Nog geen tien jaar geleden leek zijn partij amper levensvatbaar, vandaag schiet ze wortel in heel Vlaanderen. ‘Nu moeten we nog verder groeien tegen 2014’, zegt Geert Bourgeois. ‘Ik zie niet in waarom de opinie die wij vertegenwoordigen niet stand zou houden.’

Z ondag 14 oktober, 22 uur. De laatste noten van De Vlaamse Leeuw sterven weg als Geert Bourgeois nog een vat geeft. Het Vlaams Huis aan de Grote Markt in Izegem is afgeladen vol. Militanten staan tot buiten, op het terras, op de stoep zelfs. De regen voelen ze al lang niet meer. Dit is hun dag. En die van Geert Bourgeois natuurlijk. In 2003 leidde hij zijn Nieuw-Vlaamse Alliantie nog tegen beter weten in naar de kiezer. Eén zetel behaalde hij toen. Nog geen tien jaar later heeft dezelfde partij, die nu veel meer van Bart De Wever is dan van Geert Bourgeois, zich diep ingenesteld in Vlaanderen.

Ook in Izegem levert de N-VA straks de burgemeester. Maar dat is niet Geert Bourgeois. De Vlaamse viceminister-president nam dit keer genoegen met een plaats als lijstduwer, want hij vond het maar niets om burgemeester te worden en die job dan meteen aan een plaatsvervanger door te geven. ‘Natuurlijk knaagt dat een beetje. Ik was graag op een dag burgemeester geworden, en nu zit dat er voor mij hoogstwaarschijnlijk niet meer in’, zegt hij. ‘Maar ik ben heel blij dat Bert Maertens nu Izegem zal leiden, want hij is een beetje mijn poulain in de politiek.’ De coalitie met de SP.A was snel beklonken, een paar uur nadat de resultaten waren binnengelopen al.

22.45 uur. Geert Bourgeois zit aan de lange tafel in zijn woonkamer en eet een boterham met kaas. ‘De hele dag heb ik amper iets van de uitslagen of reacties gezien’, zucht hij. ‘Hoe hebben we het bijvoorbeeld in Brugge gedaan? En in Gent?’ Zelfs de toespraak van zijn partijvoorzitter heeft hij nog niet kunnen beluisteren.

Als minister van Bestuurszaken en dus als organisator van de gemeenteraadsverkiezingen begon zijn dag dan ook al vroeg bij het Agentschap voor Binnenlands Bestuur in Brussel. Zodra de verkiezingsprogramma’s op televisie begonnen, mocht hij voor de camera’s komen uitleggen waarom het elektronische stemmen op zo veel plekken misliep. De Mechelse burgemeester Bart Somers (Open VLD) haalde bijzonder hard naar hem uit. ‘Dit is de verantwoordelijkheid van een politieke partij die verandering wil brengen. Dan maak ik me zorgen over de kwaliteit van die partij’, sneerde die. ‘Heeft Somers dat echt gezegd?’ vraagt Bourgeois. ‘Te gek voor woorden.’

U kunt toch niet ontkennen dat er vanochtend heel wat fout ging?

Geert Bourgeois:Het was de vorige Vlaamse regering, waarvan ook de Open VLD deel uitmaakte, die besliste in heel Vlaanderen elektronisch te stemmen. Bovendien gaat het om een federaal systeem, dat voor álle verkiezingen zal worden gebruikt. Somers zou dus beter Annemie Turtelboom interpelleren. De problemen die er waren met hardware en software waren relatief klein. Met minder dan één procent van de apparaten was er een probleem. Als het misging, kwam dat vooral door menselijke fouten. Voorzitters die elementaire handelingen niet uitvoerden, bijvoorbeeld. De organisatie op zich liep dus goed en onze mensen hebben uitstekend werk geleverd. Maar de problemen werden uitvergroot om het op een grote chaos te doen lijken. Onzin. Om halfvier waren de eerste resultaten er trouwens al.

En lagen die in de lijn van uw verwachtingen?

Bourgeois:Wij zijn duidelijk de grote overwinnaar van deze verkiezingen, en dat had ik ook verwacht, ja. Het lag voor de hand dat we overal in Vlaanderen een bonus van pakweg 10 of 15 procent zouden krijgen, doordat we op Vlaams niveau in de lift zitten. Maar natuurlijk verschilt het resultaat lokaal zeer sterk. Het hangt er altijd van af of je tegenover een versleten of een degelijk stadsbestuur staat, of je zelf een sterke of een ijzersterke lijst hebt ook. Hier in Izegem, bijvoorbeeld, voelde ik duidelijk aan dat de mensen ontevreden waren over het beleid en iets anders wilden. Veel heeft natuurlijk ook te maken met die Vlaamse grondstroom, waar iedereen het tegenwoordig over heeft. In tempore non suspecto, toen ik nog voorzitter was van de Volksunie, zei ik al dat we die moesten aanboren. Daar ben ik toen zwaar voor aangepakt.

Een maand geleden voorspelde u in Knack dat de Open VLD klappen zou krijgen. Die voorspelling is uitgekomen.

Bourgeois:Ik voelde toen al aan dat veel Vlaamsgezinde kiezers die destijds naar de Open VLD zijn getrokken zich een keer te veel bedrogen voelden. De meesten verwachtten veel van Guy Verhofstadt, maar die kon dat niet waarmaken in de regering. Vandaar dat velen van hen nu naar ons zijn teruggekeerd.

Liberalen die durven te beweren dat wij extreemrechts zijn, gaan echt wel te ver. Absolute nonsens. Wat nu nog bij het Vlaams Belang zit, dát is het restant van extreemrechts. De kiezers die naar ons zijn gekomen, zijn dat net niet. Men zou blij moeten zijn dat het speelveld dankzij de N-VA zo veel breder is geworden: tot voor kort speelde een vierde van de kiezers niet mee. Nu doen die dat wel.

Het lijkt er zelfs op dat het rijk van het Vlaams Belang definitief uit is.

Bourgeois:Inderdaad, en dat betekent dat het ranzige verhaal van Filip Dewinter niet langer aanslaat. Ik ken zelf veel oud-VU’ers die destijds naar het VB zijn gegaan, niet wegens dat migrantendiscours maar omdat ze het niet eens waren met de koers van de Volksunie. Ze vonden de partij niet rechtlijnig of Vlaams genoeg, of hadden het moeilijk met het maatschappelijke verhaal. Vergeet niet dat de VU onder Bert Anciaux een weg insloeg die soms bijna klein links was. Nu die mensen zien dat er een serieus alternatief is, komen ze terug.

Wat hen ook over de streep heeft getrokken, is het feit dat ze de voorbije jaren bij een partij zaten die niet meespeelde en dat ook niet wou. Denk maar aan Karel Dillen, die openlijk toegaf dat het cordon sanitaire de levensverzekering van zijn partij was. Meer dan ooit wordt het Vlaams Belang nu gegijzeld door zijn kopman. Dewinter is zowel zijn sterkte als zijn zwakte: zonder hem kan de partij niet en met hem geraakt ze niet vooruit.

Ook de SP.A heeft in veel steden zwaar verloren. Had u dat zien aankomen?

Bourgeois:Ik ben vooral blij dat wij de steden voor een stuk hebben kunnen terugwinnen. Op het einde van de Volksunie waren we daar volledig weggespoeld. Vandaag zijn we de grootste in Antwerpen, Roeselare, Sint-Niklaas, Aalst en Turnhout, en staan we ook onder meer in Hasselt heel sterk. Dat bewijst dat de Vlaamse steden niet per definitie socialistisch zijn, dat er ook daar een andere grondstroom is.

Ik geloof trouwens dat we op langere termijn in Vlaanderen – zeker in een meer autonoom Vlaanderen – misschien wel zullen evolueren naar een hertekening van het politieke landschap met twee grote stromingen: centrumlinks en centrumrechts. Nu al namen SP.A en Groen op veel plaatsen samen deel aan de verkiezingen – niet overal met evenveel succes, maar toch. Als wij erin slagen om een centrumrechtse volkspartij te worden, is dat scenario met twee grote stromingen niet meer zo veraf.

Samen met CD&V zou dat zelfs een zeer grote volkspartij kunnen worden: op plaatsen waar CD&V en N-VA samen opkwamen, behaalden ze opvallend goede resultaten.

Bourgeois:Dat verrast mij totaal niet. Zelf heb ik altijd tegen die mensen gezegd dat we samen de CSU (christendemocratische partij die de meerderheid heeft in het Duitse Beieren, red. ) van Vlaanderen konden worden. Maar de ACW-zuil binnen CD&V, die tegenwoordig veruit de belangrijkste component van die partij is, was daar absoluut niet van overtuigd en vreesde ten onrechte dat zo’n centrumrechtse partij niet sociaal kon zijn. Maar goed, dat verhaal is nu voorbij. In Ieper en Aalter mag het kartel vandaag dan enorm goed scoren, in Dessel haalt Kris Van Dijck op eigen kracht ook meer dan 50 procent van de stemmen binnen. De N-VA gaat dus op dezelfde weg door. Zonder CD&V. Als grote partij heb je er ook geen belang meer bij om een kartel te sluiten.

Een grote volkspartij worden, betekent ook verruimen en verbreden, en dat is voor andere partijen al nefast gebleken. Baart dat u zorgen?

Bourgeois:Het is niet omdat ons electoraat verbreedt, dat wij op programmatorisch vlak in een spagaat moeten gaan staan. Wij zijn geen partij zoals CD&V met een linkervleugel, een rechtervleugel en een Boerenbond. En we zijn ook de vriendenkring van de Open VLD niet, waar ze elkaar de hele tijd een mes in de rug proberen te steken. Komen er nieuwe mensen bij, dan moeten die ons programma onderschrijven. Daar ben ik echt niet bang voor, want wij hebben ondertussen een heel sterke visie ontwikkeld. Al moeten we op termijn, als de verkiezingsperiodes achter de rug zijn, misschien wel eens een congres houden over een paar inhoudelijke thema’s.

Dankzij de verkiezingsoverwinning in veel steden en gemeenten komen er honderden nieuwe, vaak onervaren N-VA’ers in gemeenteraden en schepencolleges. Dat houdt toch een groot risico in?

Bourgeois:Niet echt. We hebben ondertussen een heel sterk apparaat, en er zijn ook mensen aangeworven die zich specifiek met de begeleiding van al die lokale mandatarissen en afdelingen zullen bezighouden. Vandaag heb ik al telefoontjes gekregen van pas verkozen partijgenoten die meteen over een bestuursakkoord moesten onderhandelen met ervaren rotten. Niet vanzelfsprekend. We moeten die mensen in elk geval alle kansen geven. Al sluit ik natuurlijk niet uit dat er wel eens een wiel zal worden af gereden door hun gebrek aan ervaring. Maar ook ervaren bestuurspartijen maken op lokaal niveau soms fouten.

In zijn overwinningstoespraak riep Bart De Wever de federale regeringspartijen op om samen met de N-VA een confederale hervorming voor te bereiden. Loopt hij niet wat te hard van stapel?

Bourgeois:Het moet nu eindelijk eens voor iedereen duidelijk worden – ook aan de overkant van de taalgrens – dat we in 2014 een grote stap in de richting van confederalisme moeten zetten. Want dat is ook wat de Vlaamse grondstroom wil. Iedereen ziet nu eenmaal dat er in het noorden en het zuiden van het land andere keuzes worden gemaakt. Alles waar wij op inzetten en waar in Vlaanderen een consensus over bestaat, willen de Franstaligen niet. Geen probleem, iedereen kiest de heiligen met wie hij naar de hemel wil gaan. Alleen komt België op die manier niet tot goede besluitvorming, de nodige hervormingen vinden niet plaats en we belanden in een totaal immobilisme.

Het is dus goed dat Bart er geen twijfel over laat bestaan dat er iets moet veranderen. De enige vraag is of de Franstaligen bereid zullen zijn om daar nu al over te onderhandelen of dat we zullen moeten wachten tot na de verkiezingen van 2014. Onze boodschap is in elk geval duidelijk.

Uw partij lijkt wel erg zegezeker. In anderhalf jaar tijd kan er toch nog veel veranderen?

Bourgeois:In de politiek is dat nog lang, ja. Maar wij gaan ervan uit dat de opinie die wij nu vertegenwoordigen stand zal houden. Nadat de N-VA uit de regeringsonderhandelingen is geduwd, dacht iedereen dat we uit beeld zouden verdwijnen. Maar het omgekeerde is gebeurd. Ik hoop dan ook uit de grond van mijn hart dat we in 2014 nog groeien en dan over grote confederale hervormingen kunnen onderhandelen.

Mogen we stellen dat het grote succes van uw partij voor een groot stuk samenhangt met dat van de voorzitter?

Bourgeois:Toen ik voorzitter was – we waren toen wel nog veel kleiner – zei iedereen ook dat de N-VA mijn partij was. En nu heeft men het over ‘de partij van Bart De Wever’. Het zou grondig fout zijn om de rol van Bart te minimaliseren, maar het is niet zo dat de N-VA staat of valt met één persoon. Echt niet. Dat is vandaag weer eens gebleken: in veel steden en gemeenten hebben we met relatief onbekende mensen fantastische scores behaald.

Straks moet Bart De Wever niet alleen de N-VA maar ook Antwerpen besturen. Wordt dat geen zware beproeving voor de partij?

Bourgeois:Vooral voor hemzelf, denk ik. Ik waardeer het dat Bart ons boegbeeld wil blijven tot de verkiezingen van 2014, en natuurlijk hoop ik dat hij ons dan weer naar een eclatante overwinning leidt. Ondertussen zal het voor hem bijzonder zwaar worden. Hij zal zich moeten concentreren op de dingen waar hij heel sterk in is: de strategie uitstippelen en het gezicht van onze partij zijn. Op organisatorisch vlak en wat het management van de partij betreft, zal hij veel uit handen moeten geven.

En dan nog wordt het een hele opdracht. Al zijn er natuurlijk twee manieren om burgemeester te zijn. Je kunt, zoals Daniël Termont in Gent, de stad op je fiets doorkruisen, op elk evenement aanwezig zijn en elke zaterdag op huisbezoek gaan. Of je doet dat niet en houdt je vooral met de dossiers bezig, zoals Patrick Janssens in Antwerpen.

En Bart De Wever is veeleer een Janssens dan een Termont?

Bourgeois:Wellicht wel. Ik ben er in elk geval van overtuigd dat je het met beide stijlen kunt maken.

Zou Bart De Wever de communicatie niet beter wat meer aan andere N-VA’ers overlaten?

Bourgeois:Dat doet hij nu toch al? In debatten en tussenkomsten zie je steeds vaker andere gezichten opduiken. We hebben echt wel veel sterke mensen.

Maar er is maar één Bart De Wever.

Bourgeois:Dat is juist. Maar dat heb je in elke partij: een aantal topspelers en dan de top van die top. Bart doet het heel goed in debatten, in de media. Op dat vlak is hij ongeëvenaard. Wie na hem komt, zal dan ook een verschrikkelijk zware opdracht hebben – daar zijn we ons heel goed van bewust. Maar ik zit veel liever in die positie dan in een partij waar de voorzitter constant ter discussie wordt gesteld (grijnst).

Door Ann Peuteman / Foto’s Lies willaert

Geert Bourgeois : ‘Het ranzige verhaal van Filip Dewinter slaat niet langer aan.’

Geert Bourgeois : ‘De N-VA staat of valt niet met Bart De Wever.’