Moeten moslims voor de spiegel gaan staan om de verklaring voor hun moeizame integratie te vinden? De aansporing van jihadspecialist Montasser Alde’emeh raakte in Vlaanderen een gevoelige snaar. Zelden werd een opiniestuk op Knack.be zo vaak geliket en gedeeld. De repliek van Movement X-leider Dyab Abou Jahjah ging evenmin onopgemerkt voorbij: niet de moslims moeten collectief voor de spiegel gaan staan, wel Alde’emeh die in de reflectie de contouren van Uncle Tom zal herkennen. Knack liet beide allochtone boegbeelden afzonderlijk aan het woord over het diepe water dat hen scheidt.

Montasser Alde’emeh – ‘Racisme houdt me niet tegen’

Uw emotionele oproep tot zelfkritiek verscheen drie weken na de aanslagen in Brussel. Waarom die timing?

MONTASSER ALDE’EMEH: Ik heb dat stuk meteen na de aanslagen geschreven, in het holst van de nacht. Ik kon niet slapen, de emoties moesten eruit. Ik heb me daarna een weekje teruggetrokken in Kroatië en Bosnië, om tot rust te komen en na te denken. Toen ik de tekst een dag voor mijn terugkeer herlas, kon ik er nog altijd woord voor woord achter staan. Ik heb hem op Knack.be gepubliceerd, in het volle besef dat het voor deining zou zorgen. Maar waarom me nog langer inhouden? De voorbije jaren heb ik veldonderzoek gedaan in Syrië, Jordanië en Tunesië. Ik heb er onder meer met IS-strijders gepraat. Ik heb nu voldoende materiaal verzameld voor mijn doctoraat over westerse Syriëstrijders. Ook daarom heb ik lang gewacht: had ik bepaalde dingen eerder gezegd, dan waren er bruggen opgeblazen en kwam mijn doctoraat in het gedrang.

Hebt u nu geen andere bruggen opgeblazen, met name die met de Belgische moslimgemeenschap, die u collectief oproept om voor de spiegel te staan?

ALDE’EMEH: Helemaal niet. Ook in mijn woonplaats Molenbeek hebben ze het stuk gelezen, meestal de Franse vertaling die op de website van Le Vif is verschenen. Ik word er in mijn buurt op aangesproken, ook door oudere mannen met baarden en traditionele kledij die me groot gelijk geven. We moeten België dankbaar zijn, zeggen ze, we hebben hier veel meer kansen gekregen dan we ons in Marokko konden dromen: huisvesting, onderwijs en vrijheid. Ze zijn het ook beu dat hun kinderen zich in een slachtofferrol wentelen, waardoor ze de islamofobie alleen maar aanwakkeren. Die steunbetuigingen geven een warm gevoel, ze bewijzen trouwens dat je de invloed van Abou Jahjah en zijn geestgenoten niet moet overschatten. Natuurlijk komen er ook boze reacties, vaak van mensen die spreken namens organisaties die door de overheid met belastinggeld worden gesubsidieerd. Dat vind ik nog het toppunt.

Uw opiniestuk werd niet alleen massaal gedeeld, maar ook gretig gerecupereerd door de N-VA. Het strookt perfect met het N-VA-discours over de moeizame inburgering van allochtonen. Niet racisme en discriminatie zijn de hoofdoorzaak van sociaal-economische marginalisering, wel de gettomentaliteit en de klaagcultuur. Stoort u zich aan die recuperatie?

ALDE’EMEH: Ook Joods Actueel heeft mijn opiniestuk toegejuicht. So what? Moet ik misschien mijn mond houden en de waarheid verzwijgen omdat Michaël Freilich of de N-VA toevallig op dezelfde golflengte zitten? Als onafhankelijk intellectueel heb ik het recht in alle openheid mijn mening te verkondigen. Ik zie mezelf trouwens nooit als een vertegenwoordiger van de allochtonen of de moslimgemeenschap. Ik ben een individu, een kritische, mondige burger van een democratische rechtsstaat. En nee, ik ben geen lid van de N-VA, ik heb nog nooit voor die partij gestemd. Maar de N-VA staat wel voor een derde van de Vlaamse kiezers. Die kun je niet afserveren als een bende racisten, zoals Abou Jahjah doet.

Dyab Abou Jahjah en andere Movement X-woordvoerders noemen u een slippendrager van de N-VA. Daar ligt u niet wakker van?

ALDE’EMEH: Ik heb uit die hoek wel andere scheldwoorden geïncasseerd, mijn mailbox en Facebook-pagina puilen uit van de haatberichten. Jahjah sleurde er MacolmX bij en noemde me een Uncle Tom, anderen hadden het over beroepsallochtoon en huisneger. Alle registers werden opengetrokken. Maar sommige activisten strooien rond dat ik de kont van De Wever en Jambon lik. Belachelijk, ik probeer alleen een punt te maken. Maak van de N-VA geen boeman, de echte problemen van de moslims liggen elders.

Wat vindt u van de ‘significante’ aantallen dansende moslims die minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) na de terreuraanslagen in Brussel meende te bespeuren?

ALDE’EMEH: Een onvoorzichtige uitspraak, die vooral aantoont dat het kabinet van Jambon geen adviseur heeft die de moslimgemeenschap van binnenuit kent. Waarmee ik voor alle duidelijkheid niet aan het solliciteren ben, zoals kwatongen nu al beweren. Ik vind de klacht van Abou Jahjah tegen Jambon totale onzin. Goed om zich te profileren, maar een slag in het water.

U bent van Palestijnse origine. Abou Jahjah is een Libanese Belg die zich volledig met de Palestijnse kwestie identificeert. Waarom is het water tussen jullie zo diep?

ALDE’EMEH: Het is toch niet omdat hij een Libanees is en ik een Palestijn ben, dat we hetzelfde moeten denken? Ook niet over de Palestijnse kwestie. Kijk, ik ben wel een Vlaamse Palestijn, maar ik beschouw mezelf niet als de ambassadeur van de Palestijnse kwestie. Dat doet Jahjah wel, hij misbruikt de Palestijnse zaak om zijn politieke ambities te realiseren. Zo is het in 2014 scheefgelopen tussen ons. Ik had me op Facebook uitgesproken voor een vredesakkoord tussen Palestijnen en Israëli’s. Dat is ook mijn diepste overtuiging: hoe moeilijk het ook is, we kunnen het conflict alleen oplossen door bruggen te bouwen. We moeten praten, ook met de zionisten. Dat ziet Jahjah helemaal anders, hij wil geen bruggen bouwen maar alle zionisten het liefst van al van een brug gooien. Consequent is hij trouwens niet. Allochtone jongeren hoeven volgens hem helemaal geen moeite te doen om zich in België te integreren, want ze zijn hier geboren. Maar wat dan met de kinderen van zionisten die in Tel Aviv worden geboren? Die hebben volgens hem geen rechten en moeten het land worden uitgejaagd. Gevolg van mijn Facebook-oproep: Jahjah heeft me ontvriend, en even later begonnen de scheldwoorden en verwijten binnen te stromen. Later is er nog een korte dooi geweest, hij heeft me zelfs proberen in te lijven bij Movement X. De definitieve breuk is er pas gekomen na een interview in de Volkskrant waarin ik de socialisten verweet dat ze de moslims als kiesvee gebruiken en me ook afvroeg waarom de overheid Nederlandsonkundige imams blijft subsidiëren.

Heeft hij in deze ronde geen punt? Uw recente kritiek richt zich eenzijdig op de moslimgemeenschap en bevestigt bepaalde vooroordelen die de Vlaamse goegemeente koestert.

ALDE’EMEH: Kijk, mijn vader heeft zich hier zijn hele leven krom gewerkt. Nooit heb ik hem horen klagen over België, het kwam niet bij hem op zichzelf of zijn kinderen als slachtoffer te zien. Integendeel, hij was dankbaar en trots omdat ik hier aan de universiteit kon studeren. Dat neem ik Jahjah kwalijk. Waarom roept hij jongeren niet op om de kansen te grijpen die onze maatschappij biedt? Ja, racisme en discriminatie bestaan, daar kan ik van meespreken. Maar je mag je daar niet door laten tegenhouden. Studeer, werk, spiegel jezelf aan de succesverhalen die steeds talrijker worden. Maar dat wil Jahjah niet horen, want dat past niet in zijn gepolariseerde wereldbeeld.

Dyab Abou Jahjah – ‘Logisch dat de N-VA hem toejuicht’

Het opiniestuk van Montasser Alde’emeh werd al 30.000 keer geliket en gedeeld. Heeft hij een gevoelige snaar geraakt met zijn oproep aan de moslims om de hand in eigen boezem te steken?

DYAB ABOU JAHJAH: Ja, maar dat is niet moeilijk als je je boodschap op een bepaald publiek afstemt. Een oproep tot zelfkastijding door een moslim: dat gaat erin als zoete koek. Zeker in Vlaanderen met zijn rechtse onderstroom. Tel de scores van de jongste verkiezingen op, dat zegt genoeg over de Vlaamse onderbuik. Logisch ook dat de N-VA dit toejuicht, ze hadden het stuk zelf kunnen schrijven. Pas op, er leeft ook veel verontwaardiging, en niet alleen onder jonge moslims. Heel links en progressief Vlaanderen heeft dit opiniestuk uitgespuwd.

U noemt Montasser Alde’emeh een Uncle Tom, een in de VS gebruikte term voor een zwarte die zich onderdanig opstelt tegenover blanken. Moet het echt zo scherp en kwetsend?

ABOU JAHJAH: Ik ben altijd hard en duidelijk in mijn discussies, ik gebruik dezelfde toon wanneer ik tegen N-VA-boegbeelden zoals Jambon of De Wever van leer trek. U gaat me toch niet vertellen dat ik mijn toon moet milderen omdat Montasser een moslim is? Dat zou pas een staaltje van communautarisme zijn, overigens een van de verwijten die ik Montasser maak. In zijn oproep gooit hij alle moslims op één hoop, alsof er zoiets bestaat als een homogene moslimgemeenschap. Onzin, moslims zijn individuen met verschillende meningen zoals iedereen. Ik weiger als spreekbuis van de moslimgemeenschap te worden neergezet. Ik ben een burger die kritisch kijkt naar de samenleving en vooral naar de politiek.

U hebt een klacht ingediend tegen Jan Jambon wegens aanzetten tot haat. Heeft de N-VA de rol van Vlaams Belang overgenomen?

ABOU JAHJAH: Er zijn belangrijke verschillen. Door het cordon sanitaire heeft het Vlaams Belang nooit aan het beleid kunnen deelnemen, terwijl de N-VA nu de dominante beleidspartij is. Het is een huis met vele kamers waarin ook echte democraten leven, een specimen dat bij het Belang niet voorkomt. Maar de N-VA heeft wel degelijk een extreemrechtse vleugel met fascistische elementen zoals Jan Jambon. Als ik zie hoe hij nu weer communiceert en generaliseert over de moslims, dan maak ik me grote zorgen. En ik vraag me bovendien af waarom premier Michel zo slap reageert. Blijkbaar woont de echte baas van dit land wel degelijk op ’t Schoon Verdiep.

Volgens Alde’emeh moeten moslims ophouden de verantwoordelijkheid voor het eigen falen bij de maatschappij te leggen. Niet racisme en discriminatie remmen hun kansen op ontplooiing af, wel de cultuur van zelfbeklag en de zelfgekozen isolatie. Niet mee eens?

ABOU JAHJAH: Nee, het is de politiek die het in België laat afweten. Alle internationale rapporten spreken boekdelen. Onderwijs, huisvesting, werkgelegenheid, nergens is de kloof tussen autochtonen en mensen met een migratieachtergrond groter dan in België. Een Marokkaan van de tweede generatie in Rotterdam, Den Haag of Keulen heeft tien tegen negen een diploma en een baan, hij woont in een fatsoenlijk huis en rekent zichzelf tot de middenklasse. Zijn neef in Antwerpen heeft geen diploma, geen baan en geen toekomst, terwijl zijn vader uit hetzelfde dorp en in dezelfde periode naar Europa is geemigreerd. Dat is de realiteit, en dan komt Montasser vertellen dat de moslims collectief in de spiegel moeten kijken. Nee, zeg ik, we moeten als individu in de spiegel kijken en onszelf de juiste vragen stellen. Ben ik wel een geëngageerd burger die actief deelneemt aan het politieke debat en strijdt voor echte gelijkwaardigheid? Dat is de relevante vraag.

Jullie hebben allebei roots in het Midden-Oosten en worden allebei persoonlijk geraakt door de Palestijnse kwestie. Toch kunnen jullie elkaar niet luchten. Waarom eigenlijk?

ABOU JAHJAH: Wat is dat weer voor een communautaire redenering? Alsof wij moeten overeenkomen omdat we toevallig allebei uit de Levant afkomstig zijn. Ook in het Midden-Oosten en bij uitbreiding de hele Arabische wereld krioelt het van de verschillende meningen en visies. Ik heb geen enkele affiniteit met Montasser, die ik overigens nog maar één keer vluchtig heb ontmoet. Ik ben links en socialist, hij staat veel rechtser. Ik heb een klacht tegen Jambon ingediend, hij verdedigt Jambon. En ook over de Palestijnse kwestie denken we verschillend. Montasser is voorstander van een tweestatenoplossing, ik zweer bij verzet tegen het zionisme.

U bent bekend geworden als oprichter en leider van de Arabisch Europese Liga. Was dat dan geen communautaire club met bijna uitsluitend Belgisch-Marokkaanse leden?

ABOU JAHJAH: Ja, maar dat was destijds een noodzakelijke manier om het verzet te organiseren tegen het beleid dat één bepaalde gemeenschap viseerde. Intussen zijn we vijftien jaar later en ben ik zelf fel geëvolueerd in mijn politieke denken. Movement X is geen moslimorganisatie, al heeft onze beweging wel een grote weerklank onder moslims. Dat komt omdat moslims meer dan ooit onder druk staan en de behoefte voelen om zich te verzetten. Niettemin: een meerderheid van zestig procent van Movement X is geen moslim. Daar zitten autochtone Vlamingen en Franstaligen tussen, maar ook Afrikanen en Latino’s van alle religieuze en levensbeschouwelijke overtuigingen.

Hoe groot is Movement X?

ABOU-JAHJAH: De laatste maanden noteren we een sterke groei. We hebben bijna 1000 leden, terwijl we nog geen twee jaar bestaan. Niet slecht, maar nog ver van de 4000 leden die de AEL op zijn hoogtepunt telde. Toch ben ik ervan overtuigd dat Movement X met zijn heel diverse achterban meer potentieel en een grotere impact heeft dan de AEL. Want niet alleen jongeren sluiten aan, we trekken ook schrijvers, advocaten, professoren en andere intellectuelen aan boord.

Wilt u Movement X laten uitgroeien tot een politieke partij? Er gaan nu al geruchten over een eigen lijst bij de volgende verkiezingen in het Brussels Gewest.

ABOU JAHJAH: Een eigen partij is geen prioriteit en zelfs geen streefdoel. We proberen wel te wegen op het beleid. Daarom onderhouden we contacten met mensen binnen verschillende partijen. Pas als zou blijken dat we op die manier toch onvoldoende impact hebben, zullen we een volgende stap overwegen. Een kartel met een andere partij of een eigen lijst, dat zal dan nog wel blijken.

DOOR ERIK RASPOET, FOTO’S FRANKY VERDICKT

‘Jahjah wil geen bruggen bouwen’ Alde’emeh

‘Het is de politiek die het laat afweten’ Abou Jahjah

‘Je moet de invloed van Abou Jahjah niet overschatten. Veel moslims geven mij gelijk.’ Alde’emeh

‘Heel links en progressief Vlaanderen heeft dit opiniestuk uitgespuwd.’ Abou Jahjah

‘Studeer, werk, spiegel jezelf aan de succesverhalen die steeds talrijker worden.’ Alde’emeh

‘Jan Jambon is een fascistisch element binnen de N-VA.’ Abou Jahjah