De strijd om het VLD-voorzitterschap wordt een krachtproef tussen Herman De Croo en Guy Verhofstadt. Rik Daems lijkt intussen de rol van spelbreker te zullen vervullen.

Op één punt heeft VLD-stichter Guy Verhofstadt zich alvast vergist. De politieke vernieuwing die hij in november 1992 lanceerde, heeft wel degelijk sporen nagelaten. Want de verkiezing van de voorzitter van de door hem gestichte partij begint opvallend op die bij de CVP te gelijken. Niet zozeer in de vorm, dan wel in de manier waarop de kandidaten elkaar, via de media, op een stiekeme manier bestoken. Want achterklap en liegen wordt in deze niet geschuwd. Bovendien wordt er druk gegoocheld met zogeheten geheime peilingen onder VLD-leden ?geheime peilingen? waarvan niemand de opdrachtgevers kent.

Volgens het Verhofstadt-kamp zou huidig voorzitter Herman De Croo er niet eens aan te pas komen en zou de echte krachtmeting gaan tussen de VLD-stichter en Rik Daems een bewering die zelfs in de Leuvense fief van Daems op ongeloof wordt onthaald. De beminnelijke Daems mag dan de voorzitter van alle VLD’ers willen zijn, het resultaat van zijn vorige confrontatie, in 1995, met De Croo en met Patrick Dewael stemt zelfs zijn trouwste aanhangers voor deze verkiezing uiterst voorzichtig.

Herman De Croo houdt met de hand op het hart vol dat hij de ?geheime? enquête niet heeft besteld en dat de peilingresultaten hem op een dag anoniem werden toegestuurd. Volgens die geheimzinnige peiling zou hij het halen van Verhofstadt. Hoewel, waarschuwde De Croo, die resultaten moeten met de nodige omzichtigheid worden gehanteerd. Want vijftig procent van de ondervraagde VLD’ers weigerde te antwoorden. Na veel aandringen echter wou de VLD-voorzitter toch meegeven dat, volgens de peiling, zijn voorsprong op Verhofstadt zo’n tien procent zou bedragen. Een bewering waarop medewerkers van Verhofstadt met hoongelach repliceren.

Hoewel alle kandidaten voor het VLD-voorzitterschap zeggen dat ze geen persoonlijke vetes willen uitvechten, begint het er stilaan op te gelijken dat de confrontatie, vooral die tussen Verhofstadt en De Croo, bijzonder bitsig wordt. Het gaat hier al lang niet meer om een botsing tussen de jongeren en de oudere generatie, of, zoals dat nu heet, tussen ouden en modernen. Het gaat gewoon tussen twee kandidaten die elkaar niet of nauwelijks kunnen luchten en die elkaar de schuld geven voor de politieke averij die de liberalen de voorbije jaren opliepen.

DE CROO KREEG VEEL BELOOFD

Temidden van al dat gestook, ontstaan dan weer verrassende interne coalities van vooraanstaande VLD’ers die er uiteraard elk een eigen agenda op nahouden. Zo vindt Marc Verwilghen de door hem allerminst gewaardeerde Patrick Dewael terug in het Verhofstadt-kamp. ?Verwilghen en Dewael, dat is zoals Wilfried Martens en Leo Tindemans, zoals Johan Van Hecke en Herman Van Rompuy,? menen ze in Dendermonde te weten. Zo liet ook Karel De Gucht zich in een onbewaakt moment voor de BRTN-camera’s ontvallen de kandidatuur van Verhofstadt te zullen steunen. Terwijl zijn eigen achterban die van De Gucht daar de grootste twijfels bij heeft.

Herman De Croo, de oude vos van Michelbeke, zit de hele Vanity Fair geamuseerd aan te kijken. Hij wil geen lijst aanleggen van prominente VLD’ers die hem steunen laat staan dat die hem publiekelijk zouden komen omhelzen. De Croo wil hooguit meegeven dat enkele VLD-vrienden ?ja, ook verruimers !? hem hebben gevraagd nog eens de handschoen op te nemen.

Zoals het een sociaal-liberaal betaamt, kondigde De Croo dus op 1 mei, bij hem thuis in Michelbeke, aan dat hij op 7 juni verkiesbaar is voor een nieuw mandaat. De strijd om het voorzitterschap van de Vlaamse Liberalen en Democraten wordt nu onvermijdelijk een duel tot de finish tussen hem en Verhofstadt, die twee weken geleden al zijn kandidatuur indiende. Want welke ook de uitslag weze, na deze verkiezing heeft één van beide, De Croo of Verhofstadt, zijn politieke toekomst achter de rug.

Het valt inderdaad te vrezen dat voor Rik Daems, de derde man, geen andere rol is weggelegd dan die van spelbreker. Spelbreker voor De Croo of voor Verhofstadt ; maar wellicht vooral voor laatstgenoemde, wiens politieke vrienden dan ook alles hebben ondernomen om Daems op constructievere gedachten te brengen.

De voorbije weken werd ook getracht de voor de partij mogelijks moordende tweestrijd De Croo-Verhofstadt te vermijden door een consensuskandidaat in stelling te brengen. Marc Verwilghen, de inmiddels tot halfgod opgehemelde voorzitter van de Commissie- Dutroux, bijvoorbeeld. Maar die weigerde uiteindelijk en rangeerde zich naderhand prompt in het Verhofstadt-kamp.

De Croo zou, naar eigen zeggen, enkele dagen hebben getwijfeld. Even speelde hij zelfs met de gedachte zijn kandidatuur te laten varen. Maar nu heeft hij toch de uitdaging opgenomen. Hij werd daarbij geen klein beetje aangepord door de manier waarop sommigen hem aan de kant wilden krijgen. ?Wat anderen ook mogen beweren : ik heb het helemaal niet begrepen op dit soort canapépolitiek,? zei De Croo zonder blozen. ?Er werd mij de voorbije weken van alles aangeboden als ik maar zou afzien van mijn kandidatuur : het voorzitterschap van de Kamer, een ministerportefeuille als de VLD in de regering zou stappen… you name it. Van nieuwe politieke cultuur gesproken !?

Bijzonder pijnlijk voor De Croo was wellicht het feit dat de nu plotseling tot éminence grise verheven ouwe Gentse beurzensnijder Willy De Clercq deze besogne op zich had genomen en naderhand op het Verhofstadt-bal voor de televisiecamera’s stond te glariën. ?Ik heb de voorbije dagen veel geleerd, veel dingen zien gebeuren, en… veel begrepen,? mijmerde De Croo. Hij is er zich wel van bewust dat een bepaalde VLD-kaste het hem zwaar aanrekent dat hij zijn belofte om de partij in een regering te loodsen niet heeft kunnen inlossen. En precies die wrevel is een belangrijk, om niet te zeggen dodelijk wapen in het Verhofstadt-arsenaal.

EEN STATEN-GENERAAL

Meer dan 80.000 VLD-leden kunnen aan de verkiezingen van de nieuwe voorzitter deelnemen. ?Meer dan 81.000,? benadrukt De Croo graag. ?Nooit tevoren, ook niet onder mijn voorgangers, hebben de Vlaamse liberalen zoveel leden geteld. De vernieuwing die onder het voorzitterschap van Verhofstadt is ingezet, heb ik doorgetrokken. De gevreesde restauratie is er niet gekomen wat sommigen ook mogen beweren. Maar het is niet mijn bedoeling van de VLD een zweeppartij te maken. De VLD moet een heuse Vlaamse volkspartij worden.?

?Wij werden destijds door een samenzwering in Poupehan uit de regering gezet,? wil De Croo zijn kiezers in allerhande drukwerk duidelijk maken. ?In Poupehan werd zware schade toegebracht aan het sociale imago van de liberale beweging. We lieten ons afschilderen als kille, hardvochtige Thatcherianen, behept met begroting, met cijfers. Met als gevolg dat tien jaar na die conspiratie de liberalen nog altijd niet de kans krijgen om hun sociale rol te spelen. Daarom wil ik voortwerken aan een echte sociale dialoog. Het moet maar eens gedaan zijn met de wederzijdse veto’s tussen het middenveld en de VLD. Daarom volgt er, als ik als voorzitter aanblijf, meteen na de verkiezing een Staten-Generaal van het Sociaal-Liberalisme, om te komen tot een actuele invulling van dat begrip. Vandaar de noodzaak om die VLD-basis te verbreden.?

De aanval is duidelijk. Het hardvochtige imago van de VLD is het gevolg van de Verhofstadt-jaren. Verhofstadt zelf zegt veranderd te zijn, minder arrogant te zijn geworden, bruggen te willen slaan naar andere partijen. Het was nochtans Verhofstadt die destijds de SP hekelde en meer bepaald Louis Tobback, die ooit de CVP met een kwal en Wilfried Martens met Caligula vergeleek , maar toch met de Vlaamse christen-democraten in een regering stapte. Bij de CVP herinneren ze zich dan weer dat Verhofstadt in zijn eerste Burgermanifest schreef dat ?geen enkele partij zo diep gecorrumpeerd is door de macht als de CVP…? Er zal wellicht meer dan één brug moeten worden geslagen om voorbij deze kloof tussen de top van de Vlaamse christen-democraten en de VLD-stichter te geraken.

?Tot nu toe werden vooral ophaalbruggen geslagen,? smaalt De Croo. ?Bruggen die voor de enen werden neergelaten, voor anderen dan weer niet.?

Behalve op het sociaal-liberalisme legt Herman De Croo in zijn programma ook een grote nadruk op vrijheid. ?Vrijheid bestaat uiteraard niet zonder inspraak. Maar vrijheid is ook niet mogelijk zonder zekerheid. Werkloze medeburgers ze zijn intussen met nagenoeg één miljoen zitten niet te wachten op de invoering van het referendum. Ze willen werk !?

Rik Van Cauwelaert

De schaduw van Herman De Croo : meer dan 81.000 VLD-leden.