In 2013 werd in België voor 625 miljoen euro gewed op sportwedstrijden. De inzetten stijgen elk jaar, de overheid verdient er goed aan. De wettelijke bescherming van gokkende minderjarigen en gokverslaafden blijkt zo lek als een mandje. ‘Je kunt je verloren geld niet terugwinnen. Je kunt net zo goed wedden op een blind paard.’
De gokwebsite van het Belgische Napoleon Games op een late maandagnamiddag: schreeuwerige slogans en felle kleuren moeten de bezoeker verleiden om zijn geld zo snel mogelijk in te zetten. Je kunt gokken op een voetbalwedstrijd van Spartak Moskou tegen FC Volga Nizhny Novgorod. De wedstrijd is via live streaming te volgen. Wie daar geen zin in heeft, kan ook inzetten op een golftoernooi in Duitsland of een basketbalwedstrijd tussen Energo Torun en AZS Lublin. Of voelt u meer voor een wedstrijd in Turkmenistan? Het stopt nooit.
Elke dag kun je op honderden live sportevenementen gokken: op de winnaar, op de verliezer, op wie er als eerste scoort, op het aantal doelpunten… De mogelijkheden zijn vrijwel eindeloos. Gokken op welke speler een gele of rode kaart zal krijgen mag sinds enige tijd niet meer – ‘negative betting’, zoals dat in het jargon heet, moet eruit omdat bij zulke weddenschappen het risico op omkoping groter is.
Gokken is, samen met porno, een van de meest lucratieve activiteiten op het internet. En binnen de goksector groeit het live wedden op sportwedstrijden het sterkst. Tijdens een recente conferentie van de Verenigde Naties werd bekendgemaakt dat er jaarlijks wereldwijd bijna 1000 miljard dollar wordt verhandeld in sportweddenschappen. Volgens de Kansspelcommissie bedroeg de omzet in ons land in 2013 625 miljoen euro. Dat is 73 procent méér dan in 2012. Ook in ons land groeit het onlinewedden het snelst.
In België is het onlinewedden sinds 2011 legaal. Zo’n 90 procent van de handel verloopt via erkende gokbedrijven. Er zijn één miljoen Belgische gokkers geregistreerd, maar volgens Marjolein De Paepe van de Kansspelcommissie is het aantal spelers dat frequent wedt kleiner. ‘Ik raam het op 300.000 tot 500.000.’
De legalisering moest de Belgische gokker terug naar ons land lokken, zodat het gokken beter gecontroleerd zou kunnen worden en… de overheid eraan zou kunnen verdienen. De Kansspelcommissie schat dat zo’n 10 procent van het onlinewedden op illegale buitenlandse websites gebeurt. Achttien gokbedrijven kregen een erkenning, waarvan ongeveer de helft Belgische. Betfirst, bijvoorbeeld, dat gelieerd is aan de krant La Dernière Heure, Scooore! van de Nationale Loterij, Golden Palace en Napoleon Games. Maar ook grote buitenlandse groepen zijn hier actief, zoals Unibet, Bwin, Ladbrokes, Betway en Bingoal. Zij moeten wel samenwerken met een Belgische partner.
Minderjarige gokkers
De wet van 2011 moest de controle op het gokken verscherpen, maar het systeem is lek, geeft Marjolein De Paepe van de Kansspelcommissie toe. Een speler moet wettelijk minstens 18 jaar zijn, maar dat wordt nauwelijks gecontroleerd. In een echt casino moet elke bezoeker zijn identiteitskaart kunnen tonen. Daarom overwoog de wetgever vier jaar geleden om het systeem van de elektronische identiteitskaart te introduceren voor het onlinegokken. Maar het idee werd onder druk van de sector niet ingevoerd wegens te duur en te omslachtig. ‘Misschien moet men daar in de toekomst op terugkomen, als het gebruik van de kaartlezers beter ingeburgerd is’, zegt De Paepe.
Dat minderjarigen geregeld geld inzetten op onlinesportweddenschappen is zo goed als zeker. De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugsproblemen (VAD) vroeg tijdens het schooljaar 2013-2014 aan leerlingen uit het middelbaar onderwijs of ze weleens gokten. Het populairst zijn de krasloten: één leerling op de drie geeft toe zulke biljetten al eens gekocht te hebben – terwijl de verkoper dat eigenlijk niet zou mogen. Bijna 10 procent antwoordde ooit gewed te hebben op sportwedstrijden. 5,8 procent beweert dat regelmatig te doen. In de groep tussen de 12 en de 14 jaar zei 3 procent het afgelopen jaar gewed te hebben. Vooral jongens doen het (15,8 procent), meisjes veel minder (3,8 procent).
‘Het is wetenschappelijk aangetoond dat de ontwikkeling van hersenfuncties aangetast wordt als je te vroeg begint met alcohol, drugs, maar ook met gokken’, zegt Ronny Willemen van de Centra voor Alcohol- en andere Drugsproblemen (CAD) in Hasselt. Hij is gespecialiseerd in gokverslaving. ‘Eigenlijk zou je het best wachten tot je 24e voordat je gaat gokken, en daarna moet je het nog matig houden.’
Bij de legalisering werd ook afgesproken dat het computersysteem van de Kansspelcommissie gelinkt zou worden aan de databanken van het rijksregister. ‘Om je te registreren bij een bookmaker moet je een token aanvragen’, legt De Paepe uit. Om zo’n token – een uniek nummer dat je wordt toegewezen – te krijgen, moet je je rijksregisternummer opgeven. Maar omdat de databanken na vier jaar nog altijd niet op elkaar aangesloten zijn, kun je makkelijk een vals nummer invoeren. Daardoor is het ook mogelijk om meerdere speelrekeningen te openen bij dezelfde operator. De Paepe: ‘Enkele maanden geleden werd nog eens herhaald dat de koppeling aan de databank van het rijksregister een zaak van enkele weken zou zijn, maar het is nog altijd niet gebeurd.’
Toch beweert de Kansspelcommissie dat België in Europa bekendstaat als het land dat het strengst toekijkt op onlinesportweddenschappen. ‘We hebben een zwarte lijst van gokverslaafden die geweerd moeten worden uit alle fysieke en digitale gokbedrijven. Op die lijst staan ondertussen ongeveer 300.000 Belgen. Dat zijn onder meer mensen die geregistreerd staan onder een collectieveschuldenregeling (123.000). Het zijn niet allemaal gokkers, maar ze komen wel veel voor in die kringen. Gokkers kunnen zichzelf trouwens op zo’n lijst laten zetten, als zelfbescherming; dat zijn er ongeveer 23.500. En zo’n 95.000 mensen komen op de lijst na een spelverbod dat werd opgelegd door de vrederechter. Ook derden, bijvoorbeeld de partner van een gokker, kunnen iemand op de lijst zetten omdat de verslaving uit de hand loopt. En ten slotte staan ook de namen van magistraten, notarissen en politieofficieren op de lijst: zij mogen ambtshalve niet gokken.’
Die namenlijst is gekoppeld aan de computerservers die de goksector controleren, maar met een valse naam en een vals rijksregisternummer ben je zo weer online, ook als je op die zwarte lijst staat.
Onbeperkt inzetten
Ronny Willemen van de CAD ziet in zijn centrum bijna dagelijks de gevolgen van de groeiende populariteit van het onlinesportwedden. ‘De kans op verslaving is er groter dan bijvoorbeeld bij de trekkingsspelen van de Nationale Loterij. Hoe kleiner de tijdspanne tussen het inzetten van het geld en het bekendmaken van winst of verlies, hoe groter het risico van verslaving. Bij een trekking van Euromillions kan dat enkele dagen zijn, bij een live weddenschap misschien maar enkele minuten, en je kunt onmiddellijk weer inzetten.’ Hij verwacht dat het probleem alleen maar groter wordt als de overheid niet ingrijpt. ‘De gokbedrijven spenderen steeds grotere bedragen aan reclame om spelers te verleiden een gokje te wagen. Hoe meer spelers, hoe meer kans op verslaafden.’ Hij vindt dat gokbedrijven op een perverse manier inzetten op de zogenaamde behendigheid of voetbalkennis van de gokkers. ‘In de reclamespots laten ze uitschijnen dat hoe meer je weet over het voetbal, hoe groter je kans is om te winnen. Nonsens natuurlijk. Geen enkele speler is slimmer dan het systeem.’
Willemen is niet per se tegen gokken, maar heeft wel vragen bij het volgens hem onverantwoorde beleid van de overheid. ‘Ze lijkt alleen geïnteresseerd in het geld dat ze ermee verdient, niet in de slachtoffers. De Kansspelcommissie krijgt steeds minder middelen om een fatsoenlijke controle te doen, en ook de gezondheidssector moet flink besparen. We kunnen die mensen toch niet aan hun lot overlaten? Gokhulp.be (een website van de Kansspelcommissie waar gokkers met problemen terechtkunnen, nvdr.) bereikt veel gokkers, ook mensen die uit schaamte nog niet eerder hulp zochten. Probleemspelers kunnen anoniem een zelfhulpprogramma volgen en vinden er makkelijker de weg naar reguliere hulp. De Kansspelcommissie zou een derde luik, begeleiding via een chat, beginnen, maar de financiering raakt maar niet rond.’
Een van die gokverslaafden is Selim, een 42-jarige Belg van Turkse afkomst die de voorbije jaren naar eigen zeggen ‘minstens 50.000 euro’ verloor met allerlei weddenschappen. Hij gokte op zowat alles waarop gegokt kan worden: op sportwedstrijden, in casino’s en speelhallen, maar ook tijdens illegale pokerpartijen in de achterafzaaltjes van cafés.
‘Omdat ik me door het gokken in nesten werkte, heb ik me enkele jaren geleden zelf op de zwarte lijst van gokverslaafden laten zetten, zodat ik eigenlijk niet meer binnen mag in casino’s en wedkantoren. Maar het is kinderspel om dat te ontwijken. Ik vraag gewoon aan het personeel van een wedkantoor om mij in te loggen. Gokken zit een beetje in de Turkse cultuur, maar ik ben vooral begonnen uit miserie en door stress. Ik volgde een opleiding om para te worden, maar ik raakte zwaargewond bij een auto-ongeval. Weg, droom. Weg, leger. In dezelfde periode verloor mijn vriendin onze baby. Alles zat tegen, en door de stress en de hang naar kicks begon ik te gokken.’
‘Als ik op voetbalwedstrijden gokte, zette ik meestal niet meer in dan 10 euro per wedstrijd, maar als je de hele dag in zo’n wedkantoor rondhangt, heb je op het einde van de dag wel honderden euro’s ingezet. Soms win je, maar meestal verlies je. Dan wil je doorgaan om je verlies goed te maken. Dat lukt natuurlijk niet, alleen besef je het niet als je bezig bent. Je kunt net zo goed op een blind paard wedden.’
Of hij nog altijd gokt? Nee, zegt Selim. Dan, aarzelend: ja. In de zomer heeft hij duizenden euro’s verloren bij een illegaal pokerspel in een Limburgs café. ‘Op mijn verjaardag dan nog. Het is moeilijk. Gelukkig krijg ik hulp van de CAD. Om de twee à drie weken komt er iemand bij mij thuis om te praten over mijn problemen, en ik ben in behandeling bij een psychiater. Ik bid dat het zal helpen, maar de zin om te gokken blijft. Het is sterker dan mezelf.’
Een andere lacune in het beschermingssysteem is het beperken van de ingezette bedragen. Volgens Marjolein De Paepe ligt dat aan enkele Koninklijke Besluiten bij de wet van 2011 die nog altijd niet goedgekeurd zijn door het parlement. Dat zorgt voor verwarring in de sector. Volgens Renato Bazzarini, algemeen directeur van Golden Palace, is de maximale inzet per dag en per speler beperkt tot 600 euro. Dat klopt niet. De Kansspelcommissie heeft wel een voorstel klaar om de inzet te beperken tot 1000 euro per week per speler. Dat is veel geld om te verliezen, maar De Paepe relativeert het bedrag. ‘Als je wedt op een notering van twee tegen één of drie tegen één, moet je al vrij hoge bedragen inzetten om een beetje winst of verlies te maken. Veel gokkers wedden vaak op twee wedstrijden: één zonder veel risico en dus zonder veel winst- en verlieskansen, en één meer risicovolle wedstrijd.’ Als je in een krantenwinkel op een sportwedstrijd wedt, is de inzet beperkt tot 200 euro per dag per speler. In een wedkantoor is de inzet onbeperkt, maar alles boven de 1000 euro moet geregistreerd worden.
Steeds meer vrouwen
Golden Palace is een van de grotere Belgische gokbedrijven. Het werd 52 jaar geleden opgericht door een Italiaanse migrant, en ook nu nog werken er heel wat Italiaanse Belgen, zoals algemeen directeur Bazzarini. Golden Palace is sinds dit seizoen hoofdsponsor van voetbalclub Sint-Truiden, en het sponsort ook de veldritploeg rond Wout Van Aert. Bazzarini schat de jaarlijkse omzet van Golden Palace op zo’n 55 miljoen euro. Het bedrijf geeft werk aan meer dan 300 mensen, en exploiteert 40 van de 180 toegelaten speelzalen in België. ‘Maar online en live wedden op sport is onze grootste groeipool’, zegt Bazzarini. ‘Bij ons wordt het meeste gewed op voetbal (90 procent van de weddenschappen), gevolgd door tennis (5 à 6 procent), formule 1 en basketbal (enkele procenten).’
Het bedrijf heeft net als de andere Belgische gokbedrijven geen eigen bookmakers in dienst die de noteringen doen. ‘Daarvoor werken we samen met een Oostenrijks bedrijf dat de noteringen aan ons verkoopt. In een grote zaal van dat bedrijf, vol tv’s, kijken bookmakers live naar wedstrijden over de hele wereld, ook naar Belgische.’ De onlinespelers zijn bij Golden Palace voor 80 tot 90 procent mannen, schat Bazzarini. ‘Maar we zien ook het aantal weddende vrouwen groeien.’
Een ander Belgisch gokbedrijf, Napoleon Games, is gevestigd in Haaltert bij Aalst. Het snel groeiende bedrijf heeft meer dan 200 werknemers, die actief zijn in het casino van Knokke, in een van de 22 speelzalen van het bedrijf, en in het onlinegokken op de eigen website. Het bedrijf werd op 1 juli verkocht aan de investeringsmaatschappij Waterland. Ceo Tom De Clercq benadrukt dat Napelon Games er alles aan doet om misbruiken te voorkomen. ‘Als je geld wilt inzetten op onze website, volstaat het bijvoorbeeld niet om enkel je bankkaartnummer in te geven, zoals bij sommige andere gokbedrijven. Bij ons moet elke betaling bevestigd worden met een digipas. Dat doen we ook om fraude met gestolen bankkaarten te voorkomen – die vind je zo op het internet, kinderspel. We controleren ook altijd wie bij ons een account aanmaakt. Nieuwe spelers zetten bij hun eerste weddenschap meestal een klein bedrag in: 10 tot 20 euro. Als er plots iemand een eerste inzet doet van 1000 euro, gaat er bij ons een signaal af en nemen we contact op met de speler.’
Ook bij Napoleon Games steekt het voetbal erbovenuit. Op de recente wedstrijden van de Rode Duivels tegen Bosnië en Cyprus werden er respectievelijk 6500 en 6000 weddenschappen afgesloten, met een gemiddelde inzet van 9,23 en 11,67 euro. Over het algemeen blijven de inzetten beperkt, zegt Tom De Clercq. ‘Bij livewedstrijden wordt er gemiddeld 23 euro per gok ingezet. Wordt er gewed voor de wedstrijd van start is gegaan, dan daalt de inzet tot zo’n 7 euro gemiddeld.’
Hij verklaart het groeiende succes van het onlinegokken door de lage drempel en de technologische vooruitgang, waardoor het steeds makkelijker en sneller gaat om live te gokken. Maar de gokbedrijven besteden ook steeds meer aan reclame om nieuwe spelers aan te trekken. Het totale budget dat de sector besteedt aan reclame voor kansspelwebsites is in enkele jaren tijd vervijfvoudigd. Napoleon Games spendeerde vorig jaar 5 miljoen euro aan reclame, concurrent Unibet bijna het dubbele. De Clercq vindt de kritiek op de sector niet terecht. ‘Bij onlineweddenschappen is elke transactie traceerbaar. Bij een dagbladhandelaar of een wedkantoor is de controle veel kleiner. Bij ons mogen minderjarigen niet gokken, maar bij een krantenverkoper kan een veertienjarige zo een krasbiljet kopen. Ik vind dat de Nationale Loterij ons op die manier met ongelijke wapens beconcurreert. Trouwens, wij betalen 11 procent kansspelbelasting op onze onlineweddenschappen, in ons casino in Knokke zelfs 44 procent.’
Matchfixing
Rond de gokindustrie hangt nog altijd een zweem van fraude en vervalsing door matchfixing – herinner u de zaak-Yé, beter bekend als de gok-Chinees. ‘Een nachtmerrie’, noemt Tom De Clercq die episode. ‘De fraudeurs met voorkennis gaan niet alleen lopen met onze winsten, ze bezorgen de sector ook een slechte reputatie. Als wij iets verdachts merken, schakelen we meteen de Kansspelcommissie in.’
Volgens de Kansspelcommissie en de gokbedrijven is het fenomeen van matchfixing in het Belgische voetbal op dit ogenblik zogoed als verdwenen. Dieter Vanlerberghe, een onafhankelijke consultant in de sector, zegt dat het vervalsen van wedstrijden nog altijd bestaat, maar vooral in landen als Bulgarije en Albanië. De fraude wordt georganiseerd door Aziatische spelers. ‘Als je hier enkele duizenden euro’s zou inzetten op een wedstrijd in de Belgische tweede klasse, denk ik niet dat de operatoren die weddenschap zouden aanvaarden, wegens te verdacht en te risicovol. Zij kennen ondertussen de profielen van hun klanten, en zulke bedragen voor wedstrijden in de lagere klassen komen nauwelijks voor.’
Als een Belgisch gokbedrijf een verdachte weddenschap ziet, meldt het dat aan de Kansspelcommissie of aan de European Sports Security Association (ESSA). Die overkoepelt de erkende gokbedrijven in Europa. Als er inderdaad iets onoorbaars is aan een transactie worden de autoriteiten en de betrokken sportorganisatie ingeschakeld, zoals de UEFA.
In ons land associeert men matchfixing bijna altijd met het voetbal, maar vorig jaar dook een ander geval op: in het tennis. In de regio Mechelen werd op een dag opvallend veel geld door opvallend veel spelers ingezet op een tenniswedstrijd op een lager niveau, met een Armeense speler. Aan gokkers – of ‘muilezels’, zoals ze in het jargon worden genoemd – werd vanuit het buitenland gevraagd om geld in te zetten op die match. De Kansspelcommissie kwam de zaak op het spoor. Er werd een proces-verbaal opgesteld. De zaak is in handen van Interpol.
Wie vragen heeft over gokverslaving kan terecht op www.gokhulp.be
DOOR MICHEL VANDERSMISSEN
Elk jaar wordt wereldwijd bijna 1000 miljard dollar verhandeld in sportweddenschappen.
‘Ik ga bij een psychiater, maar de zin om te gokken blijft. Het is sterker dan mezelf.’
