‘Marine Le Pen is nog populairder dan ze zelf dacht’

‘Het dragen van de boerkini voorstellen als sociale vooruitgang draagt bij tot het succes van extreemrechts’, zegt Raphaël Enthoven, bekend Frans filosoof, essayist en medeoprichter van de nieuwe opiniekrant Franc-Tireur.

Daags na de bewogen tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen en in volle deadlinekoorts van de verkiezingseditie van Franc-Tireur vindt Raphaël Enthoven, commentaarschrijver van de opiniekrant, nog even de tijd om ons vanuit de redactielokalen per videoverbinding te woord te staan.

Enthoven, wereldberoemd in Frankrijk als filosoof, schrijver en radio- en televisiemaker, zette vorig jaar met de feministische schrijfster, filmmaakster en journaliste Caroline Fourest de schouders onder een nieuw, ‘strijdlustig’ opinieblad. Ze verzamelden bekende namen rondom zich, zoals de grote filosoof Marcel Gauchet en de journalist Christophe Barbier.

Franc-Tireur is een wekelijkse opiniekrant die de universele idealen van de verlichting zegt te willen verdedigen, en obscurantisme en extremisme, op links en op rechts, wil bestrijden, in een wereld van ‘fake news, toenemende polarisering en complotdenkers allerhande’. Met scherpe pennen en felle polemisten. ‘Wij zijn het blad van het debat, wij zijn rationalisten,’ zegt Enthoven, ‘maar wel geënerveerde rationalisten. Wij schrijven in de traditie van vrijdenker Voltaire: wij zijn voor niemand bang.’

Franc-Tireur wordt wekelijks gedrukt op slechts 8 pagina’s, zonder foto’s of reclame, en kost 2 euro in de kiosk. En de zaken draaien erg goed. ‘We zitten aan 25.000 exemplaren in losse verkoop, en ruim 15.000 abonnementen. We hebben een lezerspubliek gevonden, en dat zonder enig marktonderzoek.’

Wat is de strekking van uw commentaarstuk na deze verkiezingen, waarbij president Emmanuel Macron zijn absolute meerderheid verloor en het Rassemblement National van Marine Le Pen met 89 verkozenen een politieke aardverschuiving veroorzaakte?

Raphaël Enthoven: Mijn hoofdartikel gaat over alles wat extreemrechts wind in de zeilen geeft. Er zijn natuurlijk ideologische redenen die extreemrechts populair maken in het tijdperk van de mondialisering. Maar er ligt ook een grote verantwoordelijkheid bij politieke tegenstanders. Denk aan een ecofeministe als Sandrine Rousseau (Europe-Ecologie-Les Verts), die het een goede zaak vindt dat er poppen zonder aangezicht worden verkocht in de banlieue van Roubaix, want dat zal jonge meisjes in staat stellen er een gezicht op te tekenen dat op hen lijkt. Denk aan mensen die het dragen van de boerkini voorstellen als sociale vooruitgang, of aan links dat de taal van extreemrechts overneemt over de zogenaamde mediacratie en oligarchie. Dat draagt allemaal bij tot het succes van extreemrechts. Maar al die verklaringen voor de groei van extreemrechts mogen niet doen vergeten dat de hoofdverantwoordelijke de Franse kiezer zélf is. Het lijkt me belangrijk daaraan te herinneren.

De kandidaten van het Rassemblement National zijn helemaal genormaliseerd. Dat mag je wél een vernietigende nederlaag noemen voor Macron.

De Franse kranten benadrukten ‘la gifle’, de rotklap die Macron heeft gekregen. En het feit dat Frankrijk onbestuurbaar dreigt te worden.

Enthoven: Het is voor Macron inderdaad een klap dat hij niet langer over een absolute meerderheid beschikt. Maar hij heeft toch nog steeds de grootste fractie in het parlement, terwijl hij met die meerderheid net vijf jaar lang heeft bestuurd. Een afstraffing kun je dat dus niet noemen. Los daarvan is in deze verkiezing wel degelijk iets ongelooflijks gebeurd. Het Franse meerderheidsstelsel vormde een dijk tegen het oude Front National, het huidige Rassemblement National. Die dijk is nu gesprongen. De kandidaten van het RN zijn voortaan helemaal genormaliseerd. Dat mag je wél een vernietigende nederlaag noemen voor Macron, die in 2017 de ambitie had uitgesproken om extreemrechts droog te leggen.

Staan Frankrijk nu jaren van immobilisme te wachten?

Enthoven: Niet noodzakelijk. In Frankrijk kun je met een relatieve meerderheid ook best besturen. Bovendien voorziet de Franse grondwet in de mogelijkheid om wetten goed te keuren zonder stemming in het parlement.

De grote winnaar van de parlementsverkiezingen is ongetwijfeld Marine Le Pen.

Enthoven: Een zodanig grote winnaar dat ze zondagavond zelf nauwelijks de omvang van haar overwinning kon bevatten. Marine Le Pen is nog populairder dan ze zelf dacht. Niet omdat zo veel Fransen extreemrechts zijn, maar omdat Le Pen de woordvoeder is van de Fransen die ontevreden en ongerust zijn, en Macron haten. Ze is de – volgens mij onhandige en incompetente – begunstigde van een populariteitsgolf die vele malen groter is dan de ideeën die ze verdedigt. Maar pas op, het gaat hier niet alleen om proteststemmen. De kiezers van Le Pen sluiten zich wel degelijk ergens bij aan. Het gaat daarbij niet meer zozeer om rechts versus links, maar om patriotten versus liberalen. De kiezers van Le Pen denken dat ze hun vaderland verdedigen. Het gaat ook vaak om mensen die recht van klagen hebben, en naar wie moet worden geluisterd.

Hoe beoordeelt u het resultaat van de linkse unie NUPES rondom Jean-Luc Mélenchon, de leider van het radicaal-linkse La France insoumise?

Enthoven: Door van zijn verkiezing tot eerste minister de inzet van deze verkiezingen te maken, heeft Mélenchon zijn eigen nederlaag georganiseerd. Zijn slogan ‘verkies mij tot premier’ gaf ook aan wat het publieke woord van Mélenchon waard is, want dat kan in Frankrijk grondwettelijk niet. Als één politicus de Franse Trump mag worden genoemd, is het Mélanchon: hij zaait twijfel over de verkiezingsuitslag, doet er gek lang over om een nederlaag toe te geven, lapt de grondwet aan zijn laars, pleit voor hyperdemocratie terwijl hij in zijn beweging geen enkele tegenspraak duldt. Hij heeft nu weliswaar 140 volksvertegenwoordigers, in dat opzicht is NUPES een succes. Maar die 140 verkozenen zullen niet samen één parlementaire groep vormen. Ze denken heel verschillend over belangrijke dossiers, zoals kernenergie of de scheiding van kerk en staat. In absolute aantallen heeft de linkerzijde bovendien maar evenveel stemmen behaald als in 2017, alleen zijn die stemmen verschoven naar radicaal, marxistisch links. Ongelooflijk maar waar. In Frankrijk anno 2022 heeft links de sociaaldemocratie afgezworen.