In het Doel?dossier besluit de auditeur van de Raad van State dat nu ook het gewestplan moet worden geschorst. De Antwerpse havenbonzen krijgen het benauwd: als het Deurganckdok er niet komt, gaat ook hun miljardendeal met Singapore niet door. Maar de politici werken naarstig aan een achterpoortje: een nooddecreet voor Doel.
Een van de gevolgen is alvast dat Doel dan weer als woonzone op de kaart zou worden gezet, want het gebied valt dan terug op de wettelijke toestand van 1978. Een goeie week geleden zei de Antwerpse havenschepen Leo baron Delwaide (VLD) nog bombastisch dat een nieuwe schorsing van het gewestplan (voor de tweede maal op rij) tot de teloorgang van de haven zal leiden. Een half jaar geleden werden de werken aan het Deurganckdok in Doel al stilgelegd nadat de Raad van State de bouwvergunning (ook voor de tweede keer) geschorst had. Waarschijnlijk zal een paardenmiddel, dat al maanden discreet wordt voorbereid, nu des te sneller worden toegepast: een nooddecreet voor Doel.
‘WITH RESPECT TO THE DEURGANCKDOK…’
In het verre Singapore werd dit nooddecreet twee weken geleden voor het eerst officieel aangekondigd door Vlaams minister-president Patrick Dewael (VLD). ‘ With respect to the Deurganckdok, the Flemish government will introduce a special decree,‘ zo stond het in zijn speech voor de Singaporezen die ongetwijfeld met tuitende oren zaten te luisteren. Merkwaardig is dat Dewael het expliciet over een initiatief van de regering had. Een verspreking, want in Vlaanderen moet het nooddecreet steevast als een initiatief van het parlement worden voorgesteld, omdat op die manier de Raad van State niet hoeft te worden geconsulteerd. Het is duidelijk gemakkelijker om over Doel te gaan praten in Singapore dan in Doel zelf, want daar heeft men Dewael en zijn excellenties nog nooit gezien. Het dorp is inmiddels zowat voor de helft onteigend. De ‘amovering van Doel’ heet dat tegenwoordig in ambtelijk jargon.
Het opmerkelijke bezoek van Dewael aan Singapore maakte alvast duidelijk dat het nooddecreet voor Doel niet alleen dient om de schade door het stilleggen van de werken (250 miljoen frank, 6 miljoen euro per maand) te beperken, maar ook en vooral om een puur commerciële deal te laten doorgaan. Het Singaporese staatsbedrijf PSA _ een havengigant met vestigingen in de hele wereld _ heeft immers een fabuleus bod gedaan op de grootste twee Vlaamse naties (Hessenatie en Noord Natie). Daarmee verwerven ze in één klap een bijna-monopolie op de goederentrafiek in Antwerpen en Zeebrugge: 22 terminals in totaal (waarbij ook die aan het toekomstige Deurganckdok). Een expliciete voorwaarde is evenwel dat het Deurganckdok er snel moet komen, zo niet kan de miljardendeal nog opgezegd worden. Het gaat om zo’n bom geld dat kwatongen er al malafide manoeuvres achter gingen zoeken.
In de stadstaat Singapore hebben ze misschien wel gedacht dat ze met de stadstaat Antwerpen te maken hadden: een stel Antwerpse havenbonzen die de minister-president himself meebrengen om zich persoonlijk garant te stellen voor het Deurganckdok, zelfs al zou hij het met z’n eigen handen moeten uitgraven. Als kers op de taart beloofde Dewael, in een tv-interview, zelfs een algemene regeling om de normale procedures voor grote openbare werken in te korten. Het probleem is echter dat in het Doel-dossier niet te traag, maar juist te snel is gewerkt. Voor zo’n immens infrastructuurwerk kwam de principiële beslissing er pas in 1998, en in 1999 lag de bouwvergunning al op tafel en konden de bulldozers aan het werk. Een recordsnelheid die in Nederland ondenkbaar is. Het is de overhaasting die tot de fouten en schorsingen heeft geleid.
Een van de weinigen die vorige week bij het Singaporese schouwspel stilstonden, is de Antwerpse natiebaas Fernand Huts. Hij noemde het surrealistisch dat de Vlaamse havens (‘onze kroonjuwelen’) zomaar worden uitverkocht zonder enig politiek debat. De minister-president komt politiek tussenbeide om een multinational de havens in handen te spelen (zelfs Professor Doctor Leo Baron Delwaide sprak in de Singaporese Shipping Times over een regelrecht monopolie). Bovendien zal het Singaporese model _ computergestuurde terminals met volautomatische kranen _ volgens Huts tot massaal banenverlies voor havenarbeiders leiden. Als het Deurganckdok ooit in gebruik is, zal er nauwelijks een dokwerker te zien zijn. Hebben we daarvoor Doel moeten opofferen? Vlaanderen gaat plat op de buik voor Singapore en gooit acht eeuwen haventraditie te grabbel, aldus nog Fernand Huts.
DE TV-JURISTEN
De uitspraken van Dewael waren wel ‘in tegenspraak met de politieke afspraken’, luidt het in een interpellatie van Agalev-volksvertegenwoordiger Jos Stassen, die de minister-president deze week aan de tand voelt. Volgens de groenen was er alleen afgesproken om naar een nooddecreet voor het Deurganckdok te zoeken, niet naar een ruimere regeling. Op verzoek van de havengemeenschap wordt al enkele maanden vergaderd in een informele werkgroep, die bestaat uit acht (vooral Antwerpse) parlementsleden én medewerkers van de belangrijkste kabinetten. Volgens de eerste voorbereidende teksten was het de bedoeling om de werken per decreet te bekrachtigen en aan de rechterlijke controle te onttrekken. Of hoe twee van de drie grondwettelijke machten samenspannen om de derde te omzeilen.
Het dossier-Doel is al jaren een verhaal van geheime afspraken en verborgen agenda’s, en dus moest ook nu weer alles in het grootste geheim gebeuren. In augustus gaf minister Steve Stevaert (SP) van Openbare Werken de opdracht aan vier juristen om in enkele weken tijd een zogenaamd ‘validatiedecreet’ op te stellen en de behandeling ervan in het parlement te ondersteunen. Een opdracht zonder openbare procedure, voor het wel zeer royale bedrag van 6,5 miljoen frank (ruim 160.000 euro). Toen de overeenkomst begin september in Knack beschreven werd, ging Stevaert in enkele media zelfs ontkennen dat hij de opdracht gegeven had. Ook al staat zijn naam al in de eerste regel van het contract expliciet vermeld als ‘opdrachtgever’. Minister Stevaert, die al in de vorige regering verantwoordelijk was voor de later geschorste bouwvergunningen en gewestplanwijzigingen, wil naar buitenuit liever niet met het onpopulaire Doel-dossier geassocieerd worden.
De vier ingehuurde advocaten en professoren _ Hugo Sebrechts, Geert Goedertier, Geert Van Hoorick en Kaat Leus _ vormden voor de opdracht een Tijdelijke Vereniging (TV) en worden daarom wel eens gemeenzaam de TV-juristen genoemd. Zij kwamen al snel tot de conclusie dat de initiële opdracht uit het contract van Stevaert (om maar meteen het hele gewestplan te laten ‘valideren’) ongewenst was. Reden: het is ‘een zware ingreep in de rechtsorde’. Bijkomend argument: ‘de negatieve commentaar in de media en publieke opinie’ (een verwijzing naar het Knack-artikel). Ook het invoeren van een snelle procedure voor grote werken van uitzonderlijk belang (het voorstel-Dewael) werd door hen verworpen: ‘Een bijkomende afwijking creëren, is rechtsvervuiling. Bovendien is dit een slecht signaal naar de burger.’
De TV-juristen, die contractueel al op 28 september klaar moesten zijn, leverden vorige week een voorstel van decreet af, dat uit negen artikels bestaat. Zij kiezen ervoor om een lijst van werken ‘van dwingend groot algemeen en strategisch belang’ te valideren. Dat betreft de aanleg van de kaaimuren en de bijbehorende baggerwerken voor het dok, maar het gaat ook nog veel verder: het opspuiten van bijkomende poldergronden, een leefbaarheidsbuffer, alle mogelijke wegen en spoorlijnen, en zelfs de ‘compensaties’ voor het natuurverlies. Het vreemde is dat voor diverse ‘compenserende natuurgebieden’ weer andere polderbewoners en landbouwgronden moeten worden onteigend. Kortom, in zo’n nooddecreet kunnen veel dingen kwansuis worden meegesmokkeld.
STOET VAN BLUNDERS
Het voorstel van decreet zegt verder dat de Vlaamse regering, voor het verlenen van alle nodige vergunningen voor de hierboven vermelde werken, een uitzondering mag maken op de bestemmingen van de plannen van aanleg. Het Vlaams parlement moet die vergunningen binnen een termijn van dertig dagen bekrachtigen. Daarna worden ze meteen uitvoerbaar. In een ‘Memorie van Toelichting’ _ toch zeker in de ontwerptekst ervan _ wordt de geschiedenis van de havenuitbreiding op een warrige en soms verkeerde manier verteld. De broedvogels komen erin aan bod, de Doelenaars niet. De globale conclusie, ‘dat de havenaanleg op de linkeroever een duidelijke en consistente langetermijnplanning kent van in de jaren zestig’, is lachwekkend voor wie de stoet van blunders heeft meegemaakt (zoals het nooit gebruikte Doeldok en het nooit gegraven Baalhoekkanaal). Ook dure professoren kunnen wel eens de bal misslaan als ze haastig naar achterpoortjes moeten zoeken.
De werkgroep van volksvertegenwoordigers en kabinetsleden kwam deze maandag voor de zoveelste keer bijeen in het zogeheten hotel Herrera, de ambtswoning van de minister-president. Het heimelijke gedoe leidde al tot vragen van Jos De Meyer (CD&V) aan de parlementsvoorzitter en aan het Rekenhof. Het parlement wordt hier wel op een zeer onorthodoxe manier gebruikt of misbruikt. Na het negatieve verslag van de auditeur van de Raad van State zal de werkgroep nu nog meer de zweep opgelegd krijgen. Enkele politici, die een nooddecreet eerder een gevaarlijk precedent noemden, zullen nu snel de bocht moeten nemen. En zeker voor de groenen, die in het Doel-dossier al vaker in het zand moesten bijten, wordt het weer moeilijk slikken. En lang nadat in Doel de ene put gegraven zal zijn om de andere te vullen (letterlijk), zullen specialisten zich nog afvragen wat de fall-out van deze uitzonderingswetgeving voor de rechtsstaat is.
Merkwaardig genoeg hebben de politici zich nooit de moeite getroost om de Doelenaars te horen die de vermaledijde klachten hebben ingediend. Die zeggen dat ze niet zozeer het dok zelf bestrijden, maar dat het hen om twee randvoorwaarden gaat: dat het dok ver genoeg van het dorp blijft, zoals oorspronkelijk gepland was, en dat er geen nieuwe poldergrond wordt ondergespoten. Uit het Deurganckdok wordt dertig miljoen kubieke meter zand gedolven, waarvan de helft dient om het nutteloze Doeldok weer te dempen. Ook voor de andere helft bestaan er volgens sommige specialisten genoeg alternatieven. De controverse gaat dus in wezen meer om het zand dan om het dok. De discussie is alvast gesneden koek voor anti-globalisten: zij zien hierin een van de meest stuitende voorbeelden in Europa van hoe menselijke waarden en fundamentele belangen moeten wijken voor een multinational, die uiteraard geen benul heeft van wat met de Wase polder gebeurt. Zand erover.
Chris De Stoop
De juristen hebben voor de royale som van 6,5 miljoen frank de tekst van een nooddecreet klaargestoomd.
Zeker voor de groenen, die in het Doel-dossier al vaker in het zand moesten bijten, wordt het weer moeilijk slikken.
