Hubert van Humbeeck
De berg heeft dus een muis gebaard. Bondskanselier en EU-voorzitter Angela Merkel wou Europa met een Verklaring van Berlijn nieuw leven inblazen, maar ze kwam niet verder dan enkele fraaie volzinnen en veel lege woorden. Dat was niet onverwacht: het mocht al bijna een mirakel heten dat er een tekst op papier stond waarover de aanwezige 27 staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten het eens waren. Merkel was wel zo voorzichtig om haar werkstuk niet aan iedereen ter ondertekening voor te leggen. Ze nam genoegen met haar eigen handtekening en die van de voorzitters van de Commissie en het Europees Parlement, José Manuel Barroso en Hans-Gert Pöttering. Om de ceremonie niet te lang te laten duren, klonk het diplomatiek.
Omdat Duitsland voorzitter is van de Unie werd het feest voor de vijftigste verjaardag in Berlijn gehouden. De stad die zo lang symbool stond voor de verdeeldheid van het continent. Van een grote samenhorigheid was nog altijd weinig te merken. De bijeenkomst bevestigde vooral wat allang bekend is. Europa is een bouwput. A work in progress. En dat is het al sinds de ondertekening van de Verdragen van Rome in 1957. Er wordt vaak vergeten dat met Euratom een van die verdragen grandioos de mist inging. Het scheelde in de jaren zestig trouwens niet veel of de hele constructie had nooit haar tiende verjaardag gehaald.
De uitbreiding met ondertussen tien landen uit Oost- en Centraal-Europa heeft de natuur van de Europese samenwerking grondig veranderd. De Unie moet een nieuw evenwicht vinden. Ze moet om te beginnen de werking van haar instellingen aan de schaalvergroting aanpassen, terwijl de meeste nieuwe lidstaten ondertussen zelf nog naar de nodige economische en politieke stabiliteit zoeken om binnen de organisatie te kunnen functioneren. Hongarije en het eurosceptische Tsjechië, bijvoorbeeld, hebben op dit moment nauwelijks een regering. Polen wordt bestuurd door partijen die het land naar de jaren dertig willen terugvoeren. Estland bouwt een monument voor de Waffen-SS. Van Bulgarije en Roemenië wordt voorlopig helemaal niets verwacht.
Ze moeten dan ook nog een beetje meewillen. Het klinkt tamelijk gek om van Polen te horen dat de Unie dringend iets voor zijn burgers moet doen. Het land krijgt tot 2013 ruim zeventig miljard euro steun voor de verbetering van zijn infrastructuur en de omvorming van de landbouw. Als het daar niets mee doet waar de mensen beter van worden, is dat uiteindelijk niet de schuld van Brussel.
Afgezien daarvan bleef Angela Merkel in het spoor dat ze maanden geleden voor zichzelf heeft uitgestippeld. Voor de top in juni wil ze een akkoord over een stappenplan dat nog voor Kerstmis tot een nieuw verdrag moet leiden. Daarin zullen de belangrijkste hervormingen die al in de grondwet stonden, worden hernomen. Een andere weg is er niet.
Maar als de feestlampen zijn gedoofd, blijft dat over. De nog altijd uitstekend geïnformeerde ex-commissaris Karel Van Miert verwacht geen verdere vooruitgang met 27 lidstaten tegelijk. Het initiatief daarvoor zal van enkele lidstaten moeten uitgaan – zoals het altijd is geweest. Zo is het begonnen, en zo zal het verder gaan.
