Frank Van Acker, een Vlaming in Manilla, ontwaart weinig sociale rechtvaardigheid in de politiek van de regering-Ramos.

Landhervorming is voor de Filippino’s een bekend begrip. Er wordt al meer dan een eeuw over gepraat zonder dat evenwel aan de feodale verhoudingen werd geraakt. Dat is niet alleen zo na de zelfstandigheid, maar ook al eerder onder de Spanjaarden en ook onder de Verenigde Staten. Die steunden uit angst voor het kommunisme de landhervormingen in Japan en Korea wel, maar staan te dicht bij de landeigenaars en de konservatieve machthebbers in Manilla om in de Filippijnen hetzelfde te doen.

Zo is tot 1988 drieëntachtig procent van het land in handen van acht procent van de bevolking. Van de tien miljoen landarbeiders zijn er vijf miljoen landloos, twee miljoen pachters, anderhalf miljoen eigenaar en nog eens anderhalf jaar exploitant van publieke grond, die ze dus niet bezitten. Onder Corry Aquino (1987-1992) wordt andermaal een landhervormingswet gestemd. Het is een verwaterde versie, maar Aquino is nu eenmaal zelf grootgrondbezitter. In tien jaar moet zeven miljoen hektaren publieke grond en drie miljoen hektaren privé-grond onder de boeren worden verdeeld. Een boer kan, afhankelijk van de gezinsgrootte, maximaal vijf hektaren krijgen. De voormalige landeigenaars worden, volgens de grondwet van 1986, vergoed. Daardoor blijft er amper geld over voor andere zaken. Voor de ondersteuning van de boeren moeten de Filippijnen dan ook een beroep doen op het buitenland en dus ook op België. Wel voorziet sinds 1990 een aparte dienst in extra-steun (financieel, hulp bij irrigatie of commercialisatie,…) om de nieuwe boeren zelfstandiger te maken ten opzichte van hun oude bazen.

Sinds enkele jaren verloopt de landhervorming sneller, vooral onder impuls van minister Ernesto Garilao. Dat geeft ook Frank Van Acker toe. Van Acker werkt sinds twee jaar voor het Nationaal Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (NCOS), de koepel van niet-goevernementele ontwikkelingsorganizaties. Maar Van Acker heeft ook kritiek. Zo stelt hij zich vragen bij de manier waarop de Filippijnen, zoals trouwens de andere landen in de regio, zich willen ontwikkelen. Ook de landhervorming waaraan België zijn steun verleent, bekijkt hij met een kritisch oog. Aan de echte macht van de grootgrondbezitters wordt niet geraakt en de steun aan de exportgerichte monokulturen verzwakt de al weinig riante positie van de kleine boer.

– FRANK VAN ACKER : Na tien jaar van negatieve groei, groeide het bruto nationaal produkt vorig jaar met bijna vijf procent. Toch stemt dat niet hoopvol omdat het hier gehanteerde groeimodel het land ernorm belast, zowel ekologisch als psychologisch. De Filippijnen hebben een traditie van kapitaalopbouw door het kappen van zoveel mogelijk bos en het brutaal delven van zoveel mogelijk erts. In een minimum aan tijd moest zoveel mogelijk geld worden verdiend.

Nu wordt buitenlands kapitaal aangetrokken voor produktieve, exportgerichte investeringen. Het lot van de ekonomie wordt afhankelijk van het buitenland en de landbouw wordt daarin ingeschakeld. Het land keert terug naar grote gebieden met monokultuur, waarin de kleine boeren moeten werken. Hoe rijmt het dat met de landhervorming ? Op termijn verliest die boer zijn land toch gewoon omdat hij failliet gaat. In zo’n systeem zijn de overhead-kosten voor een kleine boer veel zwaarder. Grote ondernemingen kunnen beter waren opslaan als de prijzen laag zijn, ze zijn flexibeler en hebben gemakkelijker toegang tot het kapitaal.

Om hun kosten te beperken, moeten de boeren bijgevolg in grotere eenheden opgaan. Maar dan behouden zij allen nominaal de eigendomstitel van het land. In feite gaat het management volledig in handen van grote ondernemers over. Het beschikkingsrecht over het land komt dus opnieuw in handen van enkelingen terwijl, anders dan in Taiwan, het grootste deel van de bevolking in armoede leeft.

– Als minister Ernesto Garilao zegt dat de landhervorming in 1998 rond is, dan gelooft u hem niet ?

– VAN ACKER : Afgaand op de ervaringen, geloof ik daar niet in. Sinds Garilao aankwam, begon zijn administratie inderdaad veel sneller te werken. Maar ze hield zich vooral bezig met de verdeling van ofwel publieke gronden ofwel van gronden die vrijwillig worden aangeboden. De gedwongen aanslag van de drieduizend hektaren-hacienda’s in Negros of de zesduizend hektaren van Aquino komt er niet.

– De politieke macht van de grootgrondbezitters weegt te zwaar ?

– VAN ACKER : Daarvan ben ik overtuigd. In het parlement zitten vooral grootgrondbezitters en die slagen er in om de wet te verwateren. Het is op zich al merkwaardig dat de grootgrondbezitters deze wet goedkeurden. Ze bekwamen dat hij pas in een lange overgangsperiode van tien jaar wordt uitgevoerd, periode die zij aangrepen voor het voeren van allerlei procedures en het introduceren van talloze afzwakkingsmekanismen. In januari was er zelfs een voorstel om alle commerciële farms aan de toepassing te onttrekken. Bovendien hanteert het hoogste gerechtshof merkwaardige premissen : een kippenkwekerij die aan de wet ontsnapte, wordt nu een precedent om alle veeteeltbedrijven vrij te stellen. Door een ander programma van de regering worden nog eens meer dan één miljoen hektaren voor veeteelt vrijgemaakt waardoor deze de facto, niet de jure, van landhervorming worden vrijgesteld.

– Worden dan alleen de marginale, minder interessante gronden ter beschikking van de boeren gesteld ?

– VAN ACKER : De echte strijd gaat om de vlakten nabij de kust. Daarvan zijn er veel : in Centraal-Luzon, maar ook op de Visayas met de suikerrietplantages, of op Negros Oriental met de immense hacienda’s in een gebied met miljoenen landloze boeren. Een ander probleem zijn de hooglanden waar de overheid met haar herbebossing door industriële beheersovereenkomsten de etnische minderheden recht in het kruis raakt. Die mensen leven al generaties lang van de wouden. Eerst werden ze door de ontbossers verjaagd, nu keren diezelfde ontbossers terug met bebossingsprogramma’s. Waar zit dan de sociale rechtvaardigheid ?