Het gehakketak tussen VLD en CD&V in de campagne mag geen verkeerde indruk wekken, zegt SP.A-voorzitter Steve Stevaert. ‘Denk maar niet dat CD&V ons liever ziet dan de VLD.’
Anderhalve week voor de verkiezingen houdt Steve Stevaert de handen vrij voor de periode na 13 juni. ‘CD&V wil Paars absoluut breken. De VLD moet dat tegenhouden. Voor de SP.A is de voortzetting van Paars niet de inzet van de verkiezingen. Wij willen alleen zoveel mogelijk stemmen halen. Voor de rest zien we op 13 juni wel wat de uitslag is. Wie zegt dat we dan in de meerderheid zitten of per se in een nieuwe Vlaamse regering willen stappen?’
Bij vorige campagnes ontweek de SP.A-voorzitter elke discussie met een hoog gehalte aan politique politicienne. ‘Dat interesseert de mensen niet’, klonk het toen. Deze keer gaf hij er zelf voedsel aan door herhaaldelijk te pleiten voor het samenvallen van federale en regionale verkiezingen. ‘Dat raakt de essentie van onze democratie. Een systeem met regionale verkiezingen op een apart tijdstip werkt niet in een land waar alles met alles samenhangt. Een aantal slimmeriken stelt voor om te wachten tot dat bewezen is. Als je op een hooizolder met lucifers speelt, kan het zijn dat er geen brand van komt, maar in een democratie test je dit beter niet uit’, aldus Stevaert.
‘Om dat duidelijk te maken, heb ik tweemaal bewust een stap gezet: een eerste keer door in mijn partij het bord schoon te vegen, zodat alle SP.A-ministers op 14 juni ontslagnemend zijn. Een tweede keer door een voorstel te doen om de federale en regionale verkiezingen samen te organiseren, met kandidaten die nog maar op één lijst mogen staan. Verder heb ik aan CD&V-voorzitter Yves Leterme gevraagd wat zijn partij wil als ze na 13 juni in de Vlaamse meerderheid komt. Nu we weten dat CD&V dan ook op federaal vlak wil meedoen, is het kader van de verkiezingen van 13 juni glashelder.’
Waarom blijft u zo op het samenvallen van verkiezingen hameren, als u er meteen bij zegt dat die beslissing niet voor morgen is?
STEVE STEVAERT: Als er nu geen afspraken worden gemaakt, komt het er nooit van. Je wint daar geen stemmen mee. Met de bestuurlijke gevolgen doe je dat wel. Een land dat naar de stembus moet trekken, dat is waanzin.
Speelt u niet in op de tegenzin van veel mensen om te gaan stemmen?
STEVAERT: Sommige perverse geesten willen om de haverklap verkiezingen, omdat ze dan hun verborgen agenda – de afschaffing van de stemplicht – kunnen realiseren. De SP.A wil dat niet. We verdedigen de stemplicht, ook als dat standpunt in een stemtest gegarandeerd geen meerderheid krijgt. So what?
De campagne is bits. Vooral CD&V en VLD zit elkaar in de haren.
STEVAERT: Bij CD&V zijn ze niet dom. Als ze over het Vlaamse beleid moeten debatteren, krijgen ze het heel moeilijk. Welke kritiek kan CD&V hebben op de halvering van de Vlaamse overheidsschuld, de verhoging van het budget voor de welzijnszorg met 40 procent, of een verkeersbeleid met veel minder verkeersslachtoffers? In plaats daarvan richt CD&V haar pijlen op premier Guy Verhofstadt (VLD). Ik kan dat begrijpen, maar ernstig vind ik het niet. Het is immers in tegenspraak met het pleidooi van CD&V om de verkiezingen gescheiden te houden.
CD&V noemt Verhofstadt als Europese lijsttrekker een ‘schijnkandidaat’, maar spaart dit soort kritiek op de federale ministers van SP.A-Spirit die Vlaamse lijsten trekken.
STEVAERT: Denk maar niet dat CD&V ons liever ziet dan de VLD. CD&V hakt daar waar ze het meeste hout kan kappen. Bij de federale ministers van SP.A-Spirit zal dat echter niet lukken.
U vindt het geen probleem dat die het werk van de Vlaamse regering moeten verdedigen?
STEVAERT: Maar het gaat op 13 juni niet alleen over het Vlaamse beleid. Het gaat ook over de federale coalitie. Dat wist ik al toen ik het bord bij de SP.A schoon maakte. Niemand in mijn partij, ook ik niet, weet waar hij of zij na de verkiezingen terechtkomt. Misschien zit de SP.A wel in de oppositie. En als we in de meerderheid blijven, zal ik erover waken dat de SP.A-ministers portefeuilles krijgen, waarvoor ze geschikt zijn.
Het verkiezingssucces van SP.A-Spirit vorig jaar was volgens u onder meer te danken aan het kartel, het degelijke werk van de SP.A-ministers en het partijprogramma. Intussen is een kartel geen nieuwigheid meer en krijgt u vragen over uw flair en voorzittersstijl.
STEVAERT: Deze verkiezingscampagne verloopt beter dan alle andere die ik al heb meegemaakt. In 1995 moesten we de Agusta-affaire uitzweten. In 1999 was er de dioxinecrisis en kreeg ik bakken kritiek op de afbraak van illegale woningen. Vorig jaar heb ik afgezien als een rund: het kartel met Spirit was een dwaasheid, ons programma deugde niet en Stevaert was een wasbeer in K3-formaat die op een fiets door de Wetstraat racete. Maar op 18 mei bleek dat ons recept juist was en sindsdien wordt dat geïdealiseerd.
Nu hoor ik opnieuw dat de SP.A in de schaduw staat door het gevecht tussen VLD en CD&V. De mensen ervaren dat anders. Zij hebben meer belangstelling voor een lager elektriciteitstarief in het weekend en een gratis basispakket van geldafnemingen bij de bank dan voor het feit dat Jean-Luc Dehaene (CD&V) geen debat met Verhofstadt wil voeren. Nogmaals, ik begrijp het gevecht tussen VLD en CD&V. Maar als het stormt, kom je beter niet buiten, want anders vallen de takken op je hoofd.
Hangen uw regenjas en paraplu dan niet klaar?
STEVAERT: Volgens mij blijft het niet regenen. (lacht) Trouwens, we zijn ook al buiten geweest. Eerst hebben we ideeen laten opborrelen, bijvoorbeeld over gratis onderwijs en een maximumfactuur voor niet-medische kosten. Vervolgens hebben we onze voornaamste kandidaten als een ploeg voorgesteld. In de laatste rechte lijn naar 13 juni zullen we nog een tandje bijsteken, wees maar gerust.
Is het geen handicap voor de SP.A dat de VLD-campagne moeilijk aanslaat?
STEVAERT: Een bokser die voorligt op punten, kan in de laatste ronde van de kamp wuiven naar het publiek. Maar voor zijn tegenstander zal het alles of niets zijn. Voor de VLD komt het erop aan de grondstroom in de campagne te verleggen. Aanvallen is dan nog altijd de beste verdediging. De SP.A blijft intussen een loyale coalitiepartner. Bij ons zul je geen uitspraken over het geknakte riet horen.
Door de strijd tussen SP.A, VLD en CD&V is uw kartelpartner Spirit niet erg zichtbaar. Bert Anciaux heeft gezegd dat hij na 13 juni een betere taakverdeling binnen het kartel wil.
STEVAERT: Na 18 mei vorig jaar hebben we onze afspraken geëvalueerd. Dat zal ook na 13 juni gebeuren. Spirit moet in elk geval een aparte partij blijven.
Bert Anciaux is een van de meest onderschatte politici in Vlaanderen en ik hoop dat hij brokken zal maken bij de verkiezingen voor de Brusselse gewestraad. Er is trouwens ook een groot verschil met de verkiezingen van 2003. Toen konden we de provinciale lijsten voor de Kamer via de senaatslijst op sleeptouw nemen. Op 13 juni gaat dat niet. Voor de mensen is er geen verband tussen Europese en regionale verkiezingen. Dat was voor SP.A-Spirit een bijkomende reden om federale ministers als Vlaamse lijsttrekkers uit te spelen.
Een rode draad in de SP.A-campagne is de tegenstelling tussen progressief en conservatief. Die tactiek moet helpen om het resultaat van 2003 vast te houden?
STEVAERT: Ik zal eens wat zeggen: strategie en tactiek zijn nauwelijks aan mij besteed. Ik vertrek van een socialistische visie en dat pakt goed uit. Ik geloof in de tegenstelling links-rechts, progressief-conservatief. CD&V spreekt dat vanuit haar kartel met de N-VA tegen, maar roept tegelijkertijd dat er veel linkse mensen in haar rangen zitten. Wat zal het zijn? De positie van de SP.A is in ieder geval duidelijk: we zijn links, progressief en Vlaams. Die stroming moet sterk genoeg zijn, want Vlaanderen heeft daar nood aan.
Volgens Louis Tobback is er aan de progressieve zijde plaats voor groene ideeen, maar niet voor een groene partij. Is dat niet aanmatigend?
STEVAERT: Als Tobback dat zou gezegd hebben, ben ik het voor één keer niet met hem eens. Ik wil dat er groenen in het parlement zitten. Daarom hebben we Jacinta De Roeck in de Senaat gecoopteerd en willen we dat Ludo Sannen (ex-minister van Groen!) in Limburg verkozen wordt voor het Vlaams parlement.
Ik wil geen groene partij die denkt dat de socialisten een probleem zijn. Ik blijf erbij dat het voor Vlaanderen veel beter zou zijn geweest indien Groen! als een aparte partij het kartel SP.A-Spirit had vervoegd. Volgens mijn rekenkunde is één plus één plus één meer dan drie. Groen! zal misschien zetels halen in Oost-Vlaanderen en Antwerpen, maar niet in West-Vlaanderen en Limburg, waar hun stemmen wiskundig verloren gaan. En wat zal het resultaat zijn? Paars wordt gebroken en het vormen van een nieuwe meerderheid wordt moeilijker.
De groenen zijn nu verdeeld, en dat wil ik net niet. Ik heb de hand uitgestoken en ik was bereid om het experiment te beperken tot Limburg. Maar het congres van Groen! heeft een meerderheid van de Limburgse groenen genegeerd, evenals het gegeven woord van de toenmalige voorzitter, Dirk Holemans. Het is een gemiste kans. Toch blijf ik ijveren voor een progressief kartel met drie bloedgroepen. Veel groenen komen me trouwens nu al vragen om bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 kartels te vormen. Waarom zouden ze in 2004 in die formule hun eigenheid verliezen en waarom zal dat in 2006 niet zo zijn?
U lonkt ook naar ACW-kiezers. Maar op Rerum Novarum keek de christelijke arbeidersbeweging enkel in de richting van CD&V.
STEVAERT: Ik ben een te grote realist om daarover ontgoocheld te zijn. We weten dat het ACW CD&V steunt. Nochtans lijken de programma’s van het ACW en SP.A sterk op elkaar. Voorts heb ik begrip voor ACW-voorzitter Jan Renders. Hij zit in een moeilijke positie, omdat er bij de christelijke mutualiteiten en andere organisaties van het ACW ook veel rechtse en conservatieve mensen aangesloten zijn.
Ik heb nooit geloofd in een initiatief om de ACW-top naar de SP.A te halen, maar individuele mensen aan de basis van de beweging spreken we wel aan. Daarom denk ik ook dat het ACW tijdens de Rerum Novarumvieringen reclame voor de SP.A heeft gemaakt.
SP.A-Spirit evolueert naar een kiesvereniging, maar ook u laat de socialistische vakbond en mutualiteiten niet los.
STEVAERT: Ik ben voor een moderne socialistische partij, die samenwerkt met de vakbond, de mutualiteiten en andere organisaties van het middenveld. Dat begrip komt van Mark Elchardus, een verstandige socioloog én socialist. Het ene sluit het andere dus niet uit. Persoonlijk ben ik voorstander van een middenveld dat, partijpolitiek gezien, pluralistisch is. Nu zijn vele sociale organisaties nog altijd verzuild. Maar beter een verzuild middenveld dan geen middenveld.
Begin dit jaar meende u dat de partij ‘de slagschaduw van Dehaene’ moest afschudden. Vier maanden later is die slagschaduw een vlaggenschip en klinkt de CD&V-kritiek over de werkloosheid, de wachtlijsten en overheidsfinanciën sterker door dan het paarse palmares.
STEVAERT: Dat laatste is niet juist. Voor de mensen zijn het alweer verkiezingen en dan neemt de neiging toe om ‘anders’ te stemmen. En wat Dehaene betreft: hij zal alleen voor Europa campagne voeren en veel stemmen halen, maar wat schiet CD&V daarmee op voor de Vlaamse verkiezingen? De grootste partij in de peilingen heeft met Dehaene maar één man bovenaan de lijst met populaire politici staan. Bij de SP.A scoren we met vijf of zes mensen zeer goed. We spreiden de aandacht voor onze topfiguren dan ook maximaal, want ik kan op 13 juni als Vlaamse lijsttrekker in Limburg een beetje winnen of verliezen, maar in de andere provincies kan ik het verschil niet maken.
Het verschil met CD&V zit ook in het debat over de houdbaarheid van een combinatie van belastingverlagingen en het ‘gratisbeleid’.
STEVAERT: Zijn de belastingen in ons land dan laag? Nee. Ze moeten nog verder naar omlaag, maar de ontvangsten van de overheid moeten op peil blijven. Dat kan, doordat lagere lasten resulteren in meer jobs. Daarnaast zou ook een betere controle en correctere inning van de belastingen nuttig zijn.
CD&V is tegen gratis, maar zegt niet welke gratis gemeenschapsvoorzieningen ze zal afschaffen. In haar programma somt ze er zelfs meer op dan de SP.A. En waarover gaat de discussie als CD&V spreekt over kosteloos onderwijs, terwijl de Franstalige versie van de grondwet het over gratuit heeft? Gratuit is volgens mij gratis.
Verwent dat beleid de kiezers niet te veel? Uit de VRT-stemtest blijkt dat ze heel graag minder belastingen betalen, om meer te krijgen van de overheid.
STEVAERT: Dat is een typische redenering uit het boek van Mieke Vogels (Groen!) dat nooit gepubliceerd werd. In Vlaanderen zijn veel mensen tegen een politiek van gratis, omdat die herverdelend werkt. Voor mij is dát net het argument om ermee door te gaan, zonder alle gemeenschapsvoorzieningen gratis te maken. Onderwijs en openbaar vervoer moeten gratis zijn. Voor gezondheidszorg kan je remgeld vragen. Cultuur of kinderopvang kan je aanmoedigen met cheques. Andere diensten die niet van algemeen belang zijn, kunnen aan de markt worden overgelaten.
Dat is een hard, maar duidelijk verhaal. Ik zal die ideologische lijn niet verlaten omdat in Doe de Stemtest de aanhang voor sommige SP.A-stellingen maar 20 procent bedraagt. Als je de verzuring in de samenleving wil tegengaan, moet een aantal basisvoorzieningen op niveau zijn. Neem De Lijn. Vroeger waren de bussen voor de Russen. Door het openbaar vervoer gratis te maken, hebben we de vraag vergroot. Het aanbod moest volgen. Vroeger reden er minder bussen en zat er niemand in. Nu zijn er meer bussen en trams, en ze zitten vol.
De nieuwe Vlaamse regering kan 3,7 miljard euro extra uitgeven. Een derde wil de SP.A besteden aan ‘slimme’ belastingverlagingen.
STEVAERT: Een belastingverlaging moet herverdelend, ingenieus en sociaal zijn. De huidige Vlaamse regering heeft de registratierechten verlaagd van 12,5 naar 10 procent. En we kunnen nog verder gaan door de eerste schijf die niet belast wordt, te verhogen. Maar een nultarief wil ik niet. Alles mag voor iedereen zijn, maar ook weer niet te veel. Anders werkt het systeem niet meer.
Ook moeten de erfenisrechten tussen partners verdwijnen. Na een overlijden mag een overheid mensen niet op hun ziel trappen. Om het wonen te stimuleren, ben ik voor een Vlaamse bouwpremie en een federale woonbonus. En om meer bouwplaatsen op de markt te krijgen, ben ik gewonnen voor een belasting die grondspeculanten treft.
De resterende 2,5 miljard euro zouden gaan naar nieuwe noden. Welke?
STEVAERT: Mijn topprioriteit is de Vlaamse zorgverzekering. De financiële tussenkomsten voor niet-medische zorg in de thuiszorg en de rusthuizen moeten worden gelijkgeschakeld. Voorts moeten meer zorgbehoevende mensen gesteund worden. Maar echt fundamenteel is dat we ook voor dit systeem de maximumfactuur invoeren. Als mensen aan zorgverlening meer moeten uitgeven dan hun inkomen, dan is de huidige tussenkomst door de zorgverzekering een druppel op een hete plaat.
Verder denken we aan gratis leerplichtonderwijs en aan een inspanning voor de beroepsscholen en technische scholen. Voor hun uitrusting moeten we er een eenmalige lap op geven zodat het echte vip-scholen worden. Wat zouden we zijn zonder het werkvolk? Met ingenieurs alleen zullen we het niet redden.
Over economie en werk zegt u weinig.
STEVAERT: De Vlaamse overheid moet genoeg blijven investeren in gewestmateries. In Wallonië hebben ze daar meer aandacht voor dan in Vlaanderen. Ik denk bijvoorbeeld aan de havens en een aantal missing links om de logistieke roeping van Vlaanderen te realiseren. Door de halvering van de Vlaamse overheidsschuld kunnen we dergelijke eenmalige investeringen doen. De sky zal niet the limit zijn, dat besef ik ook. Maar als je bijvoorbeeld een stand still voor de haven van Antwerpen invoert, dan tellen ze daar binnen de kortste keren internationaal niet meer mee en start een moderne vorm van verzanding.
Mogelijke onderhandelingen met CD&V/N-VA beloven een harde dobber te worden. CD&V wil niet alleen federaal meedoen, maar eist ook dat het eerste hoofdstuk van het nieuwe Vlaamse regeerakkoord een communautaire inhoud heeft.
STEVAERT: Dat zullen we wel zien als de verkiezingsuitslag bekend is. Ik streef naar een ordentelijk regeerakkoord en ik ga geen breekpunten formuleren. Wat het communautaire betreft, zeg ik: laat maar komen. Het schijnt dat ik goed kan verbergen dat ik een Vlaming ben. Misschien krijg ik daarom meer geregeld. (grinnikt) Ik denk niet dat ik met forse uitspraken afgedwongen zou hebben dat in Vlaanderen het kijk- en luistergeld werd afgeschaft, terwijl de mensen in Wallonië dat nog altijd betalen.
De Franstaligen roepen harder ‘non’ dan tevoren. De Waalse minister-president Van Cauwenberghe (PS) wees vorige week in ‘Knack’elk gesprek over een splitsing van de gezondheidszorg, de kinderbijslag of de vennootschapsbelasting af.
STEVAERT: Een maand voor verkiezingen is dat altijd zo. Nadien kan dat veranderen, maar dan moeten de eisen van de ene partij niet worden voorgesteld als nederlagen voor de andere. Na de afwijzende reacties van CD&V en N-VA op de voorstellen van Norbert De Batselier (SP.A) en Bart Somers (VLD) zullen we ook maar even afwachten of er een verstandig Vlaams front komt.
Bij de staatshervorming treedt een nieuwe fase in. Over het Lambermontakkoord is goed nagedacht. Wie toen veel kritiek had, is er nu overigens als de kippen bij om de extra middelen voor Vlaanderen uit te geven. Anderzijds kan de federale overheid financieel niet verder ontmanteld worden. Misschien wil ze daarom een aantal bevoegdheden en taken naar de regio’s doorschuiven, maar dan zonder middelen. Na 13 juni moeten alle politici, ook de Waalse, hun verantwoordelijkheid nemen. Wallonië kan niet altijd alles blokkeren.
Dreigt een communautaire confrontatie niet de energie op te slorpen die broodnodig is voor het dossier van de vergrijzing?
STEVAERT: Dat dossier heeft ook communautaire trekken. Samen met Frank Vandenbroucke zeg ik dat het ouder worden van de bevolking een succes is. Voor de meerkosten is er maar één remedie: een verhoging van de werkzaamheidsgraad. Het pensioenenvraagstuk is relatief gemakkelijk, de gezondheids- en ouderenzorg is de moeilijkste klus. Juist daarom is voor de SP.A de Vlaamse zorgverzekering zo belangrijk. Dat is een vorm van sociale regionalisering waarover ik met de Waalse kameraden wil spreken. Maar anderen in Vlaanderen moeten dan wel ophouden met hun privatiseringsvoorstellen, want daar pas ik voor. Sommigen in Vlaanderen zijn oprechte Vlamingen, anderen zijn Vlaming omdat ze kapitalist zijn.
Foto’s Patrick De Spiegelaere
Door Patrick Martens
‘DE ‘SKY’ ZAL NIET DE ‘LIMIT’ ZIJN, DAT BESEF IK OOK.’
‘ ‘GRATUIT’ IS VOLGENS MIJ GRATIS.’
‘IK ZAL EENS WAT ZEGGEN: STRATEGIE EN TACTIEK ZIJN NAUWELIJKS AAN MIJ BESTEED.’
