleenden vooral de socialisten een vernieuwend imago, waardoor de PS voor flink wat progressief-linkse kiezers blijkbaar opnieuw een aantrekkelijk alternatief is geworden. Door het onverwacht grote debacle van Ecolo en de nieuwe krachtsverhoudingen in Wallonië is het sterk de vraag of die roodgroene samenwerking nog lang zal standhouden.

Onzekerheid heerst er ook over de voortzetting van de groene aanwezigheid in de Franse Gemeenschapsregering en de Waalse Gewestregering. Rekenkundig is Ecolo daar sowieso niet nodig om een meerderheid te vormen. Nu de groenen federaal naar de oppositiebanken verhuizen, vroeg Ecolo zich begin deze week dan ook hardop af of de partij ook niet beter uit alle regeringen zou stappen. Op woensdag 21 mei moet het interne partijparlement die knoop in principe doorhakken.

Patrick Martens

De ‘bruine pest’ breidt zich nu ook uit in het zuiden van het land.