Wie na dit jaar nog niet weet dat 8 maart Vrouwendag is, behoort tot de groep der hopeloze gevallen. Al een week vooraf suggereerde een weekblad in radiospotjes dat het zich van zijn vrouwelijke kant zou laten zien. Met een themanummer over machtige vrouwen. En Studio Brussel maakte reclame voor speciale 8 maartuitzendingen.
Vrouwen maakten in die dagen ook het nieuws. Mede dankzij Fehriye Erdal weet heel België dat minister Patrick Dewael (VLD) tijdens de krokusvakantie gaat skiën en zich bij problemen even heen en terug laat vliegen. Druppelsgewijs, in de marge van Erdal en (te veel) sneeuw, kreeg professor Christine Van Broeckhoven media-aandacht. Opvallend hoe telkens weer de jarenlange inzet van wetenschappelijke onderzoekers moet onderdoen voor kleine prikjes actualiteit. Zelfs als het alzheimeronderzoek betreft.
8 maart zou in 1910 in het leven geroepen zijn door Clara Zetkin ter herinnering aan een staking van vrouwelijke textielarbeidsters die betere werkomstandigheden eisten. De dag krijgt nog een staartje, op Equal Pay-day. Een symbolische datum, want op 31 maart zullen vrouwen het loon bij elkaar gewerkt hebben dat mannen al drie maanden eerder bereikten.
Aandacht vragen voor m/v-loonverschillen is nobel, vanuit wetenschappelijk oogpunt is het echter een hachelijke onderneming. Een zuiver loonverschil berekenen, niet te verklaren door andere dan discriminerende factoren, blijkt moeilijk. Zinvoller is het de verschillende loopbaantrajecten van mannen en vrouwen te analyseren, omdat loonverschillen vooral daaruit voortvloeien. Dan moet je antwoorden bedenken op vragen als: wie kiest in welke fase van zijn loopbaan voor deeltijdse tewerkstelling en waarom? Welke invloed heeft dat op zijn loopbaanverloop? Wie onderhandelt wel of niet over zijn loon? Wie kiest voor welke opleiding, welk beroepsprofiel volgt daaruit en welke lonen horen daarbij?
Een voorbeeld: momenteel kiezen minder vrouwelijke eerstejaarsstudenten voor een universitaire opleiding in wetenschappelijke of ingenieursrichtingen. Pedagogiek telt in Leuven dit academiejaar maar liefst 94 % nieuwe vrouwelijke studenten. Opvoeding is dus meer dan ooit, ook op academisch niveau, met vrouwelijkheid verbonden. En exacte wetenschap met mannelijkheid. Veel kans dat de loonbriefjes dat verschil over tien jaar zullen tonen.
Machtige vrouwen? Beeldvorming blijkt bijzonder hardnekkig. Het woordenboek van van Dale geeft bij het lemma machtsmiddel volgend voorbeeld: tranen waren haar sterkste machtsmiddel. Verrassend, maar in de lijn van wat J. Williams en D. Best in 1990 publiceerden in Measuring Sex Stereotypes. A multination Study. Grootschalig onderzoek in 27 landen over de hele wereld resulteert in crossculturele eensgezindheid over een aantal met mannelijkheid en vrouwelijkheid verbonden eigenschappen. Helder denken, inventiviteit en logica horen de mannen toe; beïnvloedbaar, afhankelijk en sentimenteel zijn adjectieven die op vrouwen van toepassing zijn. Zelfs 5 à 6- en 8 à 9-jarigen blijken het daarover eens te zijn.
Op dagen als deze mis ik vrouwenstemmen uit het zuiden. Of uit lagelonenlanden. Daar leven vandaag de textielarbeidsters uit de tijd van Clara Zetkin. Of de vrouwen die alle moeite van de wereld hebben om kredieten te verwerven voor hun landbouwproject. Machtige vrouwen?
VEERLE DRAULANS DOCEERT GENDERSTUDIES AAN DE KU LEUVEN EN ETHIEK AAN DE FTR-UNIVERSITEIT VAN TILBURG.
Veerle Draulans
