De politiezone Hasselt-Zonhoven-Diepenbeek kampt nog altijd met de naweeën van de beruchte graai- en pestaffaire. Dat houdt korpschef Philip Pirard niet tegen als gangmaker van een samensmelting van vijf zones. Het zou de eerste grootscheepse fusie sinds de politiehervorming van 1998 zijn.
Het tij kan keren. In oktober 2011 legde het VRT-programma Panorama een bom onder de politiezone Hasselt-Zonhoven-Diepenbeek (HaZoDi). Vier klokkenluiders klaagden over pestgedrag en mistig gedoe met premies en vergoedingen. Voormalig hoofdcommissaris Michel Beckers en zijn politietop lagen onder vuur. De Hasseltse burgemeester Hilde Claes (SP.A) kondigde maatregelen aan. Het forensischonderzoeksbureau i-Force werd ingeschakeld. De rotte appels moesten weg.
Volgens korpschef Philip Pirard, die net voor het uitbreken van de affaire vanuit de politiezone Trudo (Sint-Truiden, Gingelom, Nieuwerkerken) Beckers kwam opvolgen, is het stof gaan liggen. Zoals hij het op een politieraad in maart omschreef: ‘Er blijven kleine problemen, maar de rust is teruggekeerd.’
Ambitieus plan
Voor Pirard staan de restanten van de zaak een ambitieus fusieplan niet in de weg. In overleg met de Limburgse gouverneur Herman Reynders schreef hij in april een beleidsnota voor een ‘politiezone Centrum-/Zuidwest-Limburg’. Die belooft ‘meer veiligheid’ en ‘meer gericht blauw op straat’ met minder uitgaven voor vijftien steden en gemeenten als ze hun vijf politiezones fuseren.
Naast HaZoDi en Trudo gaat het om de zones van Houthalen-Helchteren, het kanton Borgloon (Alken, Heers, Wellen, Kortessem, Borgloon) en West-Limburg (Herk-de-Stad, Halen, Lummen). De schaalvergroting bestrijkt een oppervlakte van ruim 770 vierkante kilometer. In het gebied wonen bijna 285.000 mensen. Een korps van 624 man zou over hun veiligheid waken.
‘Dat plan is al minder groots. Eerst werd gesproken over één politiezone voor heel Limburg’, zegt Marc Hellinckx, korpschef van de zone Pajottenland en ondervoorzitter van de Vaste Commissie voor de Lokale Politie. Hij bereidt in een werkgroep een rapport met aanbevelingen over ‘schaaloptimalisatie’ voor.
Vijftien jaar na de wet op de politiehervorming, die in 2001 resulteerde in een nieuwe federale politie en in 2002 in 196 lokale politiezones, worden er volgens Hellinckx op veel plaatsen stappen gezet om interzonaal samen te werken en eventueel samen te gaan. Maar de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 hebben de dynamiek afgeremd. ‘Vooral in Vlaanderen zijn er initiatieven. In Wallonië beweegt er weinig, en in Brussel lokt een fusie van politiezones alleen maar luide vloeken uit’, zegt Hellinckx. ‘De lokale politiechefs en -bestuurders in Vlaanderen hebben een andere organisatiecultuur. Ze zijn minder geneigd om op een eiland te bivakkeren. Echte modellen zijn er niet, maar ik zie wel gelijkenissen met het Vlaamse beleid om steden en gemeenten meer te doen samenwerken en om vrijwillige fusies aan te moedigen.’
Voor fusies van politiezones houdt minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet (CDH) inderdaad vast aan het principe van vrijwilligheid. Zonder veel succes. In tien jaar tijd was er maar één samenvoeging: in 2010 gingen de korpsen van Maasmechelen en Lanaken samen omdat ze er met moeite een nieuwe chef vonden.
Dat probleem is ook aan de orde in drie van de vijf zones die worden genoemd in de nota-Pirard. Trudo, West-Limburg en de zone Borgloon hebben een plaatsvervangende korpschef. Na HaZoDi zit ook die laatste zone in zwaar weer. Begin mei zijn de hoofdcommissaris en negen politiemensen er op non-actief geplaatst na een dagvaarding door het Tongerse parket voor valsheid in geschrifte, verzekeringsfraude, aanranding en ongeoorloofde wapenverkoop. Om de gaten in het politiewerk op te vangen, springen HaZoDi en Trudo bij.
Pirard maakt van die moeilijkheden geen gewag. Schaalvergroting leidt volgens hem tot een betere en betaalbaarder politiezorg. Hij anticipeert op de veiligheidszorgen van de lokale bestuurders, met veel aandacht voor wijkpolitie (‘de hoeksteen van een laagdrempelige, aanspreekbare en zichtbare politiewerking’) en voor de inzet van interventieploegen bij noodoproepen vanuit drie politieposten (Hasselt, Sint-Truiden en Houthalen-Helchteren) ‘op minder dan 13 kilometer voor elke burger’.
Omdat ze in financiële ademnood zitten, kijken de vijf burgemeesters zeker naar de kosten. Die lopen op door pensioenlasten, en er zal voor meer taken allicht minder geld van de federale overheid en het verkeersboetefonds zijn. Een prognose zonder ingrepen voor de periode 2013-2018 komt uit op een som van 200 miljoen euro voor de nieuwe zone. Daar hebben de steden en gemeenten al 12 miljoen afgeknepen door besparingen. Een fusie kan de kosten volgens Pirard verder terugdringen met 7,5 miljoen door een halvering van de officieren (van 40 naar 20), minder vergoedingen, minder voertuigen, efficiënter materiaalbeheer en goedkopere onderhoudscontracten.
30 procedures
De nota-Pirard wordt intussen aan de vijftien gemeentebesturen uitgelegd. Nog vóór de zomer moeten ze beslissen. ‘Politieke wil is essentieel voor zo’n operatie’, zegt Hellinckx. ‘Zodra de kogel door de kerk is, is er twee jaar nodig om alles in de steigers te zetten.’ Pirard denkt aan 2015 om officieel te starten met de nieuwe politiezone.
Zijn plan krijgt tegenwind. De Limburgse Kamerleden Patrick Dewael (Open VLD) en Steven Vandeput (N-VA) noemen de omvang van de zone ‘geen garantie voor een goede nabijheidspolitie’. Er wordt gemord over het verwaterde zeggenschap van Hasselt in de nieuwe zone. In Houthalen-Helchteren kijken ze de kat uit de boom. In de zones Trudo en West-Limburg is er enige aarzeling.
En dan is er nog de nasleep van de HaZoDi-affaire, die heeft geleid tot minstens 30 procedures (Raad van State, parket, rechtbanken). Meer dan de helft is niet afgesloten. Beckers blijft zijn schorsing in 2012 aanvechten. De klokkenluiders proberen een lagere wedde-inschaling terug te draaien. Verscheidene pestdossiers zijn niet beslecht.
Desondanks heeft de politieraad van de zone eind 2012 geprobeerd om de boeken te sluiten. Hoewel i-Force en de preventiedienst Arista op veel malafide feiten waren gebotst (onterechte vergoedingen, pesten op het werk…), zagen de Hasseltse procureur Marc Rubens en arbeidsauditeur Herwig L’Homme af van verdere gerechtelijke stappen. De politieraad sloot zich aan bij hun seponering.
Zo hoeft Beckers niets terug te betalen. Met steun van de vakbond ACOD is hij gerehabiliteerd en is hij als de nummer twee bij HaZoDi inmiddels verantwoordelijk voor de wijkwerking van de politie. Alleen de klokkenluiders komen niet zonder kleerscheuren uit de affaire. Ze hoeven niet in te boeten op hun volgens i-Force te hoge wedden in de periode 2002-2011, maar drie van hen (de vierde is al geruime tijd naar de Antwerpse politie verkast) zijn wel in een lagere schaal geplaatst, wat een fors loonverlies per maand betekent. Kennelijk bieden alleen ziekteverlof en overplaatsingen naar andere politiediensten hen nog ontsnappingsroutes uit een vijandige werksfeer. Op die manier is een klokkenluider betrokken in een functie- en wedderuil met Anja Savonet. Zij ging mee ten onder in een schandaalstorm rond Fernand Koekelberg, ex-baas van de federale politie. In maart 2011 kon ze in de zone Trudo aan de slag op het secretariaat van de korpschef. Dat was toen Pirard. Hij haalt haar nu naar Hasselt.
Voorzitter Gert Cockx van de politievakbond NSPV, die de klokkenluiders steunt, beseft dat de affaire-HaZoDi niet heeft bijgedragen aan het beeld van een integere politie. ‘Daarom ijveren we bij minister Milquet voor een klokkenluidersstatuut. Anders moet ze ervoor zorgen dat de deontologische code van de politie correct wordt toegepast. Artikel 1 is duidelijk: naleving kan niet bestraft worden. Bij HaZoDi is dat wél gebeurd.’
DOOR PATRICK MARTENS
Alleen de klokkenluiders komen niet zonder kleerscheuren uit de affaire.
