Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Dillemans, de regering probeert via een Staten-Generaal de verkeersveiligheid te vergroten.
Roger Dillemans: Gezien onze bedroevende score is verkeersveiligheid een evidente beleidsprioriteit, veel meer dan de ‘bedreigingen’ van de voedselveiligheid die voor zoveel herrie hebben gezorgd. Met de doelstelling om het aantal verkeersdoden te halveren, streef je enkel de oplossing van de helft van het probleem na. Het streefdoel moet zijn geen enkele verkeersdode meer te hebben. We zullen het debacle niet stoppen met alleen een enorme verhoging van sommige straffen. Een streng opgevolgd rijverbod is nodig, naast een verhoogde pakkans en strikt gecontroleerde verlaagde maximumsnelheden. Maar er moet vooral ook preventief worden gewerkt via verkeerseducatie. En de wegeninfrastructuur moet dringend worden verbeterd. Die is misschien maar van tien procent van de verkeersdoden de directe oorzaak, maar ligt wel mee aan de basis van de files die niet alleen tot economisch verlies maar ook tot menselijke irritatie leiden. Er is trouwens een opvallend verschil tussen Vlaanderen en Wallonië: het Waalse wegennet is beter uitgebouwd dan het Vlaamse dat verouderd is, en waar dringend enkele ‘missing links’ moeten worden aangelegd. Daarnaast moet het autoverkeer worden verminderd door werk te maken van een multimodaal vervoer, van versneld en interactief afstandonderwijs, teleconferencing, telethuiswerk en dergelijke meer. Dat de bevoegdheid, en dus de verantwoordelijkheid, over verkeer tussen zeven of meer ministers is verdeeld, bemoeilijkt uiteraard een efficiënte aanpak.
Volgens een studie van het VBO krijgen sommige werknemers via tijdskredietpremies meer loon door minder te werken.
Dillemans: Bij nader onderzoek blijkt dat niet te kloppen. Ik vind tijdskrediet een mensnoodzakelijke maatregel, maar hij moet worden aangevuld met een langere beroepsloopbaan. België stuurt zijn mensen te vroeg met allerlei vormen van pensioen. Inzake beroepsactiviteit bij 55-plussers zitten wij in Europa achteraan. We kunnen ons dat economisch niet veroorloven, en het is niet verstandig om zoveel ervaring voortijdig aan de kant te schuiven. Ik heb hier al met een boutade gesteld dat men de pensioenleeftijd moet optrekken naar 65 jaar. Dat is in principe al zo, maar niet in de feiten. Mensen leven langer, blijven ook langer gezond. Als ze op de moeilijke momenten van hun carrière van een of andere vorm van loopbaanonderbreking kunnen genieten, zullen velen nadien meer energie hebben om weer en langer in het arbeidscircuit mee te draaien.
Dat het dossier van het tijdskrediet wordt aangetast door communautair touwtrekken is jammer. De sociale partners, zowel op federaal als op Vlaams niveau, waren na lange onderhandelingen tot een moeizaam akkoord gekomen. Via een akkoord op federaal niveau was de invoering van het tijdskrediet mogelijk gemaakt, ter vervanging van het systeem van loopbaanonderbreking. Langs Vlaamse kant bestonden daarnaast al aanmoedigingspremies. Na overleg met de sociale partners heeft de Vlaamse regering eind 2001 het bestaande stelsel hervormd, als aanvulling op de nieuwe regeling inzake tijdskrediet. Er werd ook een aanmoedigingspremie bij opleidingskrediet en in ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering ingevoerd. Door al deze maatregelen werden belangrijke stappen gedaan die tegemoetkwamen aan de toenemende vraag naar onthaasting en naar combinatie van beroeps- en privéleven, zonder de continuïteit van de werkorganisatie in het gedrang te brengen.
Dat de Waalse regering een belangenconflict heeft ingeroepen rond deze Vlaamse stimulansen, is pijnlijk omdat het voor de Vlaamse werknemers en bedrijven rechtsonzekerheid creëert en alweer een autonoom Vlaams sociaal beleid countert. Het politieke compromis tussen de federale overheid en de gewesten, waarbij twee van de vijf Vlaamse tijdskredietpremies (loopbaanvermindering en landingsbanen) met federaal geld zullen worden betaald, ook aan Brusselaars en Walen, doorkruist de gemaakte afspraken en bewijst alvast geen goede dienst aan de dynamiek van het sociaal overleg, dat nochtans van vitaal belang is wil men ook in de toekomst goede uitvoerbare regelingen op de werkvloer garanderen.
Onder meer naar aanleiding van dit dossier pleit minister-president Patrick Dewael (VLD) voor een nieuwe staatshervorming om bevoegdheidsoverlappingen te weren.
Dillemans: Wie had gedacht dat inzake verkeersveiligheid communautair gehakketak voor vertraging zou zorgen? En het gebeurt tegenwoordig in meerdere dossiers. Ik heb vroeger al het probleem gesignaleerd van de gezondheidszorg en de kinderbijslag. Maar bij de vorming van deze regering is blijkbaar afgesproken aan een aantal domeinen niet te raken. De staatshervorming is een langdurig proces met veel compromissen. Dewael heeft gelijk met zijn eis voor meer en homogenere bevoegdheidsverdelingen, maar binnen deze regeerperiode is dat niet meer haalbaar. Paars-groen is een coalitie met veel partijen. Zolang de economische groei hoog was, kon men zonder competitie elke partner zijn prioriteiten laten verwezenlijken. Nu de groei stagneert, is dat niet meer mogelijk en dan leidt de combinatie van te veel kleuren in een regering niet naar bont en blauw maar naar grijs.
In de Verenigde Staten zijn, zes maanden na 11 september, de aanslagen in New York en Washington herdacht.
Dillemans: Merkwaardig dat men al na zes maanden met een plechtige herdenking uitpakt. Blijkbaar wil men verhinderen dat de anti-terreurdynamiek bij de Amerikanen zou uitdoven. De VS reageren als een gekwetste natie, wat begrijpelijk is, maar ook als een gecounterde supermogendheid. Het is eeuwen geleden dat de wereld slechts één supermogendheid kende, met de bijbehorende eigengereidheid. Zelfs God werd een Amerikaan, wat ons automatisch doet terugdenken aan het ‘ Gott mit uns’. Wij waren gewoon geraakt aan allerlei evenwichten, zoals tijdens de Koude Oorlog. Maar de Russen kunnen niet anders dan goede maatjes worden met de VS, Japan worstelt met een zware crisis, of China uitgroeit tot een supermacht is een open vraag, en Europa laat na om een counterpart, een tegenhanger, te worden.
De Europese traditie is gestoeld op menselijkheid en solidariteit, christelijk geïnspireerde waarden die mee bevochten zijn door sociale revoluties. Dat geeft Europa op vele gebieden een voorbeeldfunctie, en zou een aansporing moeten zijn om zich sterker op te stellen. Onze zwakte is onder meer dat we de Verenigde Staten nodig hebben telkens wanneer er militair moet worden opgetreden.
In de nieuwe oorlog in het Midden-Oosten speelt Europa ook weer geen rol van betekenis.
Dillemans: Europa heeft vooral nagelaten om een verzoenende rol te spelen in het Midden-Oosten, waar toch de oorsprong van onze beschaving ligt. Paradoxaal is dat het Israëlisch-Palestijns conflict de oorzaak, de aanleiding of het voorwendsel was voor de aanslagen in de VS. Maar in plaats van te verbeteren is de toestand er nu nog veel erger dan vóór 11 september. Men heeft niet de juiste conclusies getrokken. Met de akkoorden van Oslo en Camp David II waren we een paar jaar geleden dicht bij een oplossing. Maar wegens verkiezingen in Israël heeft men de implicatie van die akkoorden uitgesteld, dat is een ernstige fout geweest. De wereld had ook moeten ingrijpen toen de militarist Sharon met zijn provocerende wandeling op de Tempelberg uitpakte. Ook nu blijft de enige uitweg uit de spiraal van geweld een tussenkomst van de Verenigde Naties, waarbij Europa als hefboom kan optreden, met volgehouden diplomatie maar ook met economische en embargodruk.
Maar Israël lapt alle resoluties van de VN aan zijn laars. Het zal nooit blauwhelmen toelaten.
Dillemans: Wat het Israëlische leger uitricht in de Palestijnse gebieden kan niet vergoelijkt worden. Het joodse volk weet nochtans beter dan wie ook wat het is om ingesloten, uitgestoten en vervolgd te worden. Een groot deel van de Israëlische bevolking heeft zijn roots in West-Europa, en de opdeling van het land was een West-Europees idee. Dat vergroot onze verantwoordelijkheid. Die van de Verenigde Staten is zonneklaar. In tegenstelling tot Bill Clinton, die verzoening nastreefde, heeft George W. Bush in feite de kaart-Sharon getrokken. Pas de jongste week lijkt hij dat een beetje terug te schroeven, maar nu is het te laat.
Ondertussen houdt de EU een top in Barcelona waarop de oorlog in de Palestijnse gebieden slechts zijdelings besproken is.
Dillemans: De verwachtingen waren hooggespannen, maar of het hoogspanningsnet daarom hét thema moest zijn… Het Midden-Oosten had als eerste punt op de dagorde moeten staan. En waarom stond ook de immigratieproblematiek niet hoog op de agenda? Zeker nu de dertien kandidaat-lidstaten ook aanwezig waren op de vergaderingen. Wij zitten hier te bekvechten over gemeentelijk stemrecht voor migranten, waarvan ik zelf voorstander ben maar dan zonder die snel-Belg-wet. Maar dat probleem moet in een ruimer kader op Europees niveau worden geregeld. Over economische knelpunten is er snel eensgezindheid, de invoering van de euro is opmerkelijk vlot verlopen, inzake onderwijs heeft de Bolognaverklaring een grote ommekeer ingeluid, voor wetenschappelijk onderzoek worden samenwerkingsverbanden gecreëerd. Dat is allemaal positief, maar een menselijk probleem als de multiculturele samenleving komt niet aan bod. Het sociale Europa raakt in de praktijk nauwelijks vooruit, ook al treden de vakbonden in de marge van de Europese topbijeenkomsten meer en meer op de voorgrond, mede uit schrik voor een verrechtsing van de EU. En zoals het Midden-Oosten eens te meer aantoont, is er van een gezamenlijke EU-politiek naar buiten uit nog altijd geen sprake. Hopelijk kan de Conventie daar wat aan veranderen, maar het zal tijd vergen.
Gaan de wereldleiders de echte problemen uit de weg?
Dillemans: Men moet niet alleen de terrorismenesten uitkammen, maar de diepere oorzaken systematisch en grondig aanpakken. Dat moet gebeuren onder VN-impuls, door alle rijke landen, met inschakeling van ngo’s, sociale organisaties, universiteiten, en geselecteerde en als sociaal ‘gelabelde’ multinationals. Op 11 september 2001 stierven ook duizenden kinderen aan honger en ‘geneeslijke ziekten’, de dag nadien en alle dagen daarna ook. Voor die kinderen verandert er niet veel. Tenzij we met zijn allen ingrijpen met projecten ter vermenselijking van deze wereld. Ik noem de creatie van een echte internationale rechtsorde met geëigende organen en daadwerkelijke bescherming van de mensenrechten. Een gecoördineerde internationale bestrijding van de oprukkende internationale criminaliteit, de mensenhandel, de geldcircuits van het terrorisme, en de grondstoffenzwendel. Een scherpe controle op de wapenhandel, inbegrepen die vanuit Belgische bedrijven. Vervangende culturen voor drugsplantages. Opvang voor de vergeten vluchtelingenkampen. Uitwijkmogelijkheden voor jongeren zonder toekomstmogelijkheden. Herwaardering van de positie van de vrouw. Gerichte aidspreventie. Afschaffing van het octrooirecht voor levensreddende geneesmiddelen voor de armen in ontwikkelingslanden. Kwijtschelding van de verlammende schulden. Een mondiaal gewaarborgd minimuminkomen, en dan mag ons streefcijfer best hoger zijn dan de twee dollar per dag waarmee de helft van de wereldbevolking het nu moet doen, en ons duldcijfer minder dan de 800 miljoen hongerlijders van vandaag. Toegang tot onderwijs en basisgezondheidszorg. En samen met universiteiten als de onze science sharing in sociaal perspectief.
Dat zijn de echte programmapunten. Ondertussen hebben ze in Barcelona gepalaverd over het optrekken van de Europese ontwikkelingshulp van 0,3% naar 0,3% van het bnp. Van 0,32 naar 0,36 om precies te zijn. Een schande. De ongelijkheid in de wereld is de basis van zowat alle problemen van vandaag. Maar ongelijken krijgen steeds ongelijk, dat is de vicieuze cirkel die moet doorbroken worden.
Koen Meulenaere
Roger Dillemans is jurist, ererector van de KU Leuven.
Roger Dillemans: ‘Te veel kleuren in een regering leidt niet naar bont en blauw maar naar grijs.’
