Newsnight-presentator Paxman is de belichaming van het Engelse gezegde dat een journalist zich tot de politiek dient te verhouden als een hond jegens een lantaarnpaal. Na 25 jaar houdt hij ermee op.

Je kon er bijna tegenaan leunen. Zo hard was de zucht van opluchting die door het Britse parlement ging toen Jeremy Paxman, presentator van de late avondrubriek Newsnight, aankondigde zijn microfoon aan de wilgen te hangen. 25 jaar lang heeft ‘de leeuw van de BBC’ (Daily Mirror) volksvertegenwoordigers ondervraagd, gekleineerd en beledigd. ‘It was fun’, zei Paxman in een verklaring. ‘Maar ik wil nu ook wel eens naar bed op een tijdstip waarop de meeste mensen gaan slapen.’

Paxman is de onbetwiste ster van Newsnight, dat op een goede avond 650.000 kijkers trekt. Een schermvullend beeld van de grootinquisiteur, nonchalant achteroverleunend, een pen tussen de vingers rollend en zijn gezicht op ‘ik verveel me nu al’ is de kijk-en-luistergelden meer dan waard. ‘Meneer de minister, waar hebt u het in godsnaam over?’ Niemand die minachting zo goed doet.

Het duurde niet lang voordat politici weigerden zich door hem te laten interviewen. Een oud-minister schreef in The Times te hebben geleerd Newsnight te overleven door zich op Paxmans stropdas te concentreren. Een goeie interviewer heeft een lijst met moeilijke vragen, zei eens iemand. Een groot interviewer heeft een killervraag. De meeste avonden had Paxman zo’n vraag. ‘Is er misschien iets waarvoor u uw verontschuldigingen wilt aanbieden?’ vroeg hij Tony Blair na de Irakoorlog. Zijn stijl leverde verbale geweldplegingen op die geschiedenis maakten. Iedereen, blijkt, heeft een favoriet ‘Paxo moment’.

Paxman bevestigde zijn reputatie als rottweiler van de televisiejournalistiek toen hij in 1997 de minister van Binnenlandse Zaken Michael Howard, twaalf keer achter elkaar dezelfde vraag stelde. Hoewel weinigen zich herinneren wat de eigenlijke vraag was, werd het een van de meest besproken interviews. Dat nog minder mensen weten dat Paxman de vraag zo vaak stelde omdat de volgende gast niet was komen opdagen en de tijd gevuld moest worden, doet daar niets aan af. Zelden was een minister zo vakkundig afgebluft. De sterondervrager van de BBC zou de carrière van ten minste één staatssecretaris breken. Chloe Smith was onvoorbereid toen ze in 2012 in de studio van Newsnight de benzineaccijns kwam verdedigen. Na tien minuten gewauwel vroeg Paxman: ‘Denk je weleens dat je niet vakbekwaam bent?’ ‘Waar we naar keken,’ vatte een Kamerlid later samen, ‘was naar een grote kat die met een muis speelt en die muis later vernietigt. Het was pijnlijk.’

Arrogantie

Paxman is de belichaming van het Engelse gezegde dat een journalist zich tot de politiek dient te verhouden als een hond jegens een lantaarnpaal. Hij is sceptisch, maar ontkent cynisch te zijn. ‘Scepsis is een noodzakelijke journalistieke eigenschap’, zei hij eens. ‘Maar als scepsis cynisme wordt, dan kan het het denken blokkeren en het zoeken naar waarheid.’ Kijkers klagen over zijn arrogantie en stijl, maar draaien de knop niet om. Integendeel, kijkcijfers stijgen met tien procent als Paxman het programma presenteert.

De presentator begon zijn loopbaan bij het plaatselijke radiostation BBC Brighton, waar zijn belangrijkste taak thee zetten was. Hij zou de rest van zijn werkend bestaan bij de ‘Beeb’ blijven, tussendoor boeken schrijvend over de Engelsen, hun politiek, geschiedenis en gewoonten.

Zijn verhouding met de BBC, die nooit gemakkelijk was, zou het laatste jaar verslechterd zijn. De leiding van de omroep verweet hem de BBC te ondermijnen met zijn openlijke kritiek op de zelfgenoegzaamheid van de omroep, haar omvang, bureaucratie en cultuur. Pogingen om Newsnight te vernieuwen met een weersvoorspelling op het einde van het programma, vond hij verwerpelijk. Hij torpedeerde zijn meteorologisch debuut met: ‘Het oostelijk deel van het land blijft droog, behalve waar dat niet het geval is.’

Met Paxman verliest de BBC een van de weinige tv-makers die weten hoe je politiek spannend kunt maken.

DOOR LIA VAN BEKHOVEN