In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Kuijpers over Irak, de VS en Israël, Zuid-Afrika na de apartheid, en het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde.
Mijnheer Kuijpers, in Irak hebben de Amerikanen zich vastgemanoeuvreerd. Zoals te voorspellen was.
WILLY KUIJPERS: Ik heb Irak meermaals bezocht. Het is in vele opzichten een kunstmatige staat. De grenzen zijn getrokken door de Britse koloniale machten, die onder meer een uitweg naar de zee wilden. Vandaar de kleine kuststreek in Basra, eigenlijk niet meer dan een reusachtig moeras dat op en neer deint. De bedoeïenen in het zuiden leven nog op bijna middeleeuwse wijze, teren op smokkelroutes naar Koeweit, en hebben als enig houvast hun natuurgodsdienst. Als je van daaruit naar het noorden trekt, kom je bij de sjiieten, die zich oriënteren op Iran en de staatsgrenzen niet aanvaarden. Dat doen verder naar het noorden ook de Koerden niet, wier woongebied door meerdere grenzen doorgesneden wordt, maar wel rijk aan olie is. En dan is er in het centrum de fameuze driehoek van Bagdad, waar de soennieten de plak zwaaien. Zij hebben vanuit hun centrum geen contacten met de bedoeïenen in het zuiden en de Koerden in het noorden, en uit theologisch oogpunt voelen ze zich ver verheven boven de sjiieten.
Daartussendoor lopen nog heel wat restgroepen van de christelijke kerk, die onder Saddam met rust werden gelaten en in een constructieve dialoog met de islam samenwerkten. Ik ken twee Vlaamse redemptoristen die in Bagdad door al de oorlogen heen hun kerk hebben opengehouden. In Irak was er veel meer godsdienstvrijheid dan bijvoorbeeld in Turkije, dat wordt in onze pers te weinig vermeld. Mijn vrees is dat dat tolerante klimaat zal teloorgaan, nu de brute Amerikaanse bezetting het fanatisme heeft doen oplaaien.
Boven die etnische en religieuze verscheidenheid zweefde de gecorrumpeerde Baathpartij, en in het hele land zag je hoe buitenlands kapitaal in bedrijven werd geïnvesteerd. Deense, Duitse, Franse, Amerikaanse, noem maar op. Die werden geleid zoals dat in de DDR gebeurde. Want Saddam Hoessein had twee grote inspiratiebronnen. Enerzijds Michel Aflak, de stichter van Baath die de pan-Arabische beheersfilosofie voor Egypte, Syrië en Irak heeft ontwikkeld. En anderzijds het Oost-Duitse bestuursmodel, dat onder andere werd toegepast in de overheidsdiensten, waarvoor meer dan de helft van de soennieten werkte.
Die ordening is doorbroken, maar er is enkel chaos in de plaats gekomen.
KUIJPERS: Drie grote oorlogen, één tegen Iran en twee tegen de Verenigde Staten, zijn te veel voor één generatie en hebben de bevolking verbitterd. Ze is ook voortdurend verraden en bedrogen. De Amerikanen hebben niet alleen de Koerden maar ook de sjiieten tot opstand aangemaand, en hebben hen vervolgens in de steek gelaten. De enige van wie de Irakezen nog heil verwachten is Allah. Vanuit die ontgoocheling, en vanuit de armoede die almaar erger wordt, dreigen sjiieten en soennieten samen te spannen tegen de vreemde bezetter, en een staat te vormen op basis van de sharia. Maar daarvoor is hun onderling bestand te broos, en een islamstaat past niet in het model dat de Amerikanen en misschien ook sommige Europeanen willen opleggen.
Irak is dus één grote voedingsbodem voor conflicten en geweld geworden. De Amerikanen zijn in hun zoektocht naar massawapens de massa wapens vergeten. De gigantische voorraad licht geschut, veelal gekocht in de voormalige Sovjet-Unie, is verspreid over de meest oncontroleerbare milities en groeperingen, zodat alle buitenlanders, burgers en soldaten, permanent in gevaar zijn. Zeker omdat er een opbod is ontstaan tussen de mullahs die het machtsvacuüm willen opvullen, en de voormalige militairen die zich willen laten gelden.
Ik vraag me af hoe de VS een dergelijke oorlog hebben durven aangaan. Ze beschikken over de sterkste inlichtingendiensten ter wereld, het is ondenkbaar dat die geen inzicht hadden in de grillige samenstelling van de Iraakse bevolking en de Iraakse staat. En dat ze niet wisten hoe moeilijk het zou zijn voor een bezettingsmacht die de taal niet spreekt en niet eens het alfabet kan lezen. Als je ziet in wat voor een moeras de Amerikanen weer verzeild zijn, kun je maar één vraag stellen: ‘Leren ze het dan nooit?’
Ze halen wel economisch voordeel uit hun bezetting.
KUIJPERS: Dat valt nog te bezien. De regering-Bush heeft de Amerikaanse heerschappij willen vestigen op de hele as Afghanistan-Iran-Irak. Dat was wat al te hoogmoedig, is grotendeels mislukt, en zal hoe dan ook door de plaatselijke inwoners permanent bestreden worden. Wij hebben in Europa ook niet aanvaard dat de Duitsers zoiets deden. Nazi-Duitsland was in Europa nochtans gesteund door liefst 52 goed georganiseerde collaboratiebewegingen, en nóg hebben ze de weerstand tegen hun regime niet kunnen overwinnen. Zelfs als de Amerikanen in Irak manu militari de orde weer herstellen, blijft de vraag: welke orde en waar leidt ze toe? Er is maar één oplossing: de Verenigde Naties moeten deze vuile oorlog overnemen, maar ze zullen geconfronteerd worden met precies dezelfde problemen als de VS, en ze zullen nog minder in staat zijn om het verzet te breken.
Ondertussen laait het terrorisme wereldwijd op. Dat de VS zelfs geen symbooloplossing kunnen of willen creëren voor het Israëlisch-Palestijnse vraagstuk is het ergst van al. De VS moeten beseffen dat ze de geloofwaardigheid van hun Pax Americana ondermijnen door steeds weer de resoluties van de VN te negeren. Heel wat Amerikanen snappen niet waarom ze in Europa zoveel tegenstand krijgen. Ze voelen zich de politie- en brandweerman van de wereld, maar ze zien niet hoe ze zich tegelijkertijd als een zelfzuchtige grootmacht gedragen. Ze lappen de VN aan hun laars, erkennen het Internationaal Strafhof niet, en weigeren een belangrijk verdrag als Kyoto te ondertekenen. Ze moeten hun buitenlands beleid dringend op een andere leest schoeien. Ik begrijp niet dat al die professionele adviseurs geen betere raad geven aan hun president.
Ondertussen steunt George W. Bush de Israëlische premier Ariel Sharon, die grote gebieden van de Westoever wil annexeren in ruil voor terugtrekking uit de zandbak van Gaza, en protes-teert hij niet of nauwelijks tegen de moord op sjeik Ahmed Yassin en diens opvolger Abdel-Aziz al-Rantissi.
KUIJPERS: De moord op de Hamasleiders past in de globale strategie van de Israëliërs. Ze hebben bij hun aanvallen in Gaza en op de Westoever meermaals burgerlijke of administratieve centra van de Palestijnse staat in opbouw aan flarden geschoten. De cartotheken, de archieven van de scholen, elke veruiterlijking van de Palestijnse staat werd met de grond gelijkgemaakt. De gemiddelde Palestijn is mede daardoor de facto statenloos en identiteitsloos geworden. Dat is in mijn ogen al een bewuste schending van de mensenrechten. Het heeft de Palestijnen in de handen van Hamas gejaagd, en ook dat wordt nu vernietigd.
De Palestijnse kwestie belangt de hele wereld aan. Elf september en elf maart hebben aangetoond hoe kwetsbaar onze democratie is, en hoezeer we moeten opletten met het unilateraal uitvoeren van ons politiek systeem. Het gevaar voor terreur kun je alleen maar bezweren via dialoog. Vandaar dat ik geen bewondering heb voor José Maria Aznar, die Batasuna verbood, en wel voor de Britten die in Noord-Ierland zijn gaan praten met Gerry Adams.
In Zuid-Afrika heeft het ANC de derde verkiezingen na het afschaffen van de apartheid gewonnen. Het land blijft wel met grote problemen kampen.
KUIJPERS: In vergelijking met de rest van Afrika worden die toch beter aangepakt. Zuid-Afrika is een politiek succesverhaal. Je moet het maar doen om op dergelijke brede schaal een vrij geweldloze regimewissel door te voeren, en vervolgens het oude bewind nog voor een verzoeningscommissie te laten verschijnen. De grote verdienste daarvoor komt Nelson Mandela toe, maar ook de kerk heeft een belangrijke rol gespeeld. Het grootste probleem van Zuid-Afrika blijft de enorme armoede. Het land heeft grote mogelijkheden en zou de motor kunnen zijn voor de rest van het continent. Maar de goud- en diamantsector blijft grotendeels in Amerikaanse en Europese handen, en de bestaande handelsakkoorden helpen Zuid-Afrika ook niet vooruit. De markten moeten opengaan voor meer van hun producten, en de prijs mag niet te veel afhangen van schommelingen van dollar, euro of yen.
Tot slot een thema uit eigen land. Enkelen van uw collega-burgemeesters in Vlaams-Brabant boycotten de Europese verkiezingen als de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde niet gesplitst wordt.
KUIJPERS: Veertig jaar geleden is de taalgrens vastgelegd. Het land werd ingedeeld in gewesten en gemeenschappen, en de hele structuur moest daar gaandeweg aan beantwoorden. Dat is gedurende vijf staatshervormingen ook voor een groot deel gebeurd, tot en met de splitsing van de provincie Brabant. Alleen het kies- en gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde heeft men nooit aan dat nieuwe gegeven willen aanpassen. Die splitsing wordt gevraagd door een vonnis van het Arbitragehof, door een unanieme resolutie van het Vlaams parlement, door de provincieraad van Vlaams-Brabant, door bijna alle gemeenteraden in het arrondissement Leuven en het arrondissement Halle-Vilvoorde, en last but not least door de grondwet. Kan er mij eens iemand uitleggen waarom dat dan nog niet geregeld is? En waarom minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (VLD) nu zijn staart intrekt voor een eis die hij als minister-president zelf heeft goedgekeurd? Het gaat niet op om dat door te schuiven naar volgende communautaire onderhandelingen en er dan voor de zoveelste keer een prijs voor te betalen, die splitsing moet nu worden doorgevoerd, punt uit. Ik ben benieuwd welke regering durft voorbijgaan aan de wens van meer dan negentig procent van een lager bestuursniveau.
Koen Meulenaere
‘De VS zijn in hun zoektocht naar massawapens de massa wapens vergeten.’
