Als de stembusslag van 2012 één ding duidelijk heeft gemaakt, dan is het de groeiende macht van de latino’s. Wie in de toekomst aan politiek wil doen in de VS, moet leren denken in het Spaans.
Bert De Vroey is VRT-radiojournalist en auteur van De kleuren van Amerika. Spiegel voor Europa.
Aan de vooravond van de verkiezingen verklapte president Barack Obama in een radioprogramma dat hij verslingerd is aan nachochips met guacamole. De hele campagne lang was dat zijn kleine zonde geweest: zet zo’n bordje voor zijn neus en de Mexicaanse borrelhapjes zijn in een oogwenk verwerkt en verdwenen. Die kleine zonde van Obama was al eerder onthuld door zijn vrouw Michelle, maar met de spannende stembusslag voor de deur was het deze keer wellicht geen volstrekt toevallige ontboezeming van de president. In de boodschap ‘Obama houdt van nachochips’ zat impliciet een signaal voor de groeiende latino-gemeenschap in de VS: ‘Zie je wel, Obama houdt van ons.’
Natuurlijk zou die culinaire voorkeur op zichzelf niet genoeg zijn om de latino’s of hispanics van Amerika te paaien. De belangrijkste blijk van goeie wil had Obama in juni al gegeven. Toen kondigde hij aan dat zijn regering geen illegale twintigers meer zou deporteren die als kind met hun (illegale) ouders naar Amerika waren gekomen. Zolang ze geen strafblad hadden en als ze succesvol studeerden of studies beëindigd hadden, zouden ze ongemoeid worden gelaten. Meer zelfs: ze konden voortaan een werkvergunning aanvragen. Hun status bleef, vanuit een strikt juridisch perspectief, nog altijd ‘illegaal’. Tegelijk leek dat beleid van deferred action een aanzet naar een vorm van regularisatie voor naar schatting 800.000 jonge latino’s.
Toen Obama die aankondiging deed, was het niet moeilijk om electorale berekeningen te vermoeden achter dat besluit. De zorg voor de illegale latino’s kon stemmen opleveren van de legale Spaanstalige staatsburgers. Haast elke hispanic in Amerika kent wel, van ver of dichtbij, illegale volksgenoten – met Mexicaanse, Cubaanse, Salvadoraanse of Dominicaanse roots. Ik was een beetje sceptisch over de impact van die maatregel. De immigratiepolitie van de VS hanteerde in de praktijk al langer een beleid waarbij prioritair mensen werden uitgezet die iets op hun kerfstok hadden of als gevaarlijk werden beschouwd. Onder Obama is het aantal uitwijzingen zelfs flink gestegen; in zijn eerste ambtstermijn werden tenminste 1,4 miljoen mensen over de grens gezet, meer dan onder George W. Bush. Toch was de kans dat een ijverige latina-studente van 23 zou worden opgepakt en gedeporteerd zo goed als onbestaande. Kortom: het leek een electoraal gemotiveerde aankondiging die weinig verschil zou maken.
Intussen sprak ik met een paar begunstigden van het herziene beleid: illegale latino-twintigers in Las Vegas. Die maakten me duidelijk hoe groot het psychologische effect was van Obama’s besluit. Toen het nieuws in Nevada in de vroege ochtend de ronde begon te doen – met drie uur vertraging op Washington DC – belden ze elkaar en kwamen ze samen in huiskamers en studentenflats om samen televisie te kijken. ‘Ik had echt het gevoel dat hij over mij sprak’, zei Astrid. ‘Ik was geweldig ontroerd. En ook voor mijn ouders was dit fantastisch nieuws, zelfs al zouden zij zelf niet van de maatregel kunnen profiteren. Alles wat ze hebben gedaan, al die inspanningen en offers die ze zich hebben getroost – ze hebben het allemaal voor ons gedaan. Ze zien nu dat het uiteindelijk iets oplevert, en dat hun kinderen binnenkort misschien Amerikaanse staatsburgers zullen zijn.’ Ook het feit dat Astrid nu kan dromen van een werkvergunning en een reguliere baan – eenmaal ze haar studies zal hebben afgerond – maakt voor haar wel degelijk een belangrijk verschil.
De boodschap van het deferred action-besluit was dezelfde als die van de nachochips met guacamole, maar op een veel diepgaander niveau: Obama houdt van ons, en alleen met Obama is er uitzicht op een duurzame regeling voor miljoenen illegalen uit Midden- en Zuid-Amerika. Obama spreekt geen Spaans, maar hij sprak wel de taal van de hispanics.
Intussen in het Romney-kamp
Intussen hadden de Republikeinen hun voorverkiezingen uitgevochten en Mitt Romney met weinig enthousiasme aanvaard als hun kandidaat voor het Witte Huis. Romney had, om de primaries te winnen, een flinke bocht naar rechts moeten maken. Ook inzake illegale immigratie nam hij hardere standpunten in dan vroeger, en hij kantte zich tegen wetsvoorstellen zoals de Dream Act: een plan om jonge illegalen niet alleen te gedogen, maar ook daad- werkelijk te regulariseren en op weg te zetten naar het burgerschap. Lokale Republikeinse politici in staten als Arizona en Alabama hadden zich trouwens geprofileerd als pleitbezorgers van een hard en repressief opsporings- en uitwijzingsbeleid, waarbij ze de uiterste grenzen aftastten van hun eigen statelijke bevoegdheden. Romney mocht dan wel campagnespotjes laten maken in het Spaans en zijn zoon Craig – die als mormoons missionaris in Chili had gewerkt – inschakelen om de Spaanstalige media te woord te staan, de partij had, meer dan ze zelf in de gaten had, een reputatie verworven van anti-latino-partij. Enkel in Florida leek de partij nog een stevige organisatorische en electorale basis te behouden in Spaanstalige milieus, dankzij de grote aanwezigheid van doorgaans rabiaat-conservatieve Cubaans-Amerikanen. Op de partijconventie kreeg hun boegbeeld Marco Rubio een prominente opdracht: de jonge senator mocht niemand minder dan Mitt Romney inleiden voor diens conventiespeech. Clint Eastwood verknalde dat moment door op diezelfde avond alle media-aandacht naar zich toe te zuigen met een pijnlijk onsamenhangend optreden.
Al voor verkiezingsdag waren er in een aantal swingstaten tekenen dat een meerderheid van de latino’s zijn vertrouwen zou schenken aan Obama. In Nevada nam Obama in de peilingen een duidelijke voorsprong. Als Romney er al op gerekend had om dat te kunnen goedmaken met de stemmen van de talrijke mormoonse gelovigen in die staat, dan kwam hij bedrogen uit. Niet alle mormonen gaan naar de stembus, en veel mormonen kiezen net zo graag voor Obama.
Voorgevoel
Zagen de Republikeinen zelf de bui niet hangen, de Democraten kregen een steeds prettiger voorgevoel. Niemand minder dan de president zei op 23 oktober – precies twee weken voor verkiezingsdag – aan de hoofdredacteur van de Des Moines Register: ‘Als ik een tweede ambtstermijn krijg, dan zal dat voor een groot deel te danken zijn aan het feit dat de Republikeinse kandidaat en zijn partij de snelst groeiende bevolkingsgroep in het land van zich vervreemd hebben, met name de latino-gemeenschap.’ Obama ging ervan uit dat het interview off the record zou blijven, zodat je dit als het verklappen van een tactisch geheim kan beschouwen. Na enig protest van de krant gaf hij toch toestemming voor publicatie. Twee weken later werd zijn inschatting zondermeer bevestigd door de cijfers.
Uit exitpolls bleek dat 10 procent van de kiezers op 6 november tot de latino-groep behoorde; in 2008 was dat nog 9 procent. Bekijk je het aandeel van de latino’s in een aantal staten afzonderlijk, dan wordt hun gewicht nog duidelijker: 14 procent in Colorado, 17 procent in Florida en 18 procent in Nevada. Bijna driekwart (of 71 procent ) van die latino-kiezers gaven hun stem aan Obama, Romney overtuigde slechts 27 procent. In de laatste presidentsverkiezingen had John McCain nog 31 procent van hun stemmen binnengehaald.
Dat lijken kleine verschuivingen, maar bij elkaar opgeteld maken ze wel degelijk een verschil: de combinatie van het steeds grotere aandeel van het latino-blok met hun almaar eenzijdiger keuze voor de Democraten, hielp Obama in een aantal swingstaten aan de marge die hij nodig had voor de zege. In Florida is er bovendien nog een andere trend merkbaar die voor de Republikeinen nog zorgwekkender oogt. De Cubaanse gemeenschap wordt stilaan overvleugeld door de niet-Cubaanse latino’s (slechts 34 procent van de latino-kiezers waren Cubanen), en bovendien stemde de helft van de Cubanen op Obama. De dagen van het Cubaans-Republikeinse steunpunt in zuid-Florida lijken geteld.
Natuurlijk waren de latino’s niet de enigen die Obama de overwinning bezorgden. In de cruciale strijdstaat Ohio waren het de vakbeweging en de zwarte minderheid die de doorslag gaven. Bovendien wist hij daar zijn voorsprong onder vrouwelijke kiezers nog te verstevigen in vergelijking met 2008. Elders blijkt dat minder het geval te zijn. Ondanks de bedenkelijke uitspraken van Republikeinen over vrouwen, abortus, contraceptie en verkrachting wist Romney nog net iets meer vrouwen te bekoren dan John McCain. Dezelfde coalitie van minderheden en belangengroepen die Obama een eerste keer verkoos, sprong ook nu voor hem in de bres. Maar binnen die coalitie nam het gewicht van de latino’s toe, en dat kan de doorslag hebben gegeven in Florida, Nevada, Colorado, New Mexico en zelfs Virginia.
Boehner begrijpt de boodschap
In de VS begonnen sommige waarnemers zich al hardop af te vragen hoelang het nog zou duren vooraleer een oerconservatieve staat als Texas naar het Democratische kamp zou kantelen. Nu bijna een op de vier Texanen tot de hispanic minderheid behoort, lijkt dat een kwestie van nog slechts enkele verkiezingen.
Nochtans staat nergens in steen gebeiteld dat hispanics of latino’s altijd voor de Democraten kiezen. Er zijn zelfs heel wat Republikeinse waarden en thema’s waarin de latino’s zich spontaan en diep kunnen herkennen: de nadruk op familiebanden, het belang van het geloof en een waardering voor naarstig en kleinschalig ondernemerschap. De Republikeinen zullen hun principiële verzet tegenover een vorm van regularisatie moeten staken, en daarmee het signaal geven aan de latino-gemeenschap dat ze miljoenen illegalen een nieuwe kans willen bieden. Eenmaal ze die psychologische kaap kunnen nemen, is er ongetwijfeld weer toekomst voor de Republikeinen onder Spaanstalige Amerikanen.
De Republikeinse leider in het Huis van Afgevaardigden John Boehner heeft enkele dagen na de verkiezingen al aangegeven dat hij met de Democraten wil samenwerken om een regeling voor illegale migranten uit te werken. Nooit eerder sinds 2000 lagen de kaarten zo goed voor een nieuwe, breed gesteunde migratiewet. Boehner heeft de boodschap van 6 november goed begrepen. In de toekomst wint niemand nog verkiezingen met de stemmen van het blanke Engelstalige mannenpubliek.
DOOR BERT DE VROEY
In de boodschap ‘Obama houdt van nachochips’ zat impliciet een signaal voor de groeiende latino-gemeenschap in de VS: ‘Zie je wel, Obama houdt van ons.’
