Twaalf jaar lang leidde een Belg de grootste sportorganisatie ter wereld. Welk eindrapport kan IOC-voorzitter Rogge voorleggen? Deed hij genoeg in de strijd tegen doping? Had hij gelijk om zich niet te mengen in discussies over mensenrechten? En werd sportland België er beter van?
Imago
Hoe evalueert u het voorzitterschap van Jacques Rogge? Hoe zult u zich hem herinneren?
Jean-Marie Dedecker: Als een van de grootste diplomaten die ons land ooit voortbracht, en we hebben daarin toch een zekere geschiedenis. U weet dat ik van nature streng ben voor alles en iedereen die gezag uitoefent. Wel, van IOC-voorzitter Rogge kan ik na twaalf jaar alleen maar zeggen dat hij met onderscheiding geslaagd is. Hadden we maar meer bestuurders van zijn niveau.
Jean-Michel Saive: Ik ken hem sinds de Spelen van Seoel in 1988. Ik had toen al de indruk dat hij ooit een topjob zou bekleden. Rogge was zo correct, zo verstandig en georganiseerd. Een man die gemaakt is voor het allerhoogste.
Pierre-Olivier Beckers: Jacques Rogge heeft geïnspireerd en gemotiveerd. De lijst van zijn verwezenlijkingen is te lang om op te noemen, maar ik weet dat hij het meest trots is op de Jeugd Olympische Spelen, een evenement dat de olympische waarden tastbaar maakt voor jongeren.
Ed Hula: Bij het IOC bestaat er eigenlijk maar één test om te bepalen of een voorzitterschap geslaagd is of niet, en dat zijn de Spelen. Zelfs zijn grootste criticus moet toegeven dat de Spelen van Rogge op alle vlakken voltreffers waren. De olympische beweging kende een behouden vaart onder zijn leiding. Grote rampen of schandalen waren er niet.
Geen grote schandalen of rampen: had Rogge gewoon de omstandigheden mee?
Hula: Dat zou ik niet beweren. Twee maanden na zijn verkiezing boorden vliegtuigen zich in de WTC-torens. Vijf maanden later stonden de Winterspelen van Salt Lake City op het programma, in een Amerika dat op dat moment beefde voor terrorisme. Toen heeft Rogge een grootse indruk gemaakt. Hij is kalm gebleven, betuigde de Amerikanen zijn gemeende medeleven en verzekerde de buitenwereld met uitgestreken gezicht dat die Spelen door zouden gaan en een succes zouden worden. Over annuleren sprak Rogge niet, hoewel dat toen zeker een mogelijkheid was – volgens sommigen zelfs de enige zinnige optie. Hij heeft zich 100 procent achter die organisatie gezet en Salt Lake wérd een succes, zoals de voorzitter beloofd had.
Rogge heeft een medische achtergrond en als je erop lette, zag je dat vaak terugkomen. Hij was de geruststellende arts die zei: ‘Doe wat de dokter voorschrijft en het komt allemaal wel goed.’ Na Salt Lake City had hij een gigantisch krediet opgebouwd. Zijn termijn was meteen gelanceerd.
Hij heeft het imago van een onzichtbare, stille diplomaat, een man van het compromis. Rogge bleef voorzichtig en bijwijlen zelfs wat kleurloos. Voor iemand in zo’n belangrijke functie liep hij niet in de kijker.
Dedecker: Ik denk dat dat een correcte omschrijving is waar Jacques Rogge zelf weinig tegenin zou brengen. Maar kent u een topdiplomaat die wel kleurrijk is?
Hula: Ik heb Rogge een keer of twaalf geïnterviewd, en het viel me telkens op dat hij veel normaler en bescheidener is dan je van een sportbons met zijn allure zou verwachten. De stijlbreuk na Juan Antonio Samaranch, een flamboyante en niet onbesproken aristocraat, kon niet groter zijn. Rogge is in hart en ziel een man van doe-maar-gewoon.
Samaranch ijverde er jarenlang voor om het IOC de Nobelprijs voor de Vrede te laten winnen. Een van Rogges eerste beslissingen was om die campagne stop te zetten. Hij dacht: wat heb ik nu aan zo’n Nobelprijs? Laat ik gewoon goeie Spelen organiseren, dat is al lastig genoeg.
Beckers: Hij heeft geen grote schokgolven veroorzaakt, geen opzienbarende daden verricht of uitspraken gedaan. Maar is dat niet net een verdienste? Zeker als je ziet welke verwezenlijkingen die bescheiden man op zijn naam mag schrijven.
Corruptie
Maakte Rogge het IOC transparanter en moderner?
Hula: Het IOC is tot in de kern conservatief en gesloten, en dat heeft Jacques Rogge niet kunnen veranderen. Maar dat had niemand gekund. Bescheiden de zaak draaiende houden noem ik al een grote verdienste. Die 115 IOC-leden in toom houden, met al die botsende karakters en conflicterende belangen, is een titanenwerk. Rogge omringde zich goed, maakte de opinievormers binnen de vergadering belangrijk en wist ze zo aan zich te binden.
Dedecker: Het IOC is het Vaticaan van de sport, een vat vol intriges en kuiperijen. Rogge bleek listig genoeg om dat te bespelen. De man is een geboren bobo, misschien omschrijft dat hem nog het best. Mister Clean, de man met de propere handen: het zal wel. Rogge kende de knepen van het vak en die zijn niet altijd fraai. Hij zag dat de weg naar de macht via Samaranch liep en heeft zich in de jaren negentig zonder scrupules aan hem verbonden. Samaranch! Een witteboordcrimineel met bloed aan de handen, ooit nog enthousiast fascist onder Franco! Er zit ook een beetje Machiavelli in onze brave Jacques Rogge, onderschat dat niet. Kuifje wordt geen sportpaus, hoor.
Toch hangt rond het IOC niet langer die sfeer van smeergeld en handjeklap, die de organisatie onder Samaranch kenmerkte.
Dedecker: Rogge heeft de stal uitgemest, ja. De tijden waren er ook naar. De mormonen hadden de Spelen van Salt Lake City gekocht, en die hele affaire was op een erg knullige manier aan het licht gekomen. Dat heeft Rogge de macht gegeven om schoon schip te maken. In feite heeft hij het IOC zo gered; we kwamen op een punt in de geschiedenis dat de buitenwereld openlijke corruptie niet meer accepteerde.
Hula: Van het cleane, strikte imago van uw landgenoot is niets gelogen. Over ethiek deed Rogge nooit concessies. Een beetje corrupt zijn, kon niet; je was onkreukbaar of je had geen plaats meer in de olympische beweging. Het IOC maakte onder Rogge een nieuwe start. Vroeger kwamen er om de haverklap leden in opspraak, maar dat is onder hem bijna helemaal stilgevallen.
Beckers: Hij gaf zelf het goede voorbeeld, en zijn organisatie is gevolgd. Zijn integriteit en zijn sobere levensstijl ademden de olympische waarden uit. Rogge heeft het IOC zijn eergevoel teruggegeven.
Financïen
Hula: De schatkist was leeg toen Rogge de zaak overnam. Hij verlaat het IOC met een spaarpot van bijna 700 miljoen dollar, genoeg om – God verhoede – de schrapping van een olympiade te doorstaan. Dat noem ik een mooi rapport.
Beckers: Rogge laat een kerngezond IOC achter. In een periode van wereldwijde economische crisis was dat een krachttoer. De voorzitter dwong lucratieve mediacontracten af van een schaal die we tot hiertoe niet kenden.
Dedecker: Hij rijfde veel geld binnen en deed dat zonder uitverkoop te houden. Rogge eiste dat de Spelen op openbare zenders bleven en verzette zich tegen betaalmuren. Langs de terreinen kwamen geen reclameborden, hoewel de druk om daar toch aan toe te geven enorm moet zijn. Ik vind dat een straffe verwezenlijking, een die ik eigenlijk niet voor mogelijk had gehouden.
De Spelen die hij leidde, waren stuk voor stuk grote successen waar bijna alle partijen beter van werden. Eén notoire uitzondering: met de te dure Spelen van Athene reed Rogge Griekenland financieel de afgrond in. Maar ik vermoed dat de Grieken dat zonder zijn hulp ook wel hadden geklaard.
Saive: Ik heb zeven olympiaden meegemaakt, en de professionalisering van het evenement is enorm toegenomen. Het is, nog meer dan vroeger, de hoogmis van de sport. Alles is top: de omkadering, de verslaggeving, de ontvangst… De laatste tien jaar lijkt het IOC zeer goed te weten waar het heen wil.
Werd het voor de atleten beter onder Rogges voorzitterschap?
Dedecker: Ja, want hij verdeelde de rijkdom. Het IOC is sterker geworden, de atleten genoten mee. Nu krijg je een dikke cheque als je olympisch kampioen judo wordt, vroeger deed je het voor de eer en hoopte je maar dat er nog iets uit de bus kwam. Rogge heeft van atleet zijn een beroep gemaakt – en dat bedoel ik als een compliment, voor de duidelijkheid.
De ontslagnemende IOC-voorzitter wou de Spelen kleiner maken en minder duur om te organiseren. Dat is ook gelukt, als je de inflatie meerekent. Rogge hoopt zo de fundamenten te hebben gelegd om een Afrikaanse gaststad de Spelen te laten organiseren. Zijn we al op dat punt?
Beckers: Deels. In 2016 vinden de Olympische Spelen voor het eerst plaats in Zuid-Amerika. Zonder zijn inspanningen om de Spelen in te krimpen was dat een moeilijke kandidatuur geweest. Maar in Afrika zijn we zeker nog niet. Rogge heeft de schaalverkleining op de agenda gezet, maar de uitvoering ervan zal werk zijn voor zijn opvolger, of zelfs opvolgers.
Dedecker: Wel, daar geloof ik nu eens geen snars van. Pas als de multinationals de tijd rijp achten, zullen er Afrikaanse Spelen komen. Geen interessante economische markt betekent geen olympiade.
Dopingbeleid
Saive: De sport van nu is properder dan ooit tevoren, dat mag Rogge op zijn conto schrijven. Hij zag in dat eerlijke sport de basis is van het olympisme. Het onrecht tegenover de atleet die eigenlijk had moeten winnen stuit iedereen tegen de borst, ook sponsors. En met affaires onder de mat schuiven los je niets op. Dat maakt het probleem alleen maar erger.
‘Iedere atleet die betrapt wordt, is een overwinning. Iedere positieve test beschermt een zuivere atleet’, aldus Rogge.
Beckers: Die woorden heeft hij zeker waargemaakt. De controles tijdens de Olympische Spelen zijn onder zijn bewind verdubbeld en de bijdrage van het IOC aan het Wereldantidopingagentschap steeg van 8,5 miljoen dollar in 2002 naar 13,2 miljoen nu. Die cijfers spreken voor zich.
Dedecker: Windowdressing noem ik dat. Rogge beroemt zich te veel op de dopingstrijd, terwijl de situatie even slecht is als toen hij begon. In een anoniem onderzoek geeft 30 procent van de atleten van het WK van Daegu toe dat ze doping nemen. In de praktijk wordt amper 1,5 procent betrapt. Dan doe je het zeer slecht, nee?
Hula: Hij was niet bang om zich fel uit te spreken, dat is ook een verdienste. Maar het gaat me te ver om zijn dopingbeleid een succes te noemen. Er blijven met de regelmaat van een klok gereputeerde namen tegen de lamp lopen, en je zit nog altijd met het gevoel dat de controleurs overal een stap te laat komen. Misschien is het tijd voor een nieuwe aanpak van de dopingproblematiek. Voor iets radicaal anders.
Beckers: We moeten niet naïef zijn: er zullen altijd mensen zijn die het systeem proberen te verslaan. Dat kon ook Jacques Rogge niet veranderen.
Politiek
Rogge wou de politiek buiten de Olympische Spelen houden en bleef ver weg van discussies over mensenrechten. Is dat geen vorm van schuldig verzuim: invloed hebben maar hem bewust niet gebruiken?
Dedecker: Nee, daarin volg ik hem. Want bij álle Spelen is er wel iets aan de hand: de mensenrechten in China, de homowetten in Rusland, de armoede in de favela’s van Rio… Politieke tafelspringers profileren zich op de kap van de olympische beweging, en daar mag je als organisator absoluut niet in meestappen. Hebt u na de Spelen van Peking trouwens nog iets gehoord over Tibet? Plots bleek dat gigantische morele probleem van de agenda verdwenen.
Hula: Neutraal blijven is voor het IOC in ieder geval het comfortabelste standpunt, maar anno 2013 verwachten publiek en pers meer. De link tussen mensenrechten en de olympische idealen van fair play en gelijke kansen voor iedereen is toch niet vergezocht?
Beckers: Het IOC houdt zich afzijdig van politiek: dat staat zo bepaald in het olympische charter. Maar voor een mondiaal zichtbare organisatie blijkt dat in de praktijk vaak onmogelijk. Ik zie het IOC op dat vlak een meer proactieve rol spelen in de komende jaren.
Hula: Als het over mensenrechten gaat, kun je geen halfslachtig standpunt innemen. Alleen gaat er zo veel fout in de wereld en zijn er zo veel issues waarrond te werken valt. Het IOC kan niet iedere strijd voeren. En wie zal bepalen wat het schrijnendste probleem is? En zal die keuze op zich geen nieuwe problemen veroorzaken?
Dedecker: Ik vind dit een hypocriet debat. De Verenigde Naties zijn net als het IOC een vereniging van landen die een gezamenlijk standpunt moeten innemen. De VN, nochtans opgericht met als doel de mensenrechten te beschermen, heb ik Rusland nog niet horen veroordelen voor zijn homowetten. Omdat je met die bijna 200 lidstaten uiteraard geen consensus vindt voor zo’n veroordeling. Maar zou het IOC moeten doen wat de VN niet kunnen? Hoe krijgt Rogge dat aan zijn Russische leden uitgelegd? En als hij hen beledigt, denkt u dat hij dan ooit nog in naam van de Russische sportwereld mag spreken?
Saive: Sport is sport en politiek is politiek. En Rogge was sowieso niet de man van de straffe uitspraken, denk ik. Toch zag ik hem weleens op zijn lip bijten: soms wou hij meer zeggen dan hij kon, maar hij vond zijn functie belangrijker dan zijn eigen mening. Misschien zullen we pas nu, na zijn aftreden, de echte Jacques Rogge leren kennen.
Tot slot: werd de Belgische sport beter van Rogges passage bij het IOC?
Dedecker: Nee. En dat mag je Jacques Rogge zeker aanrekenen. Samaranch bracht Spanje de Spelen van 1992. Zover hoefde het niet te gaan, een olympiade kunnen we momenteel missen, maar een WK of EK van enige allure zou onze sportwereld zeker deugd hebben gedaan. Rogge had de macht om een groot kampioenschap naar België te halen en dat heeft hij nagelaten.
Ik hoop dat zijn erfenis bij het IOC beter wordt beheerd dan wat hij in België achterliet. Want vergis u niet: organisatorisch ligt de Belgische sport op apegapen. Vorig jaar zou ons land in Antwerpen het EK zwemmen organiseren, maar dat hebben we in laatste instantie moeten annuleren. Erger kun je je als sportland niet belachelijk maken. Rogge zal zeggen: vanuit Lausanne kon ik daar niets aan doen, dat was mijn verantwoordelijkheid niet. Maar dat vind ik al te makkelijk. Hij had beter voor zijn thuisland kunnen zorgen.
DOOR JEF VAN BAELEN
‘Jacques Rogge heeft geïnspireerd en gemotiveerd. De lijst van zijn verwezenlijkingen is te lang om op te noemen.’ Pierre-Olivier Beckers
‘De schatkist was leeg toen Rogge de zaak overnam. Hij verlaat het IOC met een spaarpot van bijna 700 miljoen dollar.’ Ed Hula
‘De sporter van nu is properder dan ooit tevoren, dat mag Rogge op zijn conto schrijven.’ Jean-Michel Saive
