De wetenschap krijgt greep op de mannelijke erectie. Zoals gewoonlijk kwam de aandacht voor de vrouw op de tweede plaats. Maar het is bijna zover: de orgasmepil is op komst.

Bij mannelijke fruitvliegen verkort lust en seksuele activiteit het leven. Orgieën kunnen de structuur van de hersenen van mannelijke ratten wijzigen. Hoe het met de vrouwtjes zit, weet niemand. Want niemand nam ooit de moeite ze te onderzoeken.

Ook bij mensen wordt vooral gefocust op mannen. Het grootste deel van de voordrachten op wetenschappelijke congressen over menselijke seksualiteit behandelt erectieproblemen ? mannen dus. Zelfs in de wereld van de seksualiteit zijn de meeste onderzoekers mannen. Veel onderzoek wordt gesponsord door farmaceutische bedrijven die in eerste instantie een oplossing wilden voor de problemen van de baas in huis, de kostverdiener.

De weinige bijdragen over vrouwen op zulke congressen leveren steevast interessante informatie op. Zoals de vaststelling dat vrouwen vlak voor de ovulatie onder invloed van hun hormonen meer ‘vlees’ bloot laten als ze uitgaan. De hormonen dwingen hen ertoe meer sociale risico’s te nemen, want die leiden makkelijker tot seks. Voor de mensen die het vergeten mochten zijn: seks ? in de betekenis van geslachtelijke voortplanting ? is de drijfveer van (bijna) alles.

Als we echt willen weten hoe seksualiteit geregeld wordt, moeten we minder naar koppels kijken en meer naar mensen op vrijersvoeten. Zover zijn vele waarnemers evenwel nog niet. De studie van rattenseks, bijvoorbeeld, beperkt zich meestal tot het bestuderen van een mannelijke rat in een terrarium waarin een receptief vrouwtje gegooid wordt. Gedurende tien minuten copuleert het mannetje twee keer per minuut met het vrouwtje. Haar rol blijft beperkt tot receptief zijn: het aannemen van een door hormonen gestuurde lichamelijke positie die maakt dat mannetjes gemakkelijker kunnen copuleren.

Het duurde lang voor iemand de moeite nam om dit ‘verkrachtingskamertje’ te vervangen door een opstelling waarin een vrouwtje aan de mannelijke aandacht kon ontsnappen. En ja hoor, zelfs als vrouwtjesratten receptief waren, gingen ze ervandoor als ze tot seks gedwongen werden. Zelfs voor vrouwtjesratten is seks meer dan alleen beschikbaar zijn als de mannelijke wederhelft er zin in heeft. Uiteindelijk bleek ook bij ratten de determinerende factor in het overgaan naar seks het vrouwelijke verlangen te zijn.

EEN VARIANT OP DATE RAPES

Ratten staan wel vaker model voor mensen, onder meer bij de ontwikkeling van geneesmiddelen. Daarbij duiken beperkende factoren op: dingen die ratten niet kunnen, maar die bij mensen wel eens fout gaan. Zo lijken vrouwelijke ratten niet in staat een orgasme te krijgen. Het hoeft dus niet te verbazen dat de wetenschap in haar strijd tegen het onvermogen van vrouwen om tot een orgasme te komen, niet veel verder kwam dan het bijsturen van een aloud mechanisch systeem: de vibrator die in zijn eerste versie op het einde van de negentiende eeuw op de markt kwam.

Er is gelukkig beterschap op komst. Het ultieme afrodisiacum voor vrouwen is in de maak. Het Amerikaanse bedrijf Palatin Technologies kwam op het spoor van een stof die bekendstaat onder haar technische naam PT-141. Ze is een synthetische kopie van een natuurlijk eiwit dat het centrum voor seksuele activiteit in de hersenen stimuleert. Ze zal gepresenteerd worden als een neusspray, al was het maar om een variant op date rapes te voorkomen waarbij vrouwen het slachtoffer worden van onverlaten die pillen in hun drankjes laten vallen.

Experimenten wezen uit dat tien minuten na inhalatie van PT-141 het hersencentrum geactiveerd werd en de rest van de seksuele hormoonmachinerie aan gang werd gezwengeld. Wetenschappers vermoeden trouwens dat veel opwinding of seksuele aantrekkingskracht via de neus wordt gereguleerd, omdat daarin een orgaantje zou liggen (het vomeronasaal kanaal) dat feromonen en andere chemische prikkels opvangt en kanaliseert.

De eerste klinische tests werden op rhesusapen uitgevoerd en op honderd… mannen. Want het middel zou ook de lustgevoelens bij mannen bevorderen. Toch zal het vooral gepromoot worden als libidobevorderend voor vrouwen. Waarom werd het dan eerst bij mannen getest? Omdat die eenvoudiger in elkaar zitten dan vrouwen, zelfs (of misschien wel vooral) inzake seks, zodat wetenschappers beter zicht krijgen op wat het middel precies doet.

De eerste proeven bij vrouwelijke ratten leverden veelbelovende resultaten op: de bereidheid tot paren verviervoudigde. Enquêtes hebben productontwikkelaars ruimschoots gerustgesteld: ongeveer de helft van de westerse vrouwen klaagt over een onbevredigend seksleven.

Dat is niet zonder belang in een tijd waarin seks gepromoot wordt als iets wat niet alleen gezond is wegens de fysieke activiteit die ermee gepaard gaat, maar ook door het verhogen van, bijvoorbeeld, de testosteronspiegel in een lichaam. Mensen zouden daardoor zelfs langer ‘jong’ blijven ? lees: minder snel verouderen.

Dat seks een stressverjagend effect heeft, weet iedereen. Vooral het orgasme stuwt stressbestrijdende stoffen (zoals dopamine en serotonine) door een lichaam. Seks geeft ook het afweersysteem een boost. Bij mensen die minstens een keer per week seks hebben, circuleren meer antilichamen in het bloed dan bij hen die het met minder moeten stellen. Wat impliceert dat ze minder gemakkelijk ziek worden.

EEN MARKETINGSTUNT

Het succes van het wonderpilletje Viagra steekt farmaceutische bedrijven de ogen uit. De jaaromzet van de blauwe diamant verdubbelde tussen 1998 en 2001 tot meer dan anderhalf miljard euro. Producent Pfizer werd het tweede farmacieconcern van de wereld. En de markt schijnt niet verzadigd te zijn. Er zijn concurrenten in de maak die het nog stukken beter zouden moeten doen: nog snellere en langere erecties. Of die de mogelijkheid bieden om het met één pilletje een heel weekend uit te zingen.

Viagra, waarvan de erectiebevorderende werking per toeval werd ontdekt in de speurtocht naar een middel om borstpijn bij hartproblemen te bestrijden, grijpt in op de mechanische aspecten van seks. Het remt de werking van een enzym (fosfodiesterase-5) dat de erectie tegengaat. Het is duidelijk dat daarnaast ook een placebo-effect speelt: mannen zullen al beter presteren omdat ze denken dat ze ‘geholpen’ worden.

Analisten gingen er aanvankelijk van uit dat Viagra ook bij vrouwen het lustgevoel zou stimuleren ? misschien vooral ingegeven door eerlijke schaamte. Een stelling die ze voorlopig niet konden handhaven. Want hoewel in de clitoris ? het vrouwelijke homoloog van de penis ? hetzelfde enzym actief is als dat waarmee Viagra in de penis interfereert, bleek uit klinische tests dat Viagra het niet doet bij vrouwen. Er werd niet meer dan een placeborespons opgetekend. Men onderzoekt nu of Viagra in specifieke omstandigheden bij vrouwen wel zou werken, bijvoorbeeld als er een probleem is in het doorsturen van boodschappen uit de hersenen naar de clitoris.

Van het dure kwakzalversmiddeltje Viacrème, een marketingstunt die een succes werd door de inzet van op aandacht beluste media, moet geen heil worden verwacht. Als er al iets orgasmebevorderends uit zou komen, is dat uitsluitend bij vrouwen die zo slecht zijn ingelicht over de ware aard van het middel dat enig placebo-effect niet uit te sluiten is.

Wetenschappers zijn er na lang nadenken en veel observatiewerk van overtuigd geraakt dat niet alle vrouwelijke seksproblemen in het hoofd zitten. De clitoris kan door een stukje huid zijn afgedekt, zodat hij niet gestimuleerd kan worden. Er kunnen doorbloedingsproblemen in de vagina zijn, zenuwen die schade leden bij de geboorte, of nevenwerkingen als gevolg van het gebruik van psychofarmaca zoals Prozac, dat zelfs bij vrouwelijke ratten alle lust verdringt.

Desondanks zouden bij vrouwen de hersenen het belangrijkste seksuele orgaan zijn. Wat de penis is voor de man, zijn de hersenen voor een vrouw. Helaas zitten hersenen ingewikkelder in elkaar dan een penis, die uiteindelijk niet meer is dan een door enkele stoffen gestuurd zwellichaam. Vorsers schatten dat de wetenschap in haar onderzoek van vrouwen tien tot vijftien jaar achterloopt op mannen. Zo ontdekte men pas recent dat de clitoris eigenlijk niet veel kleiner is dan de penis, maar wel grotendeels in het lichaam verborgen ligt. Hij zou tijdens het kijken naar pornofilms soms in omvang verdubbelen.

Als een vrouw opgewonden raakt, sturen de hersenen speciale boodschappen naar de clitoris en de schaamlippen, die gespecialiseerde gladde spieren doen ontspannen. Daardoor ontstaan ruimtes die met bloed gevuld worden en de clitoris doen verstijven. Tegelijk sijpelt er vocht in de vagina. Dit proces kan in principe alleen door een orgasme gestopt worden.

DE ORGASMATRON

Er wordt plotseling op geen inspanning meer gekeken om vrouwen een orgasme te bezorgen. Het Amerikaanse UroMetrics ontwikkelde zijn Eros-CTD (waarbij CTD staat voor clitoral therapy device): een pompje dat eruitziet als een zuurstofmasker voor poppen en dat orale seks simuleert. Volgens de producent werkt het zo goed dat de vrouwen die het testten weigerden het terug te geven.

Medtronic drijft het nog een stap verder, na de ontdekking dat het met elektrodes stimuleren van de ruggengraat om pijnlijke zenuwen te blokkeren soms orgasmen veroorzaakt. Het bedrijf ontwikkelde een ‘orgasmatron’: een pacemaker-achtig apparaat dat moet worden ingeplant, en dat zelfs voorgeprogrammeerd kan worden op het aantal orgasmen dat een vrouw wil. Of vrouwen zo’n ingrijpende operatie zullen ondergaan om orgasmen te kunnen krijgen? De ingreep zal minder belastend zijn dan een klassieke borstvergroting, counteren de ontwikkelaars.

Gedreven door het geweld van de medische wereld die hen overbodig lijkt te maken, roeren sekstherapeuten zich. Ze stellen dat de meeste seksuele problemen bij vrouwen niets te maken hebben met fysieke of medische aspecten, maar alles met sociale en culturele elementen: slechte relaties en onvervulde gevoelens. Ze benadrukken dat dit in de toekomst, met al die pillen en sprays, zou kunnen verergeren, omdat Viagra en PT-141 oudere mannen en vrouwen de illusie zouden geven dat ze met een jonge penis of een tienervagina rondlopen. Psychotherapeuten, die graag nieuwe problemen creëren, waarschuwen er nu al voor dat vele oudere mensen ontgoocheld zullen zijn omdat de middelen hen niet jonger maken.

Therapeuten menen ook dat een aantal vrouwen bang zou zijn om een orgasme te krijgen, omdat de eerste fysiologische reacties (klamme handen, bonkend hart, verhoogde zenuwachtigheid) dezelfde zijn als die van angst. Er moet dus ‘advies’ bij de pillen komen. Uit enquêtes blijkt ook dat een gebrek aan lustgevoelens dikwijls geassocieerd wordt met typische levensstijlkenmerken, zoals vermoeidheid na een (al dan niet dubbele) zware dagtaak, stress en depressie. Dat gaat niet met een clitoriszuigertje verholpen worden, klinkt het smalend.

Maar de (medische) wetenschappers laten het niet aan hun hart komen en blijven mogelijkheden uitdokteren om het vrouwelijke lustgevoel te stimuleren. Zelfs testosteron is een optie geworden: het mannelijk geslachtshormoon dat ook bij vrouwen voorkomt, zij het in lage dosissen. Tests wezen uit dat het toedienen van testosteron via huidpleisters aan postmenopauzale vrouwen het lustgevoelen stimuleerde zonder dat er kwalijke neveneffecten zoals extra haargroei of gewichtstoename optraden, die ingespoten testosteron wél uitlokt. Er wordt bijvoorbeeld vermoed dat het effect van Viagra bij vrouwen een stuk groter zou zijn als er tegelijk iets aan hun lage testosterongehalte gedaan zou worden.

De oprispingen van therapeuten worden van de hand gewezen. ‘Wij zeggen niet dat orgasmen nodig zijn om vrouwen een kwaliteitsvol leven te bieden’, poneerde een (vrouwelijke) arts in het vakblad New Scientist. ‘Wij zeggen alleen dat alle vrouwen een orgasme moeten kunnen krijgen als ze er een willen.’

Dirk Draulans

Ongeveer de helft van de westerse vrouwen klaagt over een onbevredigend seksleven.

Wat de penis is voor de man, zijn de hersenen voor een vrouw.