Ook legale migranten kunnen elk moment uitgewezen worden : ?de gedoogden”.

Weer belde ik op het verkeerde moment bij Youssef aan. Zijn tante deed de deur open en huilde dat Youssef z’n moeder het ziekenhuis had ingeslagen. De ziekenwagen was net de straat uit. Even later kwam Youssef met een gezicht als een doodskop de trap afgedonderd en hij trok me mee naar een kroeg om de hoek. Het gedaver van de tafel toonde dat hij weer helemaal onder de heroïne zat. Hij was in Brussel geboren, zoals zijn zus Nagoua en zijn broer Tarek : drie Marokkaanse migranten van de tweede generatie. Alles deden ze samen : ze spoten samen hun aders lek, kraakten samen auto’s, gingen samen in de nor.

Ze kregen alle drie op hetzelfde moment een uitwijzingsbevel. De broer was al uitgezet naar Casablanca, waar hij een tijd op de prefektuur werd vastgehouden. De zus zat nog in de gevangenis van Gent. En de ondergedoken Youssef beefde en zweette. Hij was geschrapt uit het vreemdelingenregister, was niet meer tegen ziekte verzekerd, kreeg geen papieren om te werken of te trouwen. Hij was een illegaal in eigen land.

De verwijdering van Youssef en andere jongeren die in het Westen opgegroeid zijn, kan moeilijk nog een ?terugkeer” genoemd worden, maar is officieel een ?verbanning”, zoals men vroeger bannelingen naar een verre strafkolonie zond. In de jaren negentig werd de uitwijzing van ?kriminele” migranten in veel Europese landen een prioriteit. Meestal stelt de wet dat vreemdelingen altijd kunnen uitgewezen worden als ze de ?openbare orde of nationale veiligheid” in het gedrang brengen. De bepaling is altijd vaag, maar de toepassing bikkelhard.

De eigen onderdanen zitten hun straf uit en zijn weer vrij, maar migranten krijgen er nadien nog een verbanning bovenop. Dat is volgens tegenstanders een ?dubbele straf” voor eenzelfde misdrijf, wat verboden is. Het is ook geen oplossing van de kriminaliteit : omdat ze hier hun huis, familie en vrienden hebben, komen de meesten terug als illegalen, een vicieuze cirkel. Duizenden verbannen en klandestien teruggekeerde jongeren leven zo in de Europese steden als paria’s. Zij riskeren aangehouden te worden voor banbreuk, want na een verbanning mag men tien jaar het land niet meer binnen. In 1995 smeedde de Belgische regering plannen om nog een stap verder te gaan : het intrekken van de Belgische nationaliteit van genaturalizeerde migranten, zodat ook die nog uitgewezen konden worden.

Volgens de Senegalees Dialle Diene in Hamburg is uitwijzing een eeuwig dreigend zwaard van Damocles : zelfs legale migranten zijn maar ?gedoogden” tot er iets gebeurt dat de overheid mishaagt. Dialle Diene werd in Hamburg door agenten mishandeld, en zijn aanklacht ontketende een van de grootste politieschandalen uit de Duitse geschiedenis. Maar daarna werd zijn verblijfsvergunning ingetrokken en kreeg hij een uitwijzingsbevel. Volgens Dialle Diene wordt geen lering getrokken uit de geschiedenis : ?Als de autoriteiten problemen met mensen hebben, deporteren ze hen”.