Productiviteit is de belangrijkste sleutel voor welvaart, en lange tijd was het de voornaamste troef van België. Nu blijkt dat ze in 2016 kleiner werd. Dat is echt een dramatische ontwikkeling.
BELGIË staat bekend als een heel productief land. Wij werken hard, waarbij ‘hard werken’ niet gaat over het aantal uren of jaren dat we aan de slag zijn, maar over hoeveel werk we verzetten. De hoeveelheid die een Belgische werknemer in één uur tijd produceert, ligt hoog. De voorbije jaren werd er voortdurend op gehamerd dat we langer moeten werken als we onze welvaart willen behouden – en dat is ook zo -, maar zeker zo belangrijk is dat we onze producti-viteit op peil houden. En daar blijkt het grondig fout te lopen. In 2016 was onze arbeidsproductiviteit negatief. Alle alarmbellen horen nu af te gaan.
‘HET GROTE VERSCHIL tussen succesvolle, welvarende landen en andere is niet het aantal inwoners, de omvang van de overheid of hun natuurlijke hulpbronnen’, schreef econome Caroline Ven ooit. ‘De belangrijkste sleutel voor welvaart is productiviteit. Hoe slagen we erin om met de mensen en middelen die we hebben zo veel mogelijk welvaart te scheppen?’ Daarom wijdt econoom Bart Van Craeynest in zijn net verschenen boek Superstaat een hoofdstuk aan de productiviteit, ‘die de komende decennia veruit de drijvende kracht achter de economische groei moet worden’, aldus de vermogensbeheerder bij Econopolis. Zo moet onze welvaartsstaat gestut worden. Ook de Studiecommissie voor de Vergrijzing, die de impact van de verouderende bevolking becijfert, rekent op een stevige productiviteitsgroei om onze welvaartsstaat betaalbaar te houden.
DE PRODUCTIVITEITSGROEI vertraagt al jaren. In de jaren zeventig steeg ze nog 4,7 procent per jaar, maar in de jaren negentig daalde dat tot 1,3 procent. Tussen 2000 en 2014 zaten we aan 0,8 procent. Dat was minder dan in Frankrijk en Duitsland (1,1 procent), Nederland (0,9 procent) en in de vijftien kernlanden van Europa (gemiddeld 1 procent). Onze productiviteitsgroei is de voorbije decennia dus niet alleen sterk afgeremd, we deden het ook nog eens slechter dan de ons omringende landen.
EN NU is er een zware schok die ons welvaartsmodel op zijn grondvesten doet daveren: volgens cijfers van de Nationale Bank van België werd de arbeidsproductiviteit in 2016 kleiner. In plaats van een beetje productiever te worden, gingen we 0,3 procent achteruit. Dat cijfer was nog niet bekend, maar onze producti-viteitscrisis zal de komende weken en maanden ongetwijfeld het onderwerp van vele debatten zijn.
HOE HET precies komt dat we achteruitboerden, is voer voor dieper studiewerk, maar er is zeker een verband met de grote jobcreatie waarop de regering-Michel zo trots is. In 2016 kwamen er 55.000 jobs bij, dankzij het economische herstel maar zeker ook door het beleid van loonkostenmatiging, waardoor arbeid en nieuwe aanwervingen goedkoper werden. Maar de bedrijvigheid nam niet even snel toe als de werkgelegenheidsgroei. En dat woog op onze productiviteit.
SOMMIGEN hopen dat we opnieuw een hogere productiviteit zullen bereiken dankzij de technologische vooruitgang, met zelfrijdende auto’s, artificiële intelligentie, 3D-printing, robotisering enzoverder. Zeker is dat niet, en we zouden er ook het best niet te fel op rekenen want álle landen zullen daarvan kunnen profiteren. Het komt er voor ons op aan om maatregelen te nemen die onze productiviteit kan aanzwengelen. Want als we niet willen verarmen, zal de productiviteitsgroei de volgende jaren een stuk hoger moeten liggen dan de 0,4 procent die de Nationale Bank voor 2017 voorspelt.
ZO SCOREN we bijvoorbeeld slecht op het vlak van innovatie. Onze overheden, universiteiten en ondernemingen zouden meer moeten investeren in onderzoek en ontwikkeling. Er moet worden gezorgd voor een beter klimaat voor startende ondernemers, want ook zij drijven de productiviteit de hoogte in. De enorme files, ons lamentabele openbaar vervoer en de verkommerde infrastructuur fnuiken onze productiviteit en moeten dringend worden aangepakt.
VAN CRAEYNEST citeert in zijn boek de Europese Commissie, die zegt dat België over een periode van twintig jaar zijn economische activiteit met één vijfde kan opkrikken mits er een pakket hervormingen wordt doorgevoerd. Het slechte nieuws is dus dat we op veel vlakken slecht scoren. Maar het goede is dat we van alle Europese landen het grootste potentieel hebben om de economische activiteit te verhogen. En dat is van levensbelang als we onze welvaart willen behouden.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
Ons hele welvaartsmodel davert op zijn grondvesten.
